Yaşlı onkoloji hastalarına bakım veren bireylerin yaşamında oluşan değişikliklerin belirlenmesi

Yıl 2017, Cilt: 10 Sayı: 3, 158 - 167, 24.12.2017

İmatullah Akyar , Fatoş Korkmaz , Esra Atakul

https://doi.org/10.26559/mersinsbd.307344

Cited By: 5

Öz

Amaç: Yaşlıların bakım ve tedavisi, yaşlılık dönemine
eşlik eden hastalık sayısındaki fazlalık, bu dönemde deneyimlenen semptomların
yoğunluğu, yaşla orantılı fonksiyonel yeterlilikteki azalma, kişisel bakımda
yaşanan sınırlılıklar ve tedavide takip edilen özel süreçler nedeniyle
önemlidir. Bu araştırma, 65 yaş ve üzerinde kanser tanısı ile izlenen hastalara
bakım veren bireylerin yaşamında, bakım verme nedeniyle oluşan değişikliklerin
belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Yöntem: Tanımlayıcı olarak gerçekleştirilen araştırmanın
örneklemini kanser tanısı ile takip edilen 70 hastanın bakım verenleri
oluşturmuştur. Örnekleme
alınacak bakım veren sayısının hesaplanmasında güç analizi kullanılmıştır (%80
güç, %5 anlamlılık düzeyi, 0.50 etki büyüklüğü). Veriler
tanıtıcı bilgiler formu (23 soru) ve Bakas Bakım Verme Etki Ölçeği (puanı
15-105, yüksek puanlar olumlu yönde değişim) ile toplanmıştır. Araştırmada etik
kurul izinleri ve çalışmaya katılan bakım verenlerden yazılı izin alınmıştır.
Verilerin analizinde tanımlayıcı istatistikler, t testi, Kruskal Wallis ve Mann
Whitney U testleri kullanılmıştır. Bulgular:
Bakım verilen hastaların yaş ortalaması 73.1±7.2 (En düşük=63- En yüksek=92)
ve %55.7'si kadındır. Hastalar; en sık gastrointestinal sistem kanseri, lösemi
tanısına ve ortalama 3.3±4.6 aylık (En düşük=1 – En yüksek=36 ay) hastalık
süresine sahiptir. Bakım verenlerin yaş ortalaması 51.3±11.9 (En düşük=24 – En
yüksek=78), %77.1’i kadın, %87.1’i evli, %50.0’ı bakım verdikleri hasta ile
yaşamakta, %61.4'ü hastanın çocuğu (%24.3 kız, %17.1 oğlu)’dur. Bakas Bakım
Verme Etki Ölçeği ortalama puanı 51.7±8.9’dir. Bakım verenler "fiziksel
sağlık, stresle başa çıkabilme yeteneği, arkadaşlarla olan ilişki, enerji
düzeyi, duygusal iyilik hali, arkadaşlarla sosyal aktiviteler için zaman ve
fiziksel işlevselliğim" maddelerinde olumsuz yönde diğer taraftan
"hasta ile olan ilişki" maddesinde ise olumlu yönde değişim
bildirmişlerdir. Sonuç: Çalışma
sonucunda bakım vermenin, bakım verenin fiziksel ve psikolojik sağlığı üzerinde
olumsuz etkiye ancak hasta ile sürdürülen ilişki üzerinde olumlu etkiye sahip
olduğu ortaya çıkmıştır. Çalışmada ayrıca hastanın kanser
tipi, cinsiyeti,  yaşı (ileri yaş),
eğitim düzeyi ve bakım verenin yaşı, eğitim düzeyi, çalışma durumu ve hasta ile
yakınlık derecesinin bakım verme sürecinde olumsuz yaşantı değişikliğine yol
açtığı ortaya konmuştur. 

Anahtar Kelimeler

bakım veren, yaşlı onkoloji, bakım vermeden etkilenme

Kaynakça

• 1. Türkiye İstatistik Kurumu. “Sağlık Araştırması 2012”. http://www.tuik.gov.tr/Kitap.do?metod=KitapDetay&KT_ID=1&KITAP_ID=223. 20 Şubat 2016.
• 2. Yancik R. Cancer burden in the aged. Cancer 1997; 80:1273-1283.
• 3. Yancik R, Ries LA. Cancer in older persons. Magnitude of the problem-how do we apply what we know?. Cancer 1994; 74 S1:1995-2003.
• 4. Tuna H. Yaşlı onkolojik hastaya yaklaşım. Beğer T, Dinçler DS, Altıparmak MR (editörler). Geriatrik Hasta ve Sorunları. İÜ Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri-Geriatrik Hasta ve Sorunları Sempozyumu; İstanbul, Türkiye, 2011:203-209.
• 5. Tuna S. Kanserli geriatrik hastalarda komorbidite ve klinik değerlendirme. Türk Onkoloji Dergisi 2007; 22(4):192-196.
• 6. Gorgulu U, Akdemir N. İleri evre kanser hastalarına bakım verenlerin yorgunluk ve uyku kalitesinin değerlendirilmesi. Genel Tıp Dergisi 2010. 20(4):125-132.
• 7. Erdem M. Yaşlıya bakım verme. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi 2008;11(4):101-106.
• 8. Stenberg U, Ruland CM, Miaskowski C. Review of the literature on the effects of caring for a patient with cancer. Psycho-Oncology 2010;19: 1013–1025.
• 9. Can T. Bakas Bakım Verme Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması, Geçerlilik ve Güvenirliliği. Doktora Tezi, Denizli: Pamukkale üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2010 . 10. Tabachnick, L.S. Fidell. Using Multivariate Statistics (sixth ed.) Pearson, Boston (2013).
• 11. Uğur Ö. Onkoloji Hastasına Evde Bakım Verenlerin Bakım Yükünün İncelenmesi. Doktora Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, 2006.
• 12. Francis LE, Kypriotakis G, O’Toole EE, Rose JH. Cancer patient age and family caregiver bereavement outcomes. Supportive Care in Cancer. 2016; Sep 1;24(9):3987-96.
• 13. Nielsen MK, Neergaard MA, Jensen AB, Bro F, Guldin MB. Psychological distress, health, and socio-economic factors in caregivers of terminally ill patients: a nationwide population-based cohort study. Supportive Care in Cancer. 2016 Jul 1;24(7):3057-67.
• 14. Çivi S, Kutlu R, Çelik HH. Depression status and the factors affecting the quality of life in the relatives of the patients with cancer. Gulhane Medical Journal. 2011;53(4):248-53.
• 15. Özlem U, Fadıloğlu ZÇ. Kanser hastasına bakım verenlere uygulanan planlı eğitimin bakım veren yükü üzerine etkisi. Cumhuriyet Hemşirelik Dergisi.2012;1(2):53-58.
• 16. Atagün Mİ, Balaban ÖD, Atagün Z, Elagöz M, Özpolat AY. Psikiyatride Guncel Yaklasimlar-Current Approaches in Psychiatry. 2011; 3 (3): 513-552.
• 17. Yildirim S, Engin E, Başkaya VA. İnmeli hastalara bakım verenlerin yükü ve yükü etkileyen faktörler. Archives of Neuropsychiatry/Nöropsikiatri Arsivi. 2013 Jun 1;50(2):169-174.
• 18. Maguire R, Hanly P, Hyland P, Sharp L. Understanding burden in caregivers of colorectal cancer survivors: what role do patient and caregiver factors play? European Journal of Cancer Care. 2016; 00: 1-9.
• 19. Karabuğa-Yakar H, Pınar R. Kanserli hastalara bakım veren aile üyelerinin yaşam kalitesi ve yaşam kalitesini etkileyen faktörlerin değerlendirilmesi. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi. 2013 Aug 1;15(2):1-16.
• 20. Tang ST, Hsieh CH, Chiang MC, Chen JS, Chang WC, Chou WC, Hou MM. Impact of high self‐perceived burden to others with preferences for end‐of‐life care and its determinants for terminally ill cancer patients: a prospective cohort study. Psycho‐Oncology. 2017 Jan 1;26(1):102-8.
• 21. Ge L, Mordiffi SZ. Factors Associated With Higher Caregiver Burden Among Family Caregivers of Elderly Cancer Patients: A Systematic Review. Cancer Nursing. 2017 Jan 12.
• 22. Selçuk KT, Avcı D. Kronik Hastalığa Sahip Yaşlılara Bakım Verenlerde Bakım Yükü ve Etkileyen Etmenler. SDÜ Sağlık Bilimleri Dergisi. 2016;7(1):1-9.