Manavgat Nehri Havzası'ndaki peyzaj değişiminin peyzajların korunması, planlanması ve yönetimine yönelik değerlendirilmesi

Year 2016, Volume: 29 Issue: 2, 65 - 72, 11.08.2016

Emrah Yıldırım , Veli Ortaçeşme

Abstract

Sanayi devrimi ve teknolojik gelişmeler sonucunda dünya genelinde peyzajların değişimi hız kazanmıştır. Bu değişim sonucunda habitatlar bölünmekte, biyolojik çeşitlilik azalmaktadır. Bu çalışmada, Manavgat Nehri havzasındaki peyzaj değişimi incelenmiştir. 1955-1971, 1971-1981/1986 ve 1981/1986-2010 yıllarına ait arazi örtüsü/arazi kullanımı değişimleri monoskopik hava fotoğrafları ve RapidEye uydu görüntüsü kullanarak belirlenmiştir. Çalışma sonucunda, 55 yıllık sürede havzada en büyük değişimlerin ormanlık alanların tarım alanlarına, tarım alanlarının ise yerleşim alanlarına dönüşümü şeklinde gerçekleştiği saptanmıştır. Ayrıca, tarım alanlarının ürün çeşitliliğindeki artışa bağlı olarak kendi içindeki değişimleri ve Oymapınar ve Manavgat Barajlarının yapımı nedeniyle karasal sulardaki artış diğer önemli değişimlerdir. Peyzaj metrikleri açısından, yama sayısında, peyzaj şekil indisinde ve en yakın komşu mesafesinde artış belirlenmiştir. Bu sonuç, orman matrisinde yer alan yerleşim ve tarım alanlarının sayısının ve büyüklüğünün arttığını göstermektedir. Dolayısıyla, çalışma alanında kültürel alanlar giderek daha baskın hale gelmekte, doğal alanları tehdit etmektedir. Çalışmadan elde edilen veriler ışığında Manavgat Nehri Havzası'nda peyzajların korunması, planlanması ve yönetimine yönelik öneriler sunulmuştur.

Keywords

Peyzaj değişimi, Peyzaj metrikleri, Manavgat nehri havzası

Assessment of landscape change in the Manavgat River Basin in the contex of landscape protection, planning and management

Abstract

Worldwide, landscape change gained momentum due to the industrial revolution and technological developments. As a result of this change, habitats are fragmented and biological diversity decreased. In this study, landscape change was investigated in Manavgat River Basin in Antalya, Turkey. The land use/land cover changes between 1955-1971, 1971-1981/1986 and 1981/1986-2010 were determined by using monoscopic aerial photos and RapidEye satellite images. It was found that the biggest changes at the basin were occurred in the form of conversion of forest lands into agricultural lands and also conversion of agricultural lands into settlement areas during 55 years period. The other important changes were the change of agricultural pattern because of crop diversification in the region and also the increase of water surfaces because of the construction of Oymapınar and Manavgat dams. In terms of landscape metrics, an increase in the patch numbers, landscape shape index and nearest neighbour distance were found. This result indicates that the number and size of settlement and agricultural patches were increased in the matrix. This shows that cultural areas are getting more dominant and threatening natural areas. Some suggestions regarding the protection, planning and management of Manavgat River Basin’s landscapes were given in the light of findings

Keywords

Landscape change, Landscape metrics, Manavgat river basin

References

• Antrop M (2005) Why landscapes of the past are important for the future. Landscape and Urban Planning 70:21-34
• APS (2003) Avrupa Peyzaj Sözleşmesi. 27 Temmuz 2003 tarih ve 25181 sayılı Resmi Gazete.
• Bunnell JF, Zampella RA, Lathrop RG, Bognar JA (2003) Landscape changes in the Mullica River Basin of the Pinelands National Reserve, New Jersey, USA. Environmental Management 31 (6): 696-708.
• Busquest Fabregas J, Cortına Ramos A (2011) Management of territory: landscape management as a process. CEP-CDPATEP (2011) 13E. Council of Europe Publication, Strasbourg, France.
• Coşkun Hepcan Ç (2008) Doğa korumada sürdürülebilir bir yaklaşım, ekolojik ağların belirlenmesi ve planlanması: Çeşme-Urla Yarımadası örneği. Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Dilek EF, Uzun O (2007) Düzce Asarsuyu Havzasında peyzaj değişimi. Ekoloji Dergisi 65: 36-44.
• Doygun H, Berberoğlu S, Alphan H (2003) Hatay, Burnaz kıyı kumulları alan kullanım değişimlerinin uzaktan algılama yöntemi ile belirlenmesi. Ekoloji Dergisi 48: 4-9.
• Erdoğan A, Deval MC, Öz M, Ünal O, Yavuz M, Gökoğlu M, Özvarol A, Gülyavuz H, Karaardıç H, Kaçar MS (2010) Titreyengöl ve çevresinin flora-faunasının tespiti ile Titreyengöl su kalitesinin belirlenmesi raporu. Titreyengöl-Sorgun Turizm Yatırımcıları Birliği, Antalya.
• Eroğlu V (2008) 5. Dünya su forumu Türkiye bölgesel hazırlık toplantıları, taşkın, heyelan ve dere yataklarının korunması konferansı. T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü XXII. Bölge Müdürlüğü, Trabzon.
• Eşbah Tunçay H, Kelkit A, Deniz B, Kara B, Bolca M (2009) Peyzaj sütrüktür indeksleri ile koruma alanları ve çevresindeki peyzajın geçirdiği değişimin tespiti ve alan kullanım planlaması önerilerinin geliştirilmesi: Dilek Yarımadası-Menderes Deltası Milli Parkı ve Bafa Gölü Koruma Alanı örneği. TÜBİTAK, Çevre, Atmosfer, Yer ve Deniz Bilimleri Araştırma Grubu, Proje Sonuç Raporu, Ankara.
• Fahrig L (2003) Effects of habitat fragmentation on biodiversity. Annual Review of Ecology & Systematics 34:487-515.
• Farina A (2000) Landscape ecology in action. Kluwer Academic Publishers, The Netherlands.
• Franklin AB, Noon BR, George TL (2002) What is habitat fragmentation. Studies in Avian Biology 25:20-29.
• He X-Y, Zhao Y-H, Hu Y-M, Chang Y, Zhou Q-X (2006) Landscape changes from 1974 to 1995 in the upper Minjiang River Basin, China. Soil Science Society of China 16 (3): 398-405.
• Hersperger AM, Bürgi M (2009) Going beyond landscape change description: quantifying the importance of driving forces of landscape change in a central Europe case study. Land Use Policy 26: 640–648.
• Işık K, Kurt Y (2005) Habitat fragmentasyonu ve biyolojik çeşitliliğe etkileri. Türk Ormancılığında, Uluslararası Süreçte Acilen Eyleme Dönüştürülmesi Gereken Konular, Mevzuat ve Yapılanmaya Yansımaları Sempozyumu, Antalya, s. 131-142.
• Küçük M, Demirbaş Özen M (2007) Avrupa Peyzaj Sözleşmesi çerçevesinde Çevre ve Orman Bakanlığının yetki ve sorumlulukları. Avrupa Peyzaj Sözleşmesinin Uygulanması Yolunda Türkiye Sempozyumu, Ankara s. 22-28.
• Lausch A, Herzog F (2002) Applicability of landscape metrics for the monitoring of landscape change: ıssues of scale, resolution and ınterpretability. Ecological Indicators 2(1-2): 3–15.
• Leitao AB, Ahern J (2002) Applying landscape ecological concepts and metrics in sustainable landscape planning. Landscape and Urban Planning 59: 65-93.
• Lindenmayer DB, Fischer J (2006) Habitat Fragmentation and Landscape Change: An Ecological and Conservation Synthesis. Island Press, Washington, USA.
• McGarigal K, Cushman SA, Neel MC, Ene E (2002) FRAGSTATS v3: spatial pattern analysis program for categorical maps. Computer software program produced by the authors at the University of Massachusetts, Amherst.
• Odum EP, Barrett GW (2008) Ekolojinin Temel İlkeleri. (Ed: Işık K), Palme Yayıncılık, Ankara.
• Ortaçeşme V (2007) Avrupa Peyzaj Sözleşmesi bağlamında peyzaj planlama. Avrupa Peyzaj Sözleşmesinin Uygulanması Yolunda Türkiye Sempozyumu, Ankara, s. 86-93.
• Tağıl Ş (2006) Peyzaj patern metrikleriyle Balıkesir Ovası ve yakınında habitat parçalılığında ve kalitesinde meydana gelen değişim (1975-2000). Ekoloji 15(60): 24-36.
• Turan İA, Coşkun Hepcan Ç, Özkan MB (2008) İzmir ili Çeşme yerleşimi kıyılarında alan kullanımında gözlenen değişimlerin değerlendirilmesi üzerine bir araştırma. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi 5 (2): 131-139.
• Uluçay H (2006) Havza planlaması ve yönetimi. Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.