Eğitim ve Sosyal Bilimler Alanında Kardeş İlişkileri Konusunda Tezlerin İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 17 Sayı: 1, 148 - 160, 15.04.2021

Mustafa Kale , Sudet Karagöz , İmray Nur

https://doi.org/10.17860/mersinefd.822314

Öz

Bu araştırmada insan gelişim sürecinde önemli bir sosyal bağlam olan kardeş ilişkileri konusunda hazırlanmış lisansüstü tez çalışmaları incelenmiştir. Lisansüstü tezler, ele aldıkları konu, yöntem, kuramsal çerçeve, sonuç ve önerileri açısından gelecekte yapılacak araştırmalara ışık tutma konusunda önemli veri kaynaklarıdır. Bu anlamda Türkiye’de kardeş ile ilgili hazırlanan tezlerde kardeş ilişkilerinin nasıl ve ne sıklıkta ele alındığı önemli görülmektedir. Bu amaçla Türkiye’de Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK) Ulusal Tez Merkezi veri tabanında yer alan ve erişime açık olan tezler incelenmiştir. Betimsel nitelikte tasarlanan çalışmada “kardeş”, “kardeş ilişkileri” ve “kardeşlik” anahtar kelimeleri ile tarama yapılmıştır. Tarama sonucunda bu çalışma 61 yüksek lisans ve dokuz doktora olmak üzere 70 lisansüstü tez üzerinden yürütülmüştür. Araştırma sonucunda kardeş konusunda yapılan lisansüstü tezlerin son 10 yılda artış gösterdiği, en fazla psikoloji alanında ve özel gereksinimli kardeşler konusunda yapıldığı belirlenmiştir. Tezlerin büyük bir bölümünün kuramsal bir temele dayandırılmadan hazırlandığı gözlemlenmiştir. Tezlerde genel olarak ilköğretim ve lise çağındaki bireylerle çalışıldığı ve nicel yöntemin kullanıldığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kardeş,, kardeş ilişkileri, lisansüstü araştırmalar

Examination of Theses on Sibling Relations in Education and Social Sciences

Öz

In this research, graduate theses on sibling relations, which are an important social context in the human development process, were examined. Graduate theses are very important data sources for shedding light on future research in terms of the subject, method, theoretical framework, results and recommendations they deal with. In this sense, it seems to be important to examine how the prepared graduate theses dealing with sibling relations as a subject matter in Turkey. For this purpose, the theses available in the database of the Higher Education Council (YÖK) National Thesis Center were examined. In this descriptive study, the keywords "sibling", "sibling relations" and "siblinghood" were searched. As a result of the scanning, the study was conducted over 70 graduate theses, including 61 master's theses and nine doctoral dissertations. As a result of the research, it was determined that the graduate theses on sibling increased in the last 10 years, and they dealt mostly within the subject of psychology and special education. It was also observed that most of the theses were prepared without a theoretical basis. In the theses, it was determined that the quantitative method was used and the individuals in primary and high school age were generally studied.

Anahtar Kelimeler

Sibling, sibling relations, graduate studies

Kaynakça

• Abend, G. (2008). The meaning of theory. Sociological Theory 26,173–199.
• Buhrmester, D., & Furman, W. (1990). Perceptions of sibling relationships during middle childhood and adolescence. Child development, 61(5), 1387-1398. Cicirelli, V. G. (1995). Sibling relationships across the life span. New York: Plenum Press.
• Connidis, I. A., & Campbell, L. D. (1995). Closeness, confiding, and contact among siblings in middle and late adulthood. Journal of Family Issues.16, 722-745.
• Çepni̇, S., & Ormancı, Ü., & Özen Uyar, R. (2018). Doktora öğrencilerinin nitel araştırma yapmaya yönelik kaygıları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(3), 875-886. doi: 10.24106/kefdergi.413385
• Çoşkun, İ., Dündar, Ş., & Parlak, C. (2014). Türkiye’de özel eğitim alanında yapılmış lisansüstü tezlerin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (2008-2013). Ege Eğitim Dergisi, 15 (2), 375-396. doi: 10.12984/eed.49993
• Doğan, H., & Tok, T. (2018). Türkiye’de eğitim bilimleri alanında yayınlanan makalelerin incelenmesi: Eğitim ve Bilim Dergisi örneği. Current Research in Education, 4(2), 94-109.
• Dunn, J. (2007). Siblings and socialization. In J. E. Grusec, & P. D. Hastings (Eds.), Handbook of socialization: Theory and research (pp. 309–327). New York: Guilford Press.
• Dunn, J., & Kendrick, C. (1982). The speech of two- and three-year olds to infant siblings: “Baby Talk” and the context of communication. Journal of Child Language, 9, 579–597.
• Erdem, H. Ş. (2017). Otizmli ve normal gelişim gösteren çocukların kardeşlerinin duygusal, sosyal ve davranışsal özelliklerinin incelenmesi. Doktora tezi, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Gaskins, S. (1999). Children's daily lives in a Mayan village: A case study of culturally constructed roles and activities. In A. Goncu (Ed.), Children's engagement in the world: Sociocultural perspectives (pp. 25–60). Cambridge University Press.
• Göçtü, N. G. (2014). Farklı gelişen çocukların kardeşleri ve annelerinin suçluluk ve utanç, depresyon düzeyi ve stresle başa çıkma becerilerinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Gülbahar, Y., & Alper, A. (2009). Öğretim teknolojileri alanında yapılan araştırmalar konusunda bir içerik analizi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 42(2), 93-111.
• Gür Erdoğan, D., Kaya Uyanık, G., & Canan Güngören, Ö. (2018). Aktif öğrenmeye ilişkin lisansüstü tezlerin yapısal incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 8(1), 111-125. doi: 10.19126/suje.346975
• Hernandez, D. J. (1997). Child development and social demography of childhood. Child Development. 68, 149-169.
• Hesse, T. L., Danko , C. M., & Budd, K. S. (2013). Siblings of children withautism: Predictors of adjustment. Research in Autism Spectrum Disorders, 7, 1323-1331.
• Howe, N., & Ross, H. S. (1990). Socialization, perspective-taking, and the sibling relationship. Developmental Psychology, 26(1), 160–165.
• Inkeles, A. (1991). Sosyolojinin ilgilendiği konular. Sosyoloji yazıları (İ. Sezal, Der.). İstanbul: Ağaç Yayınları.
• Kale, M. & Aslan, D. (2020) The caregiving practices of nomadic Yuruk Turkmen families for their children in terms of developmental well-being: An ecocultural perspective, Early Child Development and Care. doi: 10.1080/03004430.2020.1718123
• Kaminsky, L., & Dewey, D. (2002) Psychosocial Adjustment in Siblings of Children with Autism. Journal of Child Psychology and Psychiatry 43, 225-232.
• Kieffer, C. C. (2008). On siblings: Mutual regulation and mutual recognition. The Annual of Psychoanalysis, 36, 161-173.
• Kılıçarslan, A. (2001). Aile fonksiyonlarının ve algılanan farklılaşmış anne baba yaklaşımının kardeş ilişkileri üzerindeki etkisi. Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Limnili, P. (2014b). Gruplarda kardeş dinamikleri. In N. Keskinöz-Bilen (Ed.), Kardeşi anla(t)mak (pp. 75−86). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. Marshall, C,. & Rossman, G. B. (2014). Designing qualitative research. New York: Sage.
• Maynard, A.E. (2016). How siblings matter in Zinancatec Maya child development.In M.C. Hay (Ed.), Methods that matter (pp. 249-267). Chicago Universty Press.
• Meunier, J. C., Boyle, M., O’Connor, T. G., & Jenkins, J. M. (2013). Multilevel mediation: Cumulative contextual risk, maternal differential treatment, and children’s behavior within families. Child Development, 84, 1594−1615. doi: 10.1111/cdev.12066
• Mustafaoğlu Çiçek, N. (2019). Otizm spektrum bozukluğu olan çocukların anne-babalarında psikolojik dayanıklılık ve kardeşlerinde duygu düzenleme becerilerinin incelenmesi. Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Orsmond, G., & Seltzer, M. (2009). Adolescent siblings of individuals with an autism spectrum disorder: Testing a diathesis-stress model of sibling well-being. Journal of Autism and Developmental Disorders, 39, 1053-1065.
• Özenç, E., & Özenç, M. (2013). Türkiye’de üstün yetenekli öğrencilerle ilgili yapılan lisansüstü eğitim tezlerinin çok boyutlu olarak incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 171(171), 13-28.
• Rabain Jamin, J., Maynard, A. E., & Greenfield, P. M. (2003). Implications of sibling caregiving for sibling relations and teaching interactions in two cultures. Ethos, 31(2), 204–231.
• Schuntermann, P. (2009). Growing up with a developmentally challenged brother or sister: A model of engaging siblings based on mentalizing. Harvard Review of Psychiatry, 17(5), 297–314.
• Schwartz, R. C. (2003). Resiliency in siblings of autistic children. Dissertation Abstracts International, 64(5B), 2420.
• Sitzler, S. (2017). Kardeşler: Hayatımızın en uzun ilişkisi (A. Dirim, Çev.). İstanbul: İletişim Yayıncılık. (Original work published 1915).
• Sınanmış, N., &Kolburan, Ş. (2019). Kardeşi Otizmli Olan ve Olmayan Ergenlerin Kardeş İlişkileri ve Sosyal Kaygı Düzeylerinin Karşılaştırılması. Aydın Sağlık Dergisi, 5 (1), 13-50.
• Şi̇pal, R., Yeğengi̇l, C., & Toka, N . (2012). Okul öncesi dönemde aralarında yaş farkı olan ve ikiz kardeşler arasındaki kıskançlığın karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Eğitim Ve İnsani Bilimler Dergisi: Teori ve Uygulama, 3(5), 55-68.
• Tovote, K. E., & Maynard, A. E. (2018). Maya children working in the streets: Value mismatches from the village to the street setting. International Journal of Psychology, 53(S2), 34-43. doi: 10.1002/ijop.12556
• Verte, S., Roeyers, H. & Buysse, A. (2003). Behavioural problems, social competence and self-concept in siblings of children with autism. Child: Care, Health & Development, 29, 193–205.
• Whiteman, S. D., McHale, S. M., & Soli, A. (2011). Theoretical Perspectives on Sibling Relationships. Journal of Family Theory & Review, 3(2), 124–139. doi:10.1111/j.1756-2589.2011.00087.x
• Yener, S. (2018). Sosyal bilimlerde kuramın rolü. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 7(3) , 102-113.
• Yiğen, E. (2005). Zonguldak il merkezinde yuvaya giden 3-6 yaş grubu çocuklarda kardeş kıskançlığının değerlendirilmesi. Yüksek Lisans tezi, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Zonguldak.
• Yılmaz, E. (2019). Türkiye´de kaynaştırma eğitimi üzerine yapılan yüksek lisans ve doktora tezlerinin içerik analizi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(1), 119-127. doi: 10.24106/kefdergi.2402
• Yıldız, A. (2004). Türkiye’deki yetişkin eğitimi araştırmalarına toplu bakış. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi. 37(1). S.78-97.