Okul Yöneticilerinin Örgütsel Bağlılıkları ile Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2018, Cilt: 14 Sayı: 3, 937 - 955, 25.12.2018

Pınar Aksanaklu Yusuf İnandı

https://doi.org/10.17860/mersinefd.469769

Cited By: 8

Öz

Bu araştırmada okul
yöneticilerinin örgütsel bağlılıklarının, onların tükenmişlik düzeyleriyle
ilişkisini ve yordama düzeyini belirlemek amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma
grubunu Mersin ili merkez ilçelerinde (Akdeniz, Toroslar, Yenişehir ve Mezitli)
kamu ortaokulunda görev yapan 284 Okul yöneticisi oluşturmaktadır. İlişkisel
tarama modelinde olan araştırmada, veriler 'Maslach Tükenmişlik Envanteri'
(MTE) ve 'Örgütsel Bağlılık Ölçeği'
(ÖBÖ) ile toplanmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre okul
yöneticilerinin örgütsel bağlılık düzeylerinin genel olarak yüksek olduğu
görülmüştür. En çok tercih edilen devam bağlılığı olmaktadır. Cinsiyet
değişkenlerine göre, örgütsel bağlılık düzeyleri incelendiğinde okul
yöneticilerinin görüşleri arasında erkek yöneticiler lehine anlamlı bir
farklılığın olduğu görülmektedir. Hem okul müdürleri hem de müdür yardımcıları
benzer örgütsel bağlılık yaşamaktadırlar. Kıdemleri ne olursa olsun yöneticilerin
bağlılık düzeyleri de birbirlerine benzer çıkmıştır. Okul yöneticilerinin yaş
değişkenlerine göre örgütsel bağlılıklarına ilişkin görüşleri arasında anlamlı
bir farklılık yoktur. Yöneticilerin tükenmişlik alt boyutlarından duygusal
tükenme ve duyarsızlaşma alt boyutlarında az da olsa tükenme yaşadıkları fakat
kritik bir durumda olmadıkları anlaşılmaktadır. Erkek yöneticilerin kendilerini
kadın yöneticilere göre daha başarılı gördükleri anlaşılmaktadır. Kıdemleri ne
olursa olsun yöneticilerin tükenmişlik düzeyleri birbirlerine benzer çıkmıştır.
Elde edilen bulgular tükenmişlik boyutlarının açıklanmasında örgütsel
bağlılığın önemli etkilerinin olduğunu ortaya çıkarmıştır. Örgütsel bağlılık
alt boyutlarından duygusal bağlılık boyutu ile tükenmişlik alt boyutlarından
duygusal tükenme ve duyarsızlaşma arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki
bulunmaktadır. Örgütsel bağlılık alt boyutlarından duygusal bağlılık boyutu ile
tükenmişlik alt boyutlarından kişisel başarı arasında pozitif yönde anlamlı bir
ilişki bulunmaktadır. Örgütsel bağlılık alt boyutlarından devam bağlılığı boyutu
ile tükenmişlik alt boyutlarından duygusal tükenme ve duyarsızlaşma arasında
negatif yönde anlamlı bir ilişki görülürken kişisel başarı arasında pozitif
yönde anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Okul yöneticilerinin devam bağlılıkları
arttıkça duygusal tükenme ve duyarsızlaşma düzeyleri azalırken kişisel
başarıları da artmaktadır. Örgütsel bağlılık alt boyutlarından normatif
bağlılık boyutu ile tükenmişlik alt boyutlarından duygusal tükenme arasında
negatif yönde anlamlı bir ilişki bulunurken normatif bağlılığın duyarsızlaşma
ve kişisel başarı ile anlamlı bir ilişkisi yoktur.

Anahtar Kelimeler

Okul Yöneticileri, Tükenmişlik, Örgütsel Bağlılık

Kaynakça

• Akgül, Z. (2014). Örgütsel bağlılık ve tükenmişlik arasındaki ilişkinin matematik öğretmenlerinin algılarına göre incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Aydın, A., Sarıer, Y. ve Uysal, Ş. (2011). The effect of gender on organizational commitment of teachers: A meta analytic analysis. Educational Sciences: Theory & Practice, 11(2), 628-632.
• Balay, R. (2000). Yönetici ve öğretmenlerde örgütsel bağlılık. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Baysal, A. C. ve Paksoy, M. (1999). Mesleğe ve örgüte bağlılığın çok yönlü incelenmesinde Meyer-Allen modeli. İ.Ü. İşletme Fakültesi Dergisi, 28 (1) , 7-15.
• Chuo, S. (2003). The relationship between organizational commitment and burnout. (Yayınlanmamış doktora tezi). Alliant International University, California School of Organizational Studies, Los Angeles.
• Cordes, C. L. ve Dougherty, T. V. (1993). A reviewand an integration of research on jobburnout. Academy of Management Review, 18(4), 621-656.
• Çavuşoğlu, İ. (2005). Endüstri meslek liselerinde çalışan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyleri ile bazı kişisel değişkenler arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Çetin, M. (2004). Örgüt kültürü ve örgütsel bağlılık. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Çetin, F., Basım, H. N. ve Aydoğan, O. (2011). Örgütsel bağlılığın tükenmişlik ile ilişkisi: öğretmenler üzerine bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25, 61-70.
• Çöl, G. (2004). İnsan kaynakları örgütsel bağlılık kavramı ve benzer kavramlarla ilişkisi. ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 6(2).
• Dolunay, A.B. (2002). Keçiören ilçesi “genel liseler ve teknik-ticari-meslek liselerinde görevli öğretmenlerde tükenmişlik durumu” araştırması. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 1, 51-62.
• Dunham, R. B.,Grube J. A. ve Castaneda M. B. (1994). Organizational commitment: Theutility of an integrative definition. Journal of Applied Psychology, 79 (3), 370-380.
• Durna, U. ve Eren, V. (2005). Üç bağlılık unsuru ekseninde örgütsel bağlılık. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 6 (2). 210-219.
• Erdemoğlu Şahin. D. (2007). Öğretmenlerin mesleki tükenmişlik düzeyleri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Ergin, C. (1992). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach tükenmişlik ölçeğinin uyarlanması. (VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Çalışmaları), VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Düzenleme Kurulu ve Türk Psikologlar Derneği Yayını. Ankara: Hacettepe Üniversitesi.
• Freidman, I. A. ve Farber, B. A. (1992). Professional self-concept as a predictor of teacher burnout. journal of educational research, 86(1), 28-35.
• Gündüz, B. (2004). Öğretmenlerdeki tükenmişliğin akılcı olmayan inançlar ve mesleki bazı değişkenlere göre yordanması. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Güneş, İ., Bayraktaroğlu, S. ve Özen, K.R. (2009). Çalışanların örgütsel bağlılık ve yükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişki: Bir devlet üniversitesi örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 481-497.
• Haley, G. R. (2003). The relationship between burnout and organizational commitment in academic oncologists. (Yayımlanmamış doktora tezi). Nova Southeastern University, Florida.
• İnandı, Y. ve Tunç, B. (2012). Kadın öğretmenlerin kariyer engelleri ile iş doyum düzeyleri arasındaki ilişki. Eğitim Bilimleri Araştırma Dergisi, 2(2), 203-223.
• İnandı, Y., Özkan, S., Peker, S. ve Atik, Ü. (2009). Kadın öğretmenlerin kariyer geliştirme engelleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 77-96.
• İnandı, Y., Tunç, B. ve Uslu, F. (2013). Eğitim fakültesi öğretim elemanlarının kariyer engelleri ile iş doyumları arasındaki ilişki. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 3(1), 219- 238.
• İnandı, Y. (2009). The Barriers to career advancement of female teachers in Turkey and their levels of burnout. Social Behavior and Personality, 37 (8), 1143-1152.
• Karasar, N. (2007). Bilimsel araştırma yöntemleri (17.baskı). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kaya, İ. (2007). Otel işletmeleri işgörenlerinin iş tatminini etkileyen faktörler: Geliştirilen bir iş tatmin ölçeği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7 (2), 355-372.
• Koçak. R. (2009). Okul yöneticilerinin mesleki tükenmişlik düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(1), 65- 83.
• Kurşunoğlu, A. Bakay, E. ve Tanrıöğen, A. (2010). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel bağlılık düzeyleri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 101-115.
• Lee, R. T. ve Ashfort, B. E. (1990). On the meaning of Maslach’s three dimensions of burnout. Journal of Applied Psychology, 75(6), 743-747.
• Leiter, M., ve Maslach, C. (1988). The impact of interpersonal environment on burnout and organizational commitment. Journal of Organizational Behavior, 9, 297-308.Maslach, C. ve Schaufeli, W.B. (1993). Historical and conceptual development of burnout.
• Maslach, C., Schaufeli, W. B. ve Leıter, P. (2001). Jobburnout. Annual Review of Psychology, 52, 397-422.
• Meydan, C. H., Basım, H. N. ve Çetin, F. (2011). Örgütsel adalet algısı ve örgütsel bağlılığın tükenmişlik üzerine etkisi: Türk kamu sektöründe bir araştırma. Bilig, 57.
• Meyer, J. P. ve Allen, N. J. (1991). A three-component conceptualization of organizational commitment. Human Resource Management Review, 1.
• Meyer, J. P., Allen, N. J. ve Smith, C. A. (1993). Commitment to organizations and occupations: extensionand test of a three componen tconceptualization. Journal of Applied Psyhology, 78 (4), 538-551.
• Özer, R. (1998). Rehber öğretmenlerde tükenmişlik düzeyi, nedenleri ve çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özsoy, A.S., Ergül, Ş. ve Bayık, A. (2004). Bir yüksekokul çalışanlarının kuruma bağlılık durumlarının incelenmesi. ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 6(2),13-19.
• Özutku, H (2008). Örgüte duygusal, devamlılık ve normatif bağlılık ile iş performansı arasındaki ilişkinin incelenmesi. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 37(2), 79–97.
• Reilly, N. P. (1994). Exploring a paradox: Commitment as a moderator of the stressor-bunrout relationship. Journal of Applied Social Psychology, 24(5), 397-414.
• Scandura, T.A. ve Lankau, M.J. (1997). Relationship of gender, family responsibility and flexible work hours to organizational commitment and job satisfaction. Journal of Organizational Behaviour, 18, 377-391.
• Seğmenli, S. (2001). Rehber öğretmenlerin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Sezgin, F. (2010). Öğretmenlerin örgütsel bağlılığının bir yordayıcısı olarak okul kültürü. Eğitim ve Bilim, 35(156),142-158.
• Sığrı, Ü. (2007). İş görenlerin örgütsel bağlılıklarının Meyer ve Allen tipolojisiyle analizi: Kamu ve özel sektörde karşılaştırmalı bir araştırma. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 261-278.
• Tan, D. S. K. ve Akhtar, S. (1998). Organizational commitment and experienced burnout: An exploratory study from a chinese cultural perspective. The International Journal of Organizational Analysis, 6(4), 310-333.
• Tulunay, Ö. (2010). Sınıf öğretmenlerinin tükenmişlik düzeylerine örgütsel bağlılık ve örgütsel iletişim ile ilişkisi. (Yayınlanmammış yüksek lisans tezi). Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Wasti, S. A. (2000). Meyer ve Allen üç boyutlu örgütsel bağlılık ölçeğinin geçerlilik ve güvenirlilik analizi. 25-27 Mayıs 2000. 8. Ulusal Yönetim ve Organizasyon Kongresi. Erciyes Üniversitesi, Nevşehir.
• Yalçın, A. ve İplik, F. N. (2007). A grubu seyahat acentalarında çalışanların örgütsel bağlılıklarını etkileyen faktörlerin belirlenmesine yönelik bir araştırma: Adana ili örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 483-500.
• Yavuz, M. (2009). Okul müdürlerinin yönetimle ilgili görüş uygulamalarının yönetim kuramları bakımından değerlendirilmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(18).