Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

Akut miyokard infarktüslü hastalarda perkütan koroner girişim sonrası no-reflow fenomeni gelişimi üzerine klopidogrel ile tikagrelorun etkisinin karşılaştırılması

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 2, 196 - 206, 31.08.2022
https://doi.org/10.26559/mersinsbd.1018841

Öz

Amaç: No-reflow fenomeni (NRF) miyokard reperfüzyonunu etkileyen en önemli faktörlerdendir. Bu çalışmada perkütan koroner girişim (PKG) uygulanan akut miyokard infarktüs(AMİ) lü hastalarda önyüklemede kullanılan tikagrelorun ve klopidogrele karşı NRF gelişimi üzerine olan etkisini araştırdık. Yöntem: Tek merkezli ve retrospektif çalışmamıza AMİ tanısıyla, PKG uygulanmış 200 hasta alındı. PKG öncesi verilen antiplatelet rejimine göre hastalar klopidogrel veya tikagrelor yüklenen hastalar olarak ayrıldı. NRF tanımlamada TIMI akım sınıflaması veya işlem sonrası ST segment rezolüsyonundan yararlanıldı. No-reflow gelişenler ve normal akım sağlananlar arasında belirtilen parametrelerdeki farkın anlamlılığı ve tikagrelorla klopidogrelin NRF üzerine olan etkisi değerlendirildi. Bulgular: No-reflow gelişenler ve normal akım sağlananlar arasında bazal karakteristik özellikler açısından fark yoktu. Tikagrelor yüklenen hasta grubunda ST elevasyonlu miyokard infaktüslü hasta sayısı daha yüksekti (p=0.013). No-reflow gelişen grupta yaş, aspartat aminotransferaz (AST), C-reaktif protein (CRP), pik CK-MB seviyeleri, diyabetes mellitus (DM) oranı, stent uzunluğu, stent sayısı, ve düşük ejeksiyon fraksiyonlu hasta sayısı anlamlı olarak yüksek bulundu. Tikagrelor yüklenen hastalarda NRF gelişme oranı anlamlı olarak düşüktü( %19 p=0.001). Bu düşüklük yaş, DM, AST ve CRP seviyeleri, yerleştirilmiş stent sayısı ve miyokard infarktüsü tipini de kapsayan diğer bağımsız değişkenlerden bağımsızdı (Odds değeri = 0.228, %95 güven aralığı = 0.102-0.512, p<0.001). Sonuç: Tikagrelorun no- reflow gelişimini önlemede klopidogrele üstün olduğu görüldü.

Destekleyen Kurum

YOK

Kaynakça

  • Tosun N, Erkoç Y, Buzgan T. ve ark. Türkiye kalp ve damar hastalıklarını önleme ve kontrol programı. TC Sağlık Bakanlığı, Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara, Yayın no: 812, 2010.
  • Safian RD. No-reflow. In: Safian RD, Freed M., editors. The Manual of Interventional Cardiology. 3rd ed. Royal Oak, Mich. : Physicians' Press; 2001. p.413-9.
  • Kondo M, Nakano A, Saito D, Shimono Y. Assessment of “microvascular no-reflow phenomenon” using technetium-99m macroaggregated albumin scintigraphy in patients with acute myocardial infarction. J Am Coll Cardiol 1998; 32: 898-903.
  • Galiuto L. Optimal therapeutic strategies in the setting of post-infarct no reflow: the need for a pathogenic classification. Heart. 2004; 90: 123-5.
  • Levine GN, Kern MJ, Berger PB, et al. Managment of patients undergoing percutaneous coronary revascularization. Ann Intern Med. 2003;139:123-36
  • Steinhubl SR, Berger PB, Tift Mann J, et al. Early and sustained dual oral antiplatelet therapy following percutaneous coronary intervention: a randomized controlled trial. JAMA. 2002;228:2411-20.
  • Sabatine MS, Cannon CP, Gibson CM, et al. Effect of clopidogrel pretreatment before percutaneous coronary intervention in patients with ST- segment elevation myocardial infarction treated with fibrinolytics: the PCI-CLARITY study. JAMA. 2005;294:1224-32.
  • Cannon CP, Husted S, Harrington RA, et al. Safety, tolerability, and initial efficacy of AZD6140, the first reversible oral adenosine diphosphate receptor antagonist, compared with clopidogrel, in patients with non-ST-segment elevation acute coronary syndrome: primary results of the DISPERSE-2 trial. J Am Coll Cardiol. 2007 Nov 6;50(19):1844-51.
  • Husted S, Emanuelsson H, Heptinstall S, Sandset PM, Wickens M, Peters G. Pharmacodynamics, pharmacokinetics, and safety of the oral reversible P2Y12 antagonist AZD6140 with aspirin in patients with atherosclerosis: a double-blind comparison to clopidogrel with aspirin. Eur Heart J. 2006 May;27(9):1038-47.
  • Storey RF, Husted S, Harrington RA, et al. Inhibition of platelet aggregation by AZD6140, a reversible oral P2Y12 receptor antagonist, compared with clopidogrel in patients with acute coronary syndromes. J Am Coll Cardiol. 2007 Nov 6;50(19):1852-6.
  • Sorajja P, Gersh BJ, Costantini C, et al. Combined prognostic utility of ST-segment recovery and myocardial blush after primary percutaneous coronary intervention in acute myocardial infarction. Eur Heart J. 2005;26:667-674.
  • Piana RN, Paik GY, Moscucci M, et al. Incidence and treatment of 'no-reflow' after percutaneous coronary intervention. Circulation. 1994; 89: 2514-8.
  • Santoro GM, Valenti R, Buonamici P, et al. Relation between ST-segment changes and myocardial perfusion evaluated by myocardial contrast echocardiography in patients with acute myocardial infarction treated by direct angioplasty. Am J Cardiol. 1998;82:932–37.
  • Schofer J, Montz R, Mathey D. Scintigraphic evidence of the no-reflow phenomenon in human beings after coronary thrombolysis. J Am Coll Cardiol. 1985;5:593–98.
  • Iwakura K, Ito H, Takiuchi S, et al. Alternation in the coronary blood flow velocity pattern in patients with no reflow and reperfused acute myocardial infarction. Circulation. 1996;94:1269–75.
  • Kenner MD, Zajac EJ, Kondos GT, et al. Ability of the no-reflow phenomenon during an acute myocardial infarction to predict left ventricular dysfunction at one-month follow-up. Am J Cardiol. 1995; 76: 861-868.
  • Santoro GM, Valenti R, Buonamici P, et al. Relation between ST-segment changes and myocardial perfusion evaluated by myocardial contrast echocardiography in patients with acute myocardial infarction treated with direct angioplasty. Am J Cardiol. 1998; 82: 932-7.
  • Prasad S. Current Approach to Slow Flow and No Reflow. Cardiac Interventıons Today. 2008: 43-50.
  • Roe MT, Ohman EM, Maas AC, et al. Shifting the open artery hypothesis downstream: the quest for optimal reperfusion. J Am Coll Cardiol. 2001;37:9-18.
  • Wallentin L, Becker RC, Budaj A, et al Ticagrelor versus clopidogrel in patients with acute coronary syndromes. N Engl J Med. 2009 Sep 10;361(11):1045-57.
  • Wittfeldt A, Emanuelsson H, Brandrup-Wognsen G, et al. Ticagrelor enhances adenosine-induced coronary vasodilatory responses in humans. J Am Coll Cardiol. 2013 Feb 19;61(7):723-7.
  • Singh M, Mathew V, Garratt KN, et al. Effect of age on the outcome of angioplasty for acute myocardial infarction among patients treated at the Mayo Clinic. Am J Med. 2000; 108: 187 – 192
  • Oduncu V, Tanalp AC, Erkol A, et al. Impact of Chronic Pre-Treatment of Statins on the Level of Systemic Inflammation and Myocardial Perfusion in Patients Undergoing Primary Angioplasty. Am J Cardiol. 2011;107: 179–185.
  • Stranders I, Diamant M, Gelder R, et al. Admission blood glucose level as risk indicator of death after myocardial infarction in patients with and without diabetes mellitus. Arch Intern Med. 2004;164:982–8.
  • Engler RL, Dahlgren MD, Morris DD, Peterson M A, Schmid-Schönbein G W. Role of leukocytes in response to acute myocardial ischemia and reflow in dogs. Am J Physiol. 1986;251:H314–23.
  • Libby P. Current concepts of the pathogenesis of the acute coronary syndromes. Circulation. 2001;104:365-72.
  • Walter DH, Fichtlscherer S, Sellwig M, Auch-Schwelk W, Schächinger V, Zeiher A M. Preprocedural C-reactive protein levels and cardiovascular events after coronary stent implantation. J Am Coll Cardiol. 2001;37:839-46.
  • Jesel L, Morel O, Ohlmann P, et al. Role of pre-infarction angina and inflammatory status in the extent of microvascular obstruction detected by MRI in myocardial infarction patients treated by PCI. Inter J Card. 2007;121:139-47.
  • Reffelmann T, Hale SL, Li G, Kloner RA. Relationship between no-reflow and infarct size as influenced by the duration of ischemia and reperfusion. Am J Physiol Heart Circ Physiol. 2002;282:H766–72.

A comparison of the effects of ticagrelor and clopidogrel on development of no-reflow phenomenon after percutaneous coronary intervention in patients with acute myocardial infarction

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 2, 196 - 206, 31.08.2022
https://doi.org/10.26559/mersinsbd.1018841

Öz

Aim: No-reflow phenomenon (NRP) is one of the significant factors affecting reperfusion. This study aimed to compare effects of preloading ticagrelor versus clopidogrel on development of NRP in patients with acute myocardial infarction (AMI), who underwent percutaneous coronary intervention (PCI). Method: Our retrospective single-center study included 200 patients, who underwent PCI due to AMI. Patients were classified as the patients preloaded with clopidogrel and ticagrelor based on the antiplatelet regimen administered before PCI. NRP criteria were determined according to the TIMI grade flow or ST-segment resolution after the procedure. The effect of ticagrelor and clopidogrel on NRP and the significance of the difference in specified parameters between patients with no-reflow and normal flow were evaluated. Results: There was no difference between patients with no-reflow and normal flow in terms of baseline characteristics. Number of patients with ST-elevation myocardial infarction was higher in patients preloaded with ticagrelor (p= 0.013). Age, aspartate aminotransferase (AST) and C-reactive protein (CRP) levels, CK-MB peaks, diabetes mellitus (DM) rate, mean length of stent, number of implanted stents, and number of patients with low left ventricular ejection fraction were significantly higher in patients with no-reflow. NRP development rate was significantly lower in patients preloaded with ticagrelor (19%, p= 0.001). This was independent of other independent variables including age, DM, AST, and CRP levels, number of implanted stents, and type of myocardial infarction (Odds value= 0.228, 95% confidence interval= 0.102-0.512, p<0.001). Conclusion: Ticagrelor was found to be superior to clopidogrel in preventing no-reflow.

Kaynakça

  • Tosun N, Erkoç Y, Buzgan T. ve ark. Türkiye kalp ve damar hastalıklarını önleme ve kontrol programı. TC Sağlık Bakanlığı, Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara, Yayın no: 812, 2010.
  • Safian RD. No-reflow. In: Safian RD, Freed M., editors. The Manual of Interventional Cardiology. 3rd ed. Royal Oak, Mich. : Physicians' Press; 2001. p.413-9.
  • Kondo M, Nakano A, Saito D, Shimono Y. Assessment of “microvascular no-reflow phenomenon” using technetium-99m macroaggregated albumin scintigraphy in patients with acute myocardial infarction. J Am Coll Cardiol 1998; 32: 898-903.
  • Galiuto L. Optimal therapeutic strategies in the setting of post-infarct no reflow: the need for a pathogenic classification. Heart. 2004; 90: 123-5.
  • Levine GN, Kern MJ, Berger PB, et al. Managment of patients undergoing percutaneous coronary revascularization. Ann Intern Med. 2003;139:123-36
  • Steinhubl SR, Berger PB, Tift Mann J, et al. Early and sustained dual oral antiplatelet therapy following percutaneous coronary intervention: a randomized controlled trial. JAMA. 2002;228:2411-20.
  • Sabatine MS, Cannon CP, Gibson CM, et al. Effect of clopidogrel pretreatment before percutaneous coronary intervention in patients with ST- segment elevation myocardial infarction treated with fibrinolytics: the PCI-CLARITY study. JAMA. 2005;294:1224-32.
  • Cannon CP, Husted S, Harrington RA, et al. Safety, tolerability, and initial efficacy of AZD6140, the first reversible oral adenosine diphosphate receptor antagonist, compared with clopidogrel, in patients with non-ST-segment elevation acute coronary syndrome: primary results of the DISPERSE-2 trial. J Am Coll Cardiol. 2007 Nov 6;50(19):1844-51.
  • Husted S, Emanuelsson H, Heptinstall S, Sandset PM, Wickens M, Peters G. Pharmacodynamics, pharmacokinetics, and safety of the oral reversible P2Y12 antagonist AZD6140 with aspirin in patients with atherosclerosis: a double-blind comparison to clopidogrel with aspirin. Eur Heart J. 2006 May;27(9):1038-47.
  • Storey RF, Husted S, Harrington RA, et al. Inhibition of platelet aggregation by AZD6140, a reversible oral P2Y12 receptor antagonist, compared with clopidogrel in patients with acute coronary syndromes. J Am Coll Cardiol. 2007 Nov 6;50(19):1852-6.
  • Sorajja P, Gersh BJ, Costantini C, et al. Combined prognostic utility of ST-segment recovery and myocardial blush after primary percutaneous coronary intervention in acute myocardial infarction. Eur Heart J. 2005;26:667-674.
  • Piana RN, Paik GY, Moscucci M, et al. Incidence and treatment of 'no-reflow' after percutaneous coronary intervention. Circulation. 1994; 89: 2514-8.
  • Santoro GM, Valenti R, Buonamici P, et al. Relation between ST-segment changes and myocardial perfusion evaluated by myocardial contrast echocardiography in patients with acute myocardial infarction treated by direct angioplasty. Am J Cardiol. 1998;82:932–37.
  • Schofer J, Montz R, Mathey D. Scintigraphic evidence of the no-reflow phenomenon in human beings after coronary thrombolysis. J Am Coll Cardiol. 1985;5:593–98.
  • Iwakura K, Ito H, Takiuchi S, et al. Alternation in the coronary blood flow velocity pattern in patients with no reflow and reperfused acute myocardial infarction. Circulation. 1996;94:1269–75.
  • Kenner MD, Zajac EJ, Kondos GT, et al. Ability of the no-reflow phenomenon during an acute myocardial infarction to predict left ventricular dysfunction at one-month follow-up. Am J Cardiol. 1995; 76: 861-868.
  • Santoro GM, Valenti R, Buonamici P, et al. Relation between ST-segment changes and myocardial perfusion evaluated by myocardial contrast echocardiography in patients with acute myocardial infarction treated with direct angioplasty. Am J Cardiol. 1998; 82: 932-7.
  • Prasad S. Current Approach to Slow Flow and No Reflow. Cardiac Interventıons Today. 2008: 43-50.
  • Roe MT, Ohman EM, Maas AC, et al. Shifting the open artery hypothesis downstream: the quest for optimal reperfusion. J Am Coll Cardiol. 2001;37:9-18.
  • Wallentin L, Becker RC, Budaj A, et al Ticagrelor versus clopidogrel in patients with acute coronary syndromes. N Engl J Med. 2009 Sep 10;361(11):1045-57.
  • Wittfeldt A, Emanuelsson H, Brandrup-Wognsen G, et al. Ticagrelor enhances adenosine-induced coronary vasodilatory responses in humans. J Am Coll Cardiol. 2013 Feb 19;61(7):723-7.
  • Singh M, Mathew V, Garratt KN, et al. Effect of age on the outcome of angioplasty for acute myocardial infarction among patients treated at the Mayo Clinic. Am J Med. 2000; 108: 187 – 192
  • Oduncu V, Tanalp AC, Erkol A, et al. Impact of Chronic Pre-Treatment of Statins on the Level of Systemic Inflammation and Myocardial Perfusion in Patients Undergoing Primary Angioplasty. Am J Cardiol. 2011;107: 179–185.
  • Stranders I, Diamant M, Gelder R, et al. Admission blood glucose level as risk indicator of death after myocardial infarction in patients with and without diabetes mellitus. Arch Intern Med. 2004;164:982–8.
  • Engler RL, Dahlgren MD, Morris DD, Peterson M A, Schmid-Schönbein G W. Role of leukocytes in response to acute myocardial ischemia and reflow in dogs. Am J Physiol. 1986;251:H314–23.
  • Libby P. Current concepts of the pathogenesis of the acute coronary syndromes. Circulation. 2001;104:365-72.
  • Walter DH, Fichtlscherer S, Sellwig M, Auch-Schwelk W, Schächinger V, Zeiher A M. Preprocedural C-reactive protein levels and cardiovascular events after coronary stent implantation. J Am Coll Cardiol. 2001;37:839-46.
  • Jesel L, Morel O, Ohlmann P, et al. Role of pre-infarction angina and inflammatory status in the extent of microvascular obstruction detected by MRI in myocardial infarction patients treated by PCI. Inter J Card. 2007;121:139-47.
  • Reffelmann T, Hale SL, Li G, Kloner RA. Relationship between no-reflow and infarct size as influenced by the duration of ischemia and reperfusion. Am J Physiol Heart Circ Physiol. 2002;282:H766–72.
Toplam 29 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Sağlık Kurumları Yönetimi
Bölüm Araştırma Makalesi
Yazarlar

Emrah Yeşil 0000-0003-4102-444X

Hakan Uyar Bu kişi benim 0000-0002-7226-4836

Özcan Örsçelik 0000-0003-4349-9852

Buğra Özkan 0000-0002-0603-4370

Ahmet Çelik 0000-0002-9417-7610

İsmail Türkay Özcan 0000-0001-6607-8474

Mehmet Necdet Akkuş Bu kişi benim 0000-0002-9069-7854

Yayımlanma Tarihi 31 Ağustos 2022
Gönderilme Tarihi 9 Kasım 2021
Kabul Tarihi 2 Şubat 2022
Yayımlandığı Sayı Yıl 2022 Cilt: 15 Sayı: 2

Kaynak Göster

APA Yeşil, E., Uyar, H., Örsçelik, Ö., Özkan, B., vd. (2022). Akut miyokard infarktüslü hastalarda perkütan koroner girişim sonrası no-reflow fenomeni gelişimi üzerine klopidogrel ile tikagrelorun etkisinin karşılaştırılması. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 15(2), 196-206. https://doi.org/10.26559/mersinsbd.1018841
AMA Yeşil E, Uyar H, Örsçelik Ö, Özkan B, Çelik A, Özcan İT, Akkuş MN. Akut miyokard infarktüslü hastalarda perkütan koroner girişim sonrası no-reflow fenomeni gelişimi üzerine klopidogrel ile tikagrelorun etkisinin karşılaştırılması. Mersin Univ Saglık Bilim Derg. Ağustos 2022;15(2):196-206. doi:10.26559/mersinsbd.1018841
Chicago Yeşil, Emrah, Hakan Uyar, Özcan Örsçelik, Buğra Özkan, Ahmet Çelik, İsmail Türkay Özcan, ve Mehmet Necdet Akkuş. “Akut Miyokard infarktüslü Hastalarda perkütan Koroner girişim Sonrası No-Reflow Fenomeni gelişimi üzerine Klopidogrel Ile Tikagrelorun Etkisinin karşılaştırılması”. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 15, sy. 2 (Ağustos 2022): 196-206. https://doi.org/10.26559/mersinsbd.1018841.
EndNote Yeşil E, Uyar H, Örsçelik Ö, Özkan B, Çelik A, Özcan İT, Akkuş MN (01 Ağustos 2022) Akut miyokard infarktüslü hastalarda perkütan koroner girişim sonrası no-reflow fenomeni gelişimi üzerine klopidogrel ile tikagrelorun etkisinin karşılaştırılması. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 15 2 196–206.
IEEE E. Yeşil, H. Uyar, Ö. Örsçelik, B. Özkan, A. Çelik, İ. T. Özcan, ve M. N. Akkuş, “Akut miyokard infarktüslü hastalarda perkütan koroner girişim sonrası no-reflow fenomeni gelişimi üzerine klopidogrel ile tikagrelorun etkisinin karşılaştırılması”, Mersin Univ Saglık Bilim Derg, c. 15, sy. 2, ss. 196–206, 2022, doi: 10.26559/mersinsbd.1018841.
ISNAD Yeşil, Emrah vd. “Akut Miyokard infarktüslü Hastalarda perkütan Koroner girişim Sonrası No-Reflow Fenomeni gelişimi üzerine Klopidogrel Ile Tikagrelorun Etkisinin karşılaştırılması”. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 15/2 (Ağustos 2022), 196-206. https://doi.org/10.26559/mersinsbd.1018841.
JAMA Yeşil E, Uyar H, Örsçelik Ö, Özkan B, Çelik A, Özcan İT, Akkuş MN. Akut miyokard infarktüslü hastalarda perkütan koroner girişim sonrası no-reflow fenomeni gelişimi üzerine klopidogrel ile tikagrelorun etkisinin karşılaştırılması. Mersin Univ Saglık Bilim Derg. 2022;15:196–206.
MLA Yeşil, Emrah vd. “Akut Miyokard infarktüslü Hastalarda perkütan Koroner girişim Sonrası No-Reflow Fenomeni gelişimi üzerine Klopidogrel Ile Tikagrelorun Etkisinin karşılaştırılması”. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, c. 15, sy. 2, 2022, ss. 196-0, doi:10.26559/mersinsbd.1018841.
Vancouver Yeşil E, Uyar H, Örsçelik Ö, Özkan B, Çelik A, Özcan İT, Akkuş MN. Akut miyokard infarktüslü hastalarda perkütan koroner girişim sonrası no-reflow fenomeni gelişimi üzerine klopidogrel ile tikagrelorun etkisinin karşılaştırılması. Mersin Univ Saglık Bilim Derg. 2022;15(2):196-20.

MEÜ Sağlık Bilimleri Dergisi Doç.Dr. Gönül Aslan'ın Editörlüğünde Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsüne bağlı olarak 2008 yılında yayımlanmaya başlanmıştır. Prof.Dr. Gönül Aslan Mart 2015 tarihinde Başeditörlük görevine Prof.Dr. Caferi Tayyar Şaşmaz'a devretmiştir. 01 Ocak 2023 tarihinde Prof.Dr. C. Tayyar Şaşmaz Başeditörlük görevini Prof.Dr. Özlem İzci Ay'a devretmiştir. 

Yılda üç sayı olarak (Nisan - Ağustos - Aralık) yayımlanan dergi multisektöryal hakemli bir bilimsel dergidir. Dergide araştırma makaleleri yanında derleme, olgu sunumu ve editöre mektup tipinde bilimsel yazılar yayımlanmaktadır. Yayın hayatına başladığı günden beri eposta yoluyla yayın alan ve hem online hem de basılı olarak yayımlanan dergimiz, Mayıs 2014 sayısından itibaren sadece online olarak yayımlanmaya başlamıştır. TÜBİTAK-ULAKBİM Dergi Park ile Nisan 2015 tarihinde yapılan Katılım Sözleşmesi sonrasında online yayın kabul ve değerlendirme sürecine geçmiştir.

Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 16 Kasım 2011'dan beri Türkiye Atıf Dizini tarafından indekslenmektedir.

Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2016 birinci sayıdan itibaren ULAKBİM Tıp Veri Tabanı tarafından indekslenmektedir.

Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 02 Ekim 2019'dan beri DOAJ tarafından indekslenmektedir.

Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 23 Mart 2021'den beri EBSCO tarafından indekslenmektedir.


Dergimiz açık erişim politikasını benimsemiş olup, dergimizde makale başvuru, değerlendirme ve yayınlanma aşamasında ücret talep edilmemektedir. Dergimizde yayımlanan makalelerin tamamına ücretsiz olarak Arşivden erişilebilmektedir.

154561545815459   

Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı  ile lisanslanmıştır.