Investigation of Parentification and Cognitive Flexibility Variables as Predictors of Adolescent Burnout

Yıl 2023, Cilt: 19 Sayı: 3, 324 - 341, 29.12.2023

Ali Karataş , Binnaz Kıran

https://doi.org/10.17860/mersinefd.1227280

Öz

The goal of this research is to determine to what extent adolescents' parentification experiences and cognitive flexibility levels predict their burnout levels. The study group of the research consists of 224 (54%) female and 191 (46%) male high school students studying in two state and two private high schools in the 2022-2023 academic year. The relational survey model, one of the general survey models, was used as the research model. In this study, Pearson product-moment correlation coefficient and stepwise regression analysis were used in the analysis of the data obtained from a total of four measurement tools: “Personal Information Form”, “Maslach Burnout Inventory-Student Form”, “Parentification Scale Adolescent Form” and “Cognitive Flexibility Scale”. As a conculusion of the analyzes made for the sub-dimensions of burnout, it was found that perceived unfairness from parentification and cognitive flexibility predicted burnout. Besides, in the regression analysis, it was specified that cognitive flexibility, parent-focused parentification, and perceived unfairness from parentification predict depersonalization. Finally, it was concluded that cognitive flexibility, parent-focused parentification, students' grade point average and sibling-focused parentification significantly predicted high school students' academic efficacy levels. Obtained results are discussed within the framework of the literature.

Anahtar Kelimeler

Parentification, Cognitive flexibilty, Burnout, High school students

Ebeveynleşme ve Bilişsel Esneklik Değişkenlerinin Ergenlerde Tükenmişliği Yordayıcılığının İncelenmesi

Öz

Bu araştırmanın amacı, ergenlerin ebeveynleşme yaşantılarının ve bilişsel esneklik düzeylerinin tükenmişlik düzeylerini ne derecede yordadığını incelemektir. Araştırmanın çalışma grubunu, iki devlet ve iki özel olmak üzere dört lisede 2022-2023 eğitim öğretim yılında eğitim almakta olan 224 (% 54) kadın ve 191 (%46) erkek lise öğrencisi oluşturmaktadır. Araştırma modeli olarak genel tarama modellerinden ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Bu çalışmada, “Kişisel bilgi formu”, “Maslach Tükenmişlik Envanteri-Öğrenci Formu”, “Ebeveynleşme Ölçeği Ergen Formu” ve “Bilişsel Esneklik Ölçeği” olmak üzere toplam dört ölçme aracıdan elde edilen verilerin analizinde Pearson momentler çarpımı korelasyon katsayısı ve adımsal regresyon analizi kullanılmıştır. Tükenmişliğin alt boyutları için yapılan analizler sonucunda, ebeveynleşmeden algılanan adaletsizlik ve bilişsel esnekliğin tükenmişliği yordadığı bulunmuştur. Aynı zamanda, yapılan regresyon analizinde, bilişsel esneklik, ebeveyn odaklı ebeveyleşme ve ebeveynleşmeden algılanan adaletsizliğin duyarsızlaşmayı yordadığı belirlenmiştir. Son olarak, bilişsel esneklik, ebeveyn odaklı ebeveynleşme, öğrencilerin not ortalaması ve kardeş odaklı ebeveynleşmenin lise öğrencilerinin akademik yetkinlik düzeylerini anlamlı biçimde yordadığı sonucuna ulaşılmıştır. Elde edilen sonuçlar ilgili alan yazın çerçevesinde tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ebeveynleşme, Bilişsel esneklik, Tükenmişlik, Lise öğrencileri

Kaynakça

• Acar, H. ve Çakır, M. A. (2015). Lise öğrencilerinin tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi: Yeşilova ilçesi örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34, 152-168.
• Akçay Özcan, D. ve Kıran Esen, B. (2016). Ergenlerin bilişsel esneklik düzeyleri ile özyeterlilikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. International Journal Of Eurasian Education And Culture, 1(1), 1-8.
• Akün, E. (2017). Çocukluktaki ebeveynleşme yaşantılarının özellikleri ve birey üzerindeki etkileri. Nesne Psikoloji Dergisi, 5(10), 219-246.
• Altunkol, F. (2011). Üniversite öğrencilerinin bilişsel esneklikleri ile algılanan stres düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/ UlusalTezMerkezi/’nden erişilmiştir (Tez No. 299899).
• Arnett, J. J. (2001). Conceptions of the transition to adulthood: Perspectives from adolescence through midlife. Journal of Adult Development, 8(2), 133–143. https://doi.org/10.1023/A:1026450103225
• Arslan, N. (2018). Psikolojik danışmanlarda tükenmişlik: Nitel araştırma örneği. OPUS International Journal of Society Researches, 8(15), 1005-1021. https://doi.org/10.26466/opus.419320
• Ateş, B., ve Sağar, M. E. (2021). Üniversite öğrencilerinde bilişsel esneklik ve duygu düzenleme becerilerinin internet bağımlılığı üzerindeki yordayıcı rolü. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 7(1), 87-102. https://doi.org/10.29065/usakead.887799
• Aypay, A. ve Eryılmaz, A. (2011). Lise öğrencilerinin derse katılmaya motive olmaları ile okul tükenmişliği arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(21), 26-44.
• Aypay, A. ve Sever M. (2015). School as ıf a workplace: Exploring burnout among high school students. Journal of Theory and Practice, 11(2), 460-472.
• Borchet, J., Lewandowska-Walter, A., & Rostowska, T. (2017). The Relationship between the experience of parentification and self-esteem among young adults. Polish Journal of Social Science, 11(1), 99-113.
• Boszormenyi-Nagy, I., & Spark, G. (1973). Invisible loyalties: reciprocity in intergenerational family therapy. Harper & Row.
• Bülbül, A. (2014). Ergenlerin algılanan anne baba tutumları ile yakın ilişkilerindeki psikolojik eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/’nden erişilmiştir (Tez No. 358813).
• Cañas, J. J., Fajardo, I., & Salmeron, L. (2006). Cognitive flexibility. International Encyclopedia of Ergonomics and Human Factors, 1, 296-301. https://doi.org/10.13140/2.1.4439.6326
• Chase, N. D. (1999). Burdened children: Theory, research and treatment of parentification. Sage.
• Cox, K. S. (1980). The Effects of second-language study on the cognitive flexibility of freshman unıversity students. (Doctoral dissertation), The Ohio State University, Columbus.
• Çapri, B. (2006). Tükenmişlik Ölçeği’nin Türkçe Uyarlama Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 62-77. https://doi.org/10.17860/efd.24817
• Çapri, B., Gündüz, B. ve Gökçakan, Z. (2011). Maslach tükenmişlik envanteri-öğrenci formu (MTE-ÖF)’ nin türkçe’ye uyarlaması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(40), 134–147.
• Çapulcuoğlu, U. ve Gündüz, B. (2013a). Lise öğrencilerinde tükenmişliğin cinsiyet, sınıf düzeyi, okul türü ve algılanan akademik başarı değişkenlerine göre incelenmesi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 12–24.
• Çapulcuoğlu, U. ve Gündüz, B. (2013b). Öğrenci tükenmişliğini yordamada stresle başaçıkma, sınav kaygısı, akademik yetkinlik ve anne-baba tutumları. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 3(1), 201–218.
• Çelikkale, Ö. (2014). Bilişsel esneklik ölçeği’nin geçerlik ve güvenirliği. Eğitim ve Bilim, 39(176), 339-346. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2014.3466
• Dalgın, M. (2021). Okul öncesi öğretmenlerinin bilişsel esneklik ve mesleki tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/ UlusalTezMerkezi/’nden erişilmiştir (Tez No. 694875).
• Derikosiz, E., & Wingsion, A. (June, 2017). Childhood parentification and adulthood depression and anxiety . Paper Presented at the Canadian Psychological Association Conference. University of Windsor.
• East, P. L., Weisner, T. S., & Reyes, B. T. (2006). Youths’caretaking of their adolescent sisters’ children: Its costs andbenefits for youths’ development. Applied Developmental Science, 10, 86–95. https://doi.org/10.1207/s1532480xads1002_4
• Ergin, C. (1993). Doktor ve hemşirelerde tükenmişlik ve Maslach tükenmişlik ölçeğinin uyarlanması. R. Bayraktar, İ, Dağ (Ed). VII. Ulusal Psikoloji Kongresi ve Türk Psikologlar Derneği Yayını (ss. 143-154) içinde. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Ergin, D. Y. (1994). Örnekleme türleri. M. Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6, 91–102.
• Freudenberger, H. J. (1974). Staff burn-out. Journal of Social Issues, 30(1), 159–165. http://dx.doi.org/10.1111/j.1540-4560.1974.tb00706.x
• Garcia-Garcia, M., Barceló, F., Clemente, I., & Escera, C. (2010). The role of the dopamine transporter DAT1 genotype on the neural correlates of cognitive flexibility. The European Journal of Neuroscience, 31(4), 754-60. https://doi.org/10.1111/j.1460-9568.2010.07102.x
• Güleç, S. (2020). Lise öğrencilerinde bilişsel esneklik ile psikolojik sağlamlık arasındaki ilişkide yaşam amaçlarının aracı rolü. Gelişim ve Psikoloji Dergisi, 1(1) , 27-35.
• Gündoğan, S. (2019). Lise öğrencilerinin okul tükenmişliklerinin sosyal destek ve çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. OPUS International Journal of Society Researches, 13(19), 25-49. https://doi.org/10.26466/opus.552366
• Hooper, L. M., DeCoster, J., White, N., & Voltz, M. L. (2011). Characterizing the magnitude of the relation between self-reported child-hood parentification and adult psychopathology: A meta-analysis. Journal of Clinical Psychology, 67(10). https://doi.org/1028–1043. 10.1002/jclp.20807
• Salvador, C. (2005). The relationship between burnout and cognition in a South African metal manufacturing company. (Master’s thesis), North-West University, Potchefstroom.
• Hooper, L. M., L’Abate, L., Sweeney, L. G., Gianesini, G., & Jan-kowski, P. J. (2014). Models of psychopathology: Generational processes and relational roles. Springer.
• Hu, Q., & Schaufeli, W. B. (2009). The factorial validity of the maslach burnout inventory–student survey in china. Psychological Reports, 105(2), 394-408. https://doi.org/10.2466/PR0.105.2.394-408
• Ionescu, T. (2011). Exploring the nature of cognitive flexibility. New Ideas in Psychology, 30(2), 190-200. https://doi.org/10.1016/j.newideapsych.2011.11.001
• Jurkovic, G. J., Morrell, R., & Thirkield, A. (1999). Burdened children: theory, research, and treatment of parentification: guidelines for researchers and clinicians. In D. C. Nancy (Eds.), Assessing childhood parentification: guidelines for researchers and clinicians (92- 113). Sage Publications.
• Jurkovic, G. J., Thirkield, A., & Morrell, R. (2001). Parentification of adult children of divorce: A multidimensional analysis. Journal of Youth and Adolescence, 30(2), 245-257. https://doi.org/10.1023/A:1010349925974
• Karataş, A., Uzun, N. B. ve Gündüz, B. (2022). Ebeveynleşme ölçeği ergen formu: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(50), 167-182.
• Karataş, A. ve Gündüz, B. (2021). Ebeveynleşme ile depresyon, kaygı, stres arasındaki ilişkide benliğin ayrımlaşmasının aracı rolü. OPUS International Journal of Society Researches, Eğitim Bilimleri Özel Sayısı, 4453-4481. https://doi.org/10.26466/opus.883816
• Karaatlı, M. (2006). Verilerin düzenlenmesi ve gösterimi. Ş. Kalaycıoğlu (Ed.), SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri (ss. 3-47)içinde. Asil.
• Kaya, S. (2020). Ergenlerde okul tükenmişliği ve akademik başarı: Akademik dayanıklılığın düzenleyici rolü. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/’nden erişilmiştir (Tez No. 634283).
• Khorshidi, G., & Bozorgi, Z. D. (2019). Relationship of dark triad of personality, sexual assertiveness and cognitive flexibility with marital burnout in female nurses. Iranian Journal of Nursing Research, 14(1), 65-71.
• Kıran Esen, B., Bozkur, B. ve Cengiz, Ö. (2020). Üniversite öğrencilerinin umutsuzluk düzeyleri, belirsizliğe tahammülsüzlük ve özyeterliklerinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 28(6), 2401-2409. https://doi.org/10.24106/kefdergi.702233
• Kıran-Esen, B., Özcan, H. D. ve Sezgin. M. (2017). High school students’ cognitive flexibility is predicted by self–efficacy and achievement. European Journal of Education, 3(2), 143-151. https://doi.org/10.5281/zenodo.244470
• Kiuru, N., Aunolo, K., Nurmi, J. E., Leskinen, E., & Salmelo-Aro, K. (2008). Peer group influence and selection in adolescent’s school burnout. Merrill-Palmer Quarterly, 54(1), 23-55. https://doi.org/10.1353/mpq.2008.0008
• Köyden, D. ve Uluç, S. (2018). Ebeveynleşme ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişkide cinsiyetin ve ebeveynleşmeden algılanan yararın rolü. Türk Psikoloji Dergisi, 33(81), 28-38.
• Kuperminc, G. P., Wilkins, N. J., Jurkovic, G. J., & Perilla, J. L. (2013). Filial responsibility, perceived fairness, and psychological functioning of Latino youth from immigrant families. Journal of Family Psychology, 27(2), 173–182. https://doi.org/10.1037/a0031880
• Kutsal, D. (2009). Lise öğrencilerinin tükenmişliklerinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/’nden erişilmiştir (Tez No. 258331).
• Kutsal, D. ve Bilge, F. (2012). Lise öğrencilerinin tükenmişlik ve sosyal destek düzeyleri, Eğitim ve Bilim, 37(164), 283-297.
• Majestic, C., & Eddington, K. M. (2019). The impact of goal adjustment and caregiver burden on psychological distress among caregivers of cancer patients. Journal of the Psychological, Social and Behavioral Dimensions of Cancer, 28(6), 1293-1300. https://doi.org/10.1002/pon.5081
• Martin, M. M., & Rubin, R. B. (1995). A new measure of cognitive flexibility. Psychological Reports, 76, 623-626. https://doi.org/10.2466/pr0.1995.76.2.623
• Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behaviour, 2(2), 99-113. https://doi.org/10.1002/job.4030020205
• Meichenbaum, D. (2007). Stress inoculation training: A preventative and treatment approach. In P.M. Lehrer, R. L. Woolfolk, & W.S. Sime (Eds.), Principles and practice of stress management (pp. 497-517). New York: Guilford.
• Minuchin, S., Montalvo, B., Guemey, B. G., Rosman, B. L., & Schumer, F. (1967). Family of the slums: An explorations their structure and treatment. Basic Books.
• Nako, N. (2015). Factors influencing academic engagement and achievement: Exploration of impact of parentification and poverty in adolescents’student-teacher relationship. (Doctoral dissertation), Western Michigan University, Kalamazoo.
• Payne, J. W., Bettman, J. R., & Johnson, E. J. (1993). The adaptive decision maker. Cambridge University Press. Połomski, P., Peplińska, A., Lewandowska-Walter, A., & Borchet, J. (2021) Exploring resiliency and parentification in Polish adolescents. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(21), 11454. https://doi.org/10.3390/ijerph182111454
• Salanova, M., Schaufeli, W., Martínez, I., & Bresó, E. (2010). How obstacles and facilitators predict academic performance: The mediating role of study burnout and engagement. Anxiety, Stress and Coping, 23(1), 53-70. https://doi.org/10.1080/10615800802609965
• Salmela-Aro, K., Kiuru, N., E., & Nurmi, J. E. (2008). The role of educational track in adolescents’ school burnout: A longitudinal study. British Journal of Educational Psychology, 78(4), 663-689. https://doi.org/10.1348/000709908X281628
• Salmela-Aro, K., Kiuru, N., Pietikäinen, M., & Jokela, J. (2008). Does school matter? The role of school context in adolescents' school-related burnout. European Psychologist, 13(1), 12-23. https://doi.org/10.1027/1016-9040.13.1.12
• Salvadore, C. (2005). The relationship between burnout and cognition in a south african metal manufacturing company. (Master’s thesis), Potchefstroom University, Potchefstroom.
• Schaufeli, W. B., Matinez, I. M., Marquez-Pinto, A., Salanova, M., & Bakker, A. B. (2002). Burnout and engagement in university students: A cross-national study. Journal of Cross-Cultural Studies. 33, 464– 481. https://doi.org/10.1177/0022022102033005003
• Schaufeli, W. B., & Taris, T. W. (2005). The conceptualization and measurement of burnout: Common ground and worlds apart. Work & Stress, 19(3), 256–262. https://doi.org/10.1080/02678370500385913
• Seçer, İ., Halmatoc, S., Veyis, F. ve Ateş, B. (2013). Okul tükenmişlik ölçeğinin türk kültürüne uyarlanması: Güvenirlik ve geçerlik çalışması. Turkish Journal of Education, 2(2), 16-27. https://doi.org/10.19128/turje.181057
• Spiro, R. J., & Jehng, J. C. (1990). Cognitive flexibility and hypertext: Theory and technology for the nonlinear and multidimensional traversal of complex subject matter. In D. Nix and R. J., Spiro (Eds.), Cognition, education, and multimedia: Exploring ideas in high technology (pp. 163-205). Erlbaum.
• Stevens, A. D. (2009). Social problem -solving and cognitive flexibility: Relations to social skills and problem behavior of at risk young children. Seattle Pacific University.
• Şeker, G. ve Yavuzer, Y. (2017). Ergenlerde okul tükenmişliğinin yordayıcısı olarak akademik kontrol odağı. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 919–935. https://doi.org/10.17860/mersinefd.299266
• Titzmann, P. F. (2012). Growing up too soon? Parentification among immigrant and native adolescents in Germany. Journal of Youth and Adolescence, 41(7), 880-893. https://doi.org/10.1007/s10964-011-9711-1
• Uzun, K. ve Kemerli, Ş. (2019). Ergenlerde okul tükenmişliğinin yordayıcısı olarak akılcı olmayan inançlar. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 8(1), 10-26.