Afet Gazeteciliğine Gündem Belirme Kuramı ve İzmir Depremi Haberlerinden Bakış

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 2, 211 - 233, 30.12.2021

Elif Kütükoğlu

https://doi.org/10.33464/mediaj.994871

Cited By: 11

Öz

Afetlerin, insan kontrolü dışında gerçekleşen olaylar olduğu bilinir. Afet esnasında olmasa bile afet öncesinde ve sonrasında insanların ve en önemlisi medyanın kritik bir görevi vardır. Kitleleri afetlere karşı bilgilendirme amacı olan afet gazeteciliği, ülkemizde son zamanlarda gündeme gelen ve tercih edilen bir uzmanlık dalıdır. Bu süreçte ise afet öncesinden ziyade, afet sonrasında haber yapıldığı görülür. Medyanın aynı zamanda gündemi belirleyerek insanları, neyi nasıl düşünmesi gerektiği konusunda yönlendirdiği de bilinir. Bu çalışmada, gündem belirleme kuramından yola çıkarak 30 Ekim 2020’de meydana gelen, maddi hasar ve can kayıplarının yaşandığı İzmir depremi değerlendirilmiştir. İki farklı ideolojik görüşe sahip Sabah-Yeni Şafak ve Sözcü-Cumhuriyet gazetelerinin İzmir depremi ile ilgili yaptığı haberler içerik analizi ile incelenmiştir. Haberlerin depremin gerçekleştiği günden bir gün sonra, yani 31 Ekim 2020’de yayınlanmaya başlaması nedeniyle bu tarihten sonraki bir haftalık süreç değerlendirmeye alınmıştır. Çalışmanın temel amacı, Türkiye’yi derinden etkileyen İzmir depreminin ulusal basında nasıl yer aldığını, haber içeriklerinin en çok hangi konular etrafında hazırlandığını, ulusal gazetelerin İzmir depremi konusunda gündemi nasıl belirlediğini ortaya koymaktır. Araştırmada Sabah gazetesinden 24, Yeni Şafak gazetesinden 21, Sözcü gazetesinden 29 ve Cumhuriyet gazetesinden 16 olmak üzere toplam 90 haber incelenmiştir. Bu bağlamda en fazla haberi Sözcü gazetesinin, en az haberi ise Cumhuriyet gazetesinin yaptığını söylemek mümkündür. Çalışmanın örneklemini oluşturan ve haber incelemesinin son günü olan 7 Kasım’da ise sadece Sabah gazetesi haber yapmıştır. Haberlerin sayfadaki konumlarına bakıldığı zaman, incelenen gazetelerin tamamı haberlere en fazla sayfanın tam ortasında yani, manşetten yer verdiği görülmüştür. Bunun yanı sıra hiçbir gazete İzmir depremi ile ilgili haberleri tüm sayfada aktarmamıştır.

Anahtar Kelimeler

afet, afet gazeteciliği, gündem belirleme kuramı, risk toplumu, içerik analizi

Kaynakça

• Ader, C. R. (1995). A longitudinal study of agenda setting for the issues of environmental pollution. Journalisni and Mass Conirnunication Quarterly, 72 (2), 300-311.
• Akdenizli, B. (2012). Gazete haberciliğinde içerik çözümleme yöntem ve tekniği: sunum ve temsil üzerine bir uygulama ve değerlendirme. Ö. Güllüoğlu (Ed.), İletişim bilimlerinde araştırma yöntemleri yazılı metin çözümleme (s. 133-162). Ankara & Ütopya Yayınevi.
• Alkın, R. C. (2017). Ulrich Beck’in risk toplumu kavramsallaştırması ekseninde toplumsal kontrolün dönüşümüne giriş denemesi. Medeniyet ve Toplum, 1(1), 35-54.
• Alp, H. (2016). Political advertising and propaganda within spiral of silence-agenda setting theory. Journalism and Mass Communication, 6(1), 12–18.
• Atabek, N. (1998). Gündem belirleme yaklaşımı. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 7, 155-184.
• Aziz, A. (1990). Araştırma yöntemleri-teknikleri ve iletişim. Ankara: A.Ü Siyasal Bilgiler Fakültesi ve Basın-Yayın Yüksekokulu Basımevi.
• Balcı, A. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeler. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Beck, U. (1987). The anthropological shock: Chernobyl and the contours of the Risk Society. Berkeley J. Sociol, 32, 52–65.
• Beck, U. (2006). Living in the world risk society. Economy and Society, 35(3), 329–345.
• Brown, N. and Deegan, C. (1998). The public disclosure of environmental performance informa-tion – a dual test of media agenda setting theory and legitimacy theory. Accounting and Business Research, 29, 21–41.
• Buchanan, M. and Keats, P. (2011). Coping with traumatic stress in journalism: a critical ethnographic study. International Journal of Psychology, 46(2), 127-135.
• Bulduklu, Y. ve Karaçor, S. (2019). Kitle iletişim kuramları. Ankara: Çizgi Kitabevi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2020). Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Carroll, C. and McCombs, M (2003). Agenda setting effects of business news on the public’s ımages and opinions about major corporations. Corporate Reputation Review, 6(1), 36-46.
• Coşkun, M. (2020). Kriz zamanlarında haber üretim süreci: 15 Temmuz 2016 Darbesi’nde gazetecilik pratiği. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 48, 274-290.
• Çaplı, B., ve Taş, O. (2010). Kriz haberciliği. (Editör: Bülent Çaplı ve Hakan Tuncel), Televizyon Haberciliğinde Etik. Ankara: Fersa Matbaacılık, 237-251.
• Çuhacı, A. (2007). Ulrich Beck’in risk toplumu kuramı, Sosyoloji Dergisi, 3(14), 130-157.
• Demir, D. H., ve Balcı, E. (2019). Kriz haberciliği ve etik sorunsalı, Yeni Düşünceler.11, 48-56.
• Dery, D. (2000). Agenda setting and problem definition. Policy Studies, 21(1), 37-47.
• Erkal, T. ve Değerliyurt, M. (2009). Türkiye’de afet yönetimi. Doğu Coğrafya Dergisi, 14(22), 147-164
• Ertürk, D. (2018). Risk toplumu: belirsizlik, korku ve güven arayışı arasında özne. Electronic Turkish Studies, 13(10), 275-289.
• Ewart, J. (2020). Drought is a disaster in the city: local news media’s role in communicating disasters in australia. J. Matthews & E. Thorsen (Ed.), Media, journalism and disaster communities (s. 67-82). United Kingdom & Palgrave Macmillan.
• Gökçe, O. (2006). İçerik analizi kuramsal ve pratik bilgiler. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Göktürk, İ. ve Yılmaz, M. (2017). Türkiye’de 2000’li yılların başında afet politikaları ve karşılaşılan sorunlara ilişkin dönemsel bir değerlendirme. Internatıonal Journal Of Dıscıplınes Economıcs & Admınıstratıve Scıences Studıes, 3(2), 115-134.
• Guo, L. (2012). The application of social network analysis in agenda setting research: a methodological exploration. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 56(4), 616–631.
• Guo, L., VU, H. T. & McCombs, M. (2012). An expanded perspective on agendasetting effects: exploring the third level of agenda setting. Revista de Comunicación, 11, 51–68.
• Güngör, N. (2013). İletişim kuramlar yaklaşımlar. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Günindi Ersöz, A. (2020). Covid-19 salgını özelinde Ulrich Beck’in “Risk Toplumu” ile Anthony Giddens’ın “Geç Modernite” kavramlarını yeniden düşünmek. Turkish Studies, 15(6), 525-538.
• Hansson, S., Orru, K., Siibak, A., B ̈Ack, A., Kruger, M., Gabel, F. & Morsut, C. (2020). Communication-related vulnerability to disasters: a heuristic framework. International Journal of Disaster Risk Reduction, 51, 2-9.
• Healy, S. (2004). A post-foundational interpretation of risk: Risk as performance. Journal of Risk Research, 7(3), 277–96.
• Hollway, W. and Jefferson, T. (1997). The risk society in an age of anxiety: situating fear of crime. British Journal of Sociology, 48(2), 255–65.
• Houston, J. B., Schraedley, M. K., Worley, M. E., Reed, K. & Saidi, J. (2019). Disaster journalism: fostering citizen and community disaster mitigation, preparedness, response, recovery, and resilience across the disaster cycle. Disasters, 43(3), 531-611.
• Jack, V. (2020). Informing refugee communities in greece: what ıs possible within the parameters of the humanitarian structure?, (Editör: J. Matthews and E. Thorsen). Media, Journalism and Disaster Communities. United Kingdom: Palgrave Macmillan, 201-214.
• Jones, O., Denham, B. & Springston, J. (2006). Effects of mass and ınterpersonal communication on breast cancer screening: advancing agenda-setting theory in health contexts. Journal of Applied Communication Research, 34(1), 94–113.
• Koç Akgül, S. (2017). Olağanüstü durumlar, iletişim ve habercilik yaklaşımları. TRT Akademi Dergisi, 2(3), 6-47.
• Koç Algül, S. (2013). Türkiye’de risk toplumu süreci. Ş. Çağlar (Ed.). Şövalyelik mesleği gazeteciliğin uzmanlık alanları (s. 317-344). Konya & Literatürk.
• Koçak, H. ve Memiş, K. (2018). Bilgi Toplumunda Korku: Bilgi Güvenliği ve Risk Toplumu. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(3), 1-10.
• Kosicki, G. M. (1993). Problems and opportunities in agenda-setting research. Journal of Communication, 43, 100–127.
• Matthews, J. and Thorsen, E. (2020). Introduction: media, journalism and disaster communities. J. Matthews and E. Thorsen (Ed.), Media, Journalism and Disaster Communities (s. 1-16). United Kingdom & Palgrave Macmillan.
• McCombs, M. and Velenzuela, S. (2007). The agenda-setting theory. Cuadernos de Informacion, 1, 44-50.
• McCombs, M. F., & Shaw, D. L. (1972). The agenda-setting function of mass media. Public Opinion Quarterly, 36, 176–187.
• Mccombs, M., and Valenzuela, S. (2014). Agenda setting theory: The frontier research questions. K. Kenski and K. H. Jamieson (Ed.), The Oxford handbook of political communication, NY & Oxford University Press.
• Mustapha, L. (2012). Agenda-setting theory: a reflective and visionary analysis. (Editör: N. Ekeanyanwu, S. Ngoa and I. Sobowale). Critique and Application of Communication Theories içinde, Ota: Covenant University Press.
• Özçetin, B. (2018). Kitle iletişim kuramları kavramlar, okullar, modeller. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Panttı, M. (2020). Afterword: the shifting domain of disaster journalism, (Editör: J. Matthews, and E. Thorsen). Media, Journalism and Disaster Communities. United Kingdom: Palgrave Macmillan, 231-240.
• Soydan, E. ve Alpaslan, N. (2014). Medyanın doğal afetlerdeki işlevi. İstanbul Journal of Social Sciences, 7, 53-64.
• Soydemir, S. (2012). Ulrich Beck ve düşününümsel modernleşmenin krizi. Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 4(2), 71-80.
• Sreedharan, C. and Thorsen, E. (2018). Shock and aftershock: mapping the post-earthquake challenges of Nepali journalists. (Editör: C. Sreedharan and E. Thorsen). Voices from Nepal: Lessons in Post-Disaster Journalism. United Kingdom: Bournemouth University, 15-49.
• Wok, S., Tamam, E. and Bolong, J. (2010). Pattern of the news media consumption and news discussion among youth: atest af agenda setting theory. International Communication and Media Conference (ICOME 10) Communication and Society: Challenges and Engagement, Universiti Utara Malaysia (UUM), Kuala Lumpur, p. 1-25.
• Yang, J., and Stone, G. (2003). The powerful role of interpersonal communication in agenda setting. Mass Communication & Society, 6(1), 57–74.
• Yaylagül, L. (2017). Kitle iletişim kuramları. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Yıldırım, E. (2008). Risk toplumunda (depremle) yaşamak. Akademik İncelemeler, 3(1), 75-85.
• Yılmaz, S. ve Algül A. (2019). Afet içerikli haberlerin afetlere karşı toplumsal kapasite geliştirmeye etkisi. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication – TOJDAC, 9(2), 234-248.