Yapılaşma Teorisi Çerçevesinden Kullanıcıların Kişisel İzleri İçin Şeffaf Bir Dijital Ağ Modeli Önerisi

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 19 - 40, 28.04.2023

Cansu Arısoy Gedik

https://doi.org/10.33464/mediaj.1204061

Öz

İnternet kullanıcıları sürekli olarak kişisel verilerini dijital sosyal ağlarda paylaşmaktadır. Onların her tıklamasını takip eden şirketler ise kullanıcıların kişisel verilerini tüketerek onlar hakkında önemli bilgiler elde etmekte ve bireylerin kişisel ihtiyaçlarına göre uyarlanmış tavsiyeler sunmaktadır. Şirketlerin ürün ve hizmetlerine ilişkin yaydıkları enformasyonu tüketen internet kullanıcıları arkalarında kişisel izlerini bırakmaya devam etmektedir. Böylelikle bu izleri takip eden şirketler de kullanıcıların enformasyonunu tüketmiş olmaktadır. Kişisel izlerin takibi sonucunda daha çok ürün ve hizmet satışı gerçekleşmektedir. Bu bağlamda dijital sosyal ağların internet kullanıcıları ve tüketicilere sağladığı olanaklara karşı kullanıcıların dijital izlerinin ticari amaçlarla tüketiliyor olması ve böylece bireylerin ticari nesnelere dönüştürülmesi bu çalışmanın sorunsalını oluşturmaktadır. Failin aktif potansiyelini vurgulayan kuramcı Anthony Giddens’ın yapılaşma teorisi ile inşa edilen çalışmanın amacı enformasyon toplumlarında tüketicilerin dijital sosyal ağlarda dolaşımını daha güvenli kılmak için şeffaf nitelik taşıyan bir iletişim modeline kaynak sağlamaktır. Çalışmada katılımcılara yöneltilen yarı-yapılandırılmış görüşme soruları derlenerek çalışmanın bulgularına ulaşılmıştır. Çalışmada aynı zamanda ikincil veriler kullanılmış, daha önce yayınlanmış olan bilimsel metinler taranarak araştırma kapsamında yeniden değerlendirilmiştir. Kişisel izlerin takibini ele alan küresel ve ulusal düzenlemelerin altında yatan esas hedeflere ulaşmak için, yasal çerçevelerin daha tutarlı ve duyarlı bir şekilde uygulanmasına ihtiyaç duyulduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca çalışma Giddens’ın vurguladığı, bireysel eylem alabilen ve toplumu dönüştürme gücüne sahip olan failler haline gelebilmek için dijital okuryazarlık bilincini artırmak gerektiğini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Enformasyon, Veri, Kişisel İzler, Dijital Okuryazarlık, Yapılaşma

Kaynakça

• Adams, B. N. & Sydie, R. A. (2001). Sociological Theory. Pine Forge Press.
• Aiolfi, S., Bellini, S. & Pellegrini, D. (2021). Data-driven digital advertising: benefits and risks of online behavioral advertising. International Journal of Retail & Distribution Management, 49(7), 1089-1110.
• Blanco, G. A. (2020, 25 Şubat). Digital footprint: what it is and how to control it. BBVA. https://www.bbva.com/en/digital-footprint-what-it-is-and-how-to-control-it/
• Bharadwaj, A. & Taylor, L. (2021). Consumer mindsets are local despite globalization. World Economic Forum: The Davos Agenda. https://www.weforum.org/agenda/2021/01/consumers-local-globalization/
• Braf, E. (2002). Knowledge or information. İçinde K, Liu, R.J. Clarke, P. B. Andersen, R. K. Stamper, ES. Abou-Zeid (Ed.), Organizational Semiotics. IFIP — The International Federation for Information Processing (ss. 71-90), cilt 94. Springer. https://doi.org/10.1007/978-0-387-35611-2_5
• Cambridge International Examinations (2015). Cambridge International AS & A Level Information Technology: Topic 1.1 Data, information and Knowledge, 2-11. https://www.cambridgeinternational.org/images/285017-data-information-and-knowledge.pdf
• Choi, J. W. & Jerath, K. (2022). Privacy and Consumer Empowerment in Online Advertising. Foundations and Trends in Marketing, 15(3), 4-62. http://dx.doi.org/10.1561/170000005
• Creswell, J. W. (2003). Research design: qualitative, quantitative and mixed methods approaches. Sage Publications.
• Çakır, M. (2014). Küresel şirketlerin yeni medya odaklı tüketim ve tüketici tasarımları. İçinde S. Çakır (Ed.), Medya ve tasarım (ss. 163-196). Urzeni Yayınları.
• Çelik, H. (2018). Dil ve Yeni Medya. Doğu Kitabevi.
• Digital Information World (2021, Kasım 3). 1 of 4 netizen are using online biometrics authentication in some capacity. Digital Information World. https://www.digitalinformationworld.com/2021/11/1-in-4-of-netizen-are-using-online.html
• Demirören Haber Ajansı (2019, Nisan 18). İnternette gizliliğimizi nasıl koruyacağımızı bilmiyoruz. https://www.dha.com.tr/teknoloji/internette-gizliligimizi-nasil-koruyacagimizi-bilmiyoruz-1638068
• Drucker, P. F. (1988, Ocak). The coming of the new organization. Harvard Business Review, 3-11. https://hbr.org/1988/01/the-coming-of-the-new-organization
• Drucker, P. F. (1994). Post-capitalist society. Harper Business.
• Enzensberger, H. M. (1982). Critical essays. The Continuum Publishing Company. https://monoskop.org/images/f/fe/Enzensberger_Hans_Magnus_Critical_Essays.pdf
• Finlay, R. (2021, Eylül 25). Data Isn’t Important, But How You Consume It Is. Entrepreneur. https://www.entrepreneur.com/article/381709
• Fourberg, N., Taş, S. Wiewiorra, L., Godlovitch, I. De Streel, A. Jacquemin, H., Hill, J., Nunu, M., Bourguigon, C., Jacques, F. & Lognoul, M. (2021). Online advertising: The impact of targeted advertising on advertisers, market access and consumer choice. European Parliament Policy Department for Economic, Scientific and Quality of Life Policies Directorate-General for Internal Policies. Haziran. Luxembourg.
• Giddens, A. (1984). The constitution of society: Outline of the theory of structuration. Polity
• Giddens, A. (1994). Modernliğin sonuçları. Ayrıntı Yayınları.
• Giddens, A. (1999). Runaway world. Profile Books Ltd.
• Giddens, A. (2020). Toplumun inşası: Yapılaşma teorisinin ana hatları. Sentez Yayıncılık.
• Gottmann, J. (1961). Megalopolis. The urbanized northeastern seaboard of the United States. The Twentieth Century Fund.
• Gürbüz, S. & Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: Felsefe-yöntem-analiz. Seçkin Yayıncılık.
• Grubor, A. & Marić, D. (2015). Contemporary consumer in the global environment. CBU International Conference on Innovation, Technology, Transfer and Education. Mart 25-27, s. 28-36.
• Haider, T. & Shakib, S. (2018). A study of the influence of advertisement on consumer buying behaviour. Business Studies Journal, 9(1), 62-69.
• Harvey, D. (1999). Postmodernliğin durumu. Metis Yayınları.
• Hernandez, B. A. (2011, Aralık 6). Beyonce’s baby inspired more tweets per second than Steve Jobs’ passing. Mashable. https://mashable.com/archive/tweets-per-second-2011
• Hirshberg, P. (2014). First the media, then us: How the internet changed the fundamental nature of the communication and its relationship with the audience. Ch@nge: 19 Key Essays on How the Internet Is Changing Our Lives Bbva Open Mind, 9-28. https://www.bbvaopenmind.com/en/articles/first-the-media-then-us-how-the-internet-changed-the-fundamental-nature-of-the-communication-and-its-relationship-with-the-audience/
• IGI Global (t.y.) What is knowledge society. https://www.igi-global.com/dictionary/knowledge-based-urban-development/16456
• Internet Advertising Board (2022, Nisan 12). Digital advertising soared 35% to $189 billion in 2021 according to the IAB Internet Advertising Revenue Report. https://www.iab.com/news/digital-advertising-soared-35-to-189-billion-in-2021-according-to-the-iab-internet-advertising-revenue-report/#:~:text=Digital%20Video%20News-,Digital%20Advertising%20Soared%2035%25%20to%20%24189%20Billion%20in%202021%20According,IAB%20Internet%20Advertising%20Revenue%20Report
• John, L. K., Kim, T. & Barasz, K. (2018, Ocak-Şubat). Ads that don’t overstep. Harvard Business Review. https://hbr.org/2018/01/ads-that-dont-overstep
• Johnson, J. (2022, Eylül 20). Global digital population as of April 2022. Statista. https://www.statista.com/statistics/617136/digital-population-worldwide/
• Karvalics, Z. L. (2007). Information society - what is it exactly? (The meaning, history and conceptual framework of an expression), 3-26.
• Köse, H. (2020). Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Türkiye’de veremle mücadele. [Yükseklisans Tezi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü]. YÖK Açık Bilim. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/53772
• KVKK Yayınları (2020). Unutulma hakkı: Unutulma hakkının arama motorları özelinde değerlendirilmesi. No: 34, s, 8-42. https://kvkk.gov.tr/SharedFolderServer/CMSFiles/11b6fd99-d42a-45b1-a009-21f2d36ded21.pdf
• Langlois, N. R. (1985). From the knowledge of economics to the economics of knowledge: Fritz machlup on methodology and on the “knowledge society”. Research in the History of Economic Thought and Methodology, 3, 225-235.
• https://richard-langlois.uconn.edu/wp-content/uploads/sites/1617/2019/09/Machlup-Knowledge-1985.pdf Marketing Türkiye (2021, Haziran 7). Türkiye dijital reklam yatırımlarında Avrupa’da en fazla büyüyen ülke! https://www.marketingturkiye.com.tr/haberler/arastirma/turkiye-dijital-reklam-yatirimlarinda-avrupada-en-fazla-buyume-gosteren-ulke/
• Masuda, Y. (1980). The information society as a post-industrial society. Transaction Publishers.
• Naidoo, T. R. (2008). Towards a conceptual framework for understanding the implementation of Internet-based self-service technology. [Doktora Tezi. University of Pretoria]. UP Space Institutional Repository. https://repository.up.ac.za/handle/2263/24116
• Nwosu, I. A. & Nwosu, C. J. (2020). Influence of online advertisement on consumer purchase behaviour among internet users in Lagos State, Nigeria. Journal of Policy and Development Studies. 12(2), 48-58. DOI:10.12816/0056336
• O’Brien, J. A. & Marakas, G. M. (1996). Management Information Systems. McGraw Hill.
• Pieper, S. (2017, Şubat 24). What is the difference between data, information and knowledge? Artegic. https://www.artegic.com/blog/difference-data-information-knowledge/
• Sun, T., Yuan, Z., Li, C., Zhang, K. & Xu, J. (2021). The value of personal data in internet commerce: A high-stake field experiment on data regulation policy. SSRN Electronic Journal. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3962157
• Thompson, K. (2016). Giddens’ Modernity and Self Identity – in 14 bullet points https://revisesociology.com/2016/04/22/giddens-modernity-self-identity-summary/
• Toffler, A. (2008). Üçüncü dalga. Koridor Yayıncılık.
• Turban, E., Mclean, E., & Wetherbe, J. (1999). Information technology for management. Making connections for strategic advantage. John Wiley & Sons Inc.
• Varol, S. F. (2017). Medyanın küreselleşmesi: Neden-sonuç ekseninde bir değerlendirme. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi. Mart, 5(1), 399-424. https://doi.org/10.19145/gumuscomm.286608
• Waters, M. (1995). Globalization. Routledge.
• Sabırcan F. & Arısoy Gedik, C. (2021). Z kuşağının kişisel veri güvenliği ve dijital okuryazarlığı üzerine bir araştırma. İçinde D. Aydın Aslaner ve A. G. Aslaner (Ed.), Dijital çağda z kuşağı gerçekleri (ss. 178-210). Kriter Yayınevi.
• Zherebin, V. M., Ermakova, N. A., & Makhrova, O. N. (2010). Consumption in the information society. Russian Education and Society, 52(3), 54 –71. https://doi.org/10.2753/RES1060-9393520304