Hz. Hatice’nin Evliliği ve İlgili Rivayetlerin Değerlendirilmesi

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 1, 307 - 337, 30.06.2020

Tahsin Kazan

Öz

Hz. Hatîce, Hz. Peygamber’in bi‘setten önce evlendiği tek eşidir. O, zengin ve itibar sahibi olup İslam’a giren ilk kişi olma şerefine sahip olmuş ve Allah Rasûlü’nün hayatında derin iz bırakmış bir insandır. Sünni kaynaklar, onun Hz. Peygamber ile evlenmeden önce iki kişi ile evlendiğini haber vermekte ve bu evliliklerden doğan çocukları ile ilgili özde bir ihtilaf içermemekle birlikte detay denilebilecek bazı meselelerde farklı görüşler savunmaktadır. Şia ise, bazı gerekçeler ileri sürerek Hz. Hatîce’nin Hz. Peygamber dışındaki evliliğini kabul etmemektedir. İlk Müslüman olan kişinin kimliği hakkında da her iki ekolün farklı anlayışlara sahip oldukları müşahede edilmektedir. Ayrıca Şia, Hz. Peygamber’in Hz. Fâtıma dışında kız çocuklarının olmadığını savunarak Allah Rasûlü’nün iki kızının Hz. Osman ile yaptığı evliliklerini de kabul etmemektedir.
Kaynaklarda Hz. Hatîce’nin Allah Rasûlü ile evlendiğinde kaç yaşında olduğuna dair farklı rakamlar dile getirilmiştir. Bu çalışmada, Hz. Hatîce’nin Hz. Peygamber ile evlenme yaşıyla ilgili rivayetlerde dile getirilen farklı rakamlar tetkik edilecektir. Buradan hareketle her iki mezhebin rivayetlere yaklaşımının ideolojik olup olmadığı ortaya konulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hz. Peygamber, Hz. Hatîce, Evlilik, Evlilik Yaşı

Kaynakça

• Aişe, Abdurrahman bnt. eş- Şâtiî. Nisâu’n-nebî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1399/1979. Afzalurrahman. Encyclopaedia of Seerah. çev. Yusuf Balcı vd., İstanbul: İnkilâb Yayınları, 1996. Alâî, Selâhaddîn Ebû Sa‘îd Halîl b. Kelkeldî b. Abdullah. Câmi‘u’t-tahsîl fî ahkâmi’l-merâsîl.Tahkik: Hamdî Abdülmecîd es-Selefî, Beyrut: ‘Âlemü’l-Kütüb, 1407/1986. Âmirî, Yahyâ b.Ebû Bekir b. Muhammed b. Yayhâ. Behçetü’l-mehâfil ve buğyetü’l- emâsil fî talhîsi’l-mu‘cizât ve’s-siyer ve’ş-şemâil. Beyrut: Dâru Sâdır, ts,. Amilî, Cafer Murteza. es-Sahih min Sîreti’n-Nebi’l-A‘zam. Beyrut: Dâru’l-Hâdî, 1416/1995. Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Ali b. Sâbit b. Ahmed b. Mehdî el-Hatîb. Târîhu Bağdâd,Tahkik: Beşşâr ‘Avvâd Ma‘rûf, Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1422, 2002. Bağdâdî, Ebü’l-Muzaffer Şemsüddîn Yûsuf b. Kızoğlu et-Türkî el-Avnî. Mirâtü’z- zamân fî tevârîhi’l-a‘yân.Tahkik: Heyet, Dımeşk: Dârü’r-Risâleti’l-‘Âlemiyye, 1434/2013. Belâzurî, Ahmed b. Yahya b. Câbir b. Dâvud. Ensâbü’l-Eşrâf.Tahkik: Muhammed Humeydullah, Daru’l-Meârif,Mısır, 1959. Beyhâkî, Ahmed b. Hüseyin b. Ali b. Musa el-Hüsrevcirdî Ebû Bekr. Delâilü’n- nübüvve ve ma‘rife ahvâli sâhibi’ş-şerî‘a. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1405. Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî. Sahihu’l-Buhârî. Tahkik: Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır, Nşr: Dâru Tûki’n-Necât, 1422. Ebû Nu‘aym, Ahmed b. Abdullah b. Ahmed b. İshâk b. Mûsâ el-İsbahânî. Hilyetü’l-evliyâ ve tabakâtü’l-esfiyâ. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1409/1988. Erul, Bünyamin. “Uydurma Rivayetlerde Peygamber Tasavvuru”. Kutlu Doğum Sempozyumu, Ankara: 2001. Cemilî, Seyyid. Nisâu’n-nebî. Beyrut: Mektebetü’l-Hilâl, 1416. Cezerî, Ebu’l-Hasan Ali b. Ebu’l-Kerem Muhammed b. Muhammed Abdülkerim b. Abdülkerim b. Abdülvâhid eş-Şeybânî. Üsdü’l-gâbe fî ma‘rifeti’s-sahâbe.Tahkik: Ali Muhammed, ‘Âdil Ahmed Abdülmevcûd, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415/1994. Dârimî, Muhammed b. Hibbân b. Ahmed b. Hibbân b. Mu‘âz b. Ma‘bed Ebû Hâtım. es-Sîretü’n-nebeviyye ve ahbârü’l-hulefâ’.Tahkik: Seyyid Bek, Beyrut: el-Kütübü’s-Sikâfe, 1417. ---------, Meşâhîr ‘ulame-i’l-emsâr ve a‘lâm-i fukahâi’l-aktâr.Tahkik: Merzûk Ali İbrahim, Mısır: Dâru’l-Vefâ’,1411/1991. Dermenghem, Emile. Hayatu Muhammed. Arapçaya Çev., Âdil Zu‘aytır, Cezâir: Şi‘â‘,2005. Diyârbekrî, Hüseyin b. Muhammed b. Hasan. Târihu’l-hamîs fî ahvâl enfes-i nefîs. Beyrut: Muessesetü Şa‘bân, ts. Ebû Şehbe, Muhammed b. Muhammed. es-Sîretü’n-nebevî fî davi’l-Kur’an ve’s_Sünne. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 1412/1192. Elbânî, Muhammed Nâsiruddîn b. Hâc Nûh b. Necâtî b. Adem. Silseletü’l-ehâdîsi’d-da‘îfe ve’l-mevzû‘a. Riyad: Dâru’l-Me‘ârif, 1412/1992. Erdemli, Kadriye. Hz. Hatîce.Diyanet İlmi Dergi, Cilt 45, Sayı 1, 2009. Es’ad, Mahmud. Tarihi Din-i İslâm. Sad., Ahmet Lütfi Kazancı- Osman Kazancı, İstanbul: Marifet Yayınları, 1995. Eyyûb, Saîd. Zevcâtü’n-nebî. Beyrut: Dârü’l-Hâdî, 1417/1997. Fârisî, Yakup b. Süfyân b. Cüvân. el-Ma‘rife ve’t-Târîh.Tahkik: Ekrem Diyâ’ el- Ömerî, Beyrut: Muessesetü’r-Risâle, 1401/1981. Güzel, Ahmet. Hz. Hatîce’nin Hz. Peygamber’le Evliliği, Çocukları ve Aile Hayatı Üzerine Bir Değerlendirme. İstem Dergisi, Yıl: 2012, (10), Sayı: 19. Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed. el- Müstedrek. Tahkik: Mustafa Abdülkadir Atâ, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1414/1990. Hamidullah, Muhammed. İslâm Peygamberi.(çev., Salih Tuğ), İstanbul: İrfan Yayıncılık, 1990. Hamûdî, Halid. Ümmü’l-Mu’minîn Hatîce bnt. Huveylid. Daru’l-Kasım, ts. Hâşimî, Muhammed b. Habîb b. Umeyye b. Amr. el-Muhaber. Tahkik:İlez Lihtan Şetir, Beyrut: Daru’l-Âfâki’l-Cedîde, ts. Heykel, Muhammed Hüseyin. Hayât-u Muhammed. Kahire: Dâryu’l-Ma‘rife, 2012. Heysemî, Ebu’l-Hasan Nureddin Ali b. Ebî Bekr b. Süleymân. Mecmu‘u’zevâid ve menba‘u’l-fevâid, Tahkik: Hüsâmüddîn el-Kudsî, Kahire: Mektebetü’l-Kudsî, 1414/1994. Hilmi, Filibeli Ahmed. İslam Tarihi.İstanbul: Anka Yayınları, 2005. Hüseynî, Ahmed b. Ali b. Abdülkadir Ebu’l-Abbâs. İmtâ‘u’l-esmâ‘ bimâ li’n-nebî mine’l-ahvâl ve’l-emvâl ve’l-hafede ve’l-met’a‘. Tahkik: Muhammed Abdülhamid en-Nemîsî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1420/1999. İbn Asâkir, Abdurrahman b. Muhammed b. Hasan İbn Mansûr. Kitabu’l-rrbaîn fî menâkib ummehâti’l-mü’minîn.Tahkik: Muhammed Mutî‘ el-Hâfız, Dımeşk: Dâru’l-Fıkr, 1406. ----------, Târîhu Dımeşk.Tahkik: ‘Amr b. Garame el-‘Ömerî, Dâru’l-Fıkır, 1415/1995, Beyrut: Dâru’l-Fıkır, 1415/1995. İbn Ebî Tâlib, Ebu’l-Kasım Ali b. Ahmed b. Musa b. İmâm Muhammed b. Ali b. Musa b. Ca‘fer b. Muhammed b. Ali b. Hüseyin b. Ali.Kitabu’l-istiğâse, San‘â’, (Yemen) ts. İbn Ebî Ya‘lâ, Ebu’l-Hasan Muhammed b. Muhammed. Tabakâtü’l-Hanâbele. Tahkik: Muhammed Hâmid el-Fekî, Beyrut: Dârü’l-Ma‘rife, ts. İbn Habib, Hasen b. Ömer. el-Muktefa min Sîreti'I-Mustafa. Tahkik: Mustafa Muhammed Hüseyin ez-Zehebi, Kahire, 1996. İbn Hacer, Ebü’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed b. Hacer el- Askalânî. el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahabe.Tahkik: Âdil Ahmed b. Abdulmevcûd ve Ali Muhammed, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415. İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Saîd b. Hazm ez-Zâhirî. Cevâmi‘u’s-sîreti’n-nebeviyye. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts. İbn Hişâm, Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Humeyrî Cemalüddîn. es-Sîretü’n- nebeviyye, Tahkik: Mustafa es-Sukâ ve İbrahim el-Ebyârî, Mısır: Matba‘atu Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1375/1955. İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ’ İsmail b. Ömer b. Kesîr el-Kureyşî. el-Bidâye ve’n- Nihâye.Tahkik: Ali Şîrî, Beyrut: İhyâu’t-Türâsi’l-Arabî, 1408/1988. ------------,el-Fusûl fi’s-sîre.Tahkik: Muhammed el-‘İdu’l-Hatarâvî ve Muhyiddîn Müstev, Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1405/1985. İbn Kuteybe, Ebû Abdillah b. Müslim b. Kuteybe.el-Me‘ârif.Tahkik: Servet ‘Ukâşe, Kahire: el-Heyetü’l-Misriyye el-‘Âmme, 1992. İbn Mende, Abdurrahman b. Muhammed b. İshâk el‘Abdî. el-Müstahrec min kütübi’n-nâs li’t-tezkire ve’l-müstetraf min ahvâli’r-ricâl li’l-ma‘rife.Tahkik: ‘Âmir Hasan Sabrî, Bahreyn: eş-Şuûni’d-Dîniyye, ts. İbn Sa‘d, Ebû Abdillah Muhammed b. Sa‘d b. Manî‘ el-Hâşimî. et-Tabakâtü’l- kübrâ.Tahkik:İhsân Abbâs, Beyrut: Dâr-u Sâdır, 1968. İbn Seyyidi’n-Nâs, Muhammed b. Muhammed b. Muhammed b. Ahmed. ‘Uyûni’l-eser fî funûni’l-meğâzî ve’ş-şemâil ve’s-siyer.Ta‘lîk:İbrahim Muhammed Ramazan, Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1414/1993. İbn-i Esîr,İzzettin Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed. Usdü’l-gâbe fî ma‘rifeti’s- sahâbe. Beyrut: Dârü’l-Fıkr, 1409/1989. İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el- Bağdâdî. Telkîhu fuhûmu ehli’l-eser fî ‘uyûni’t-târîh ve’s-siyer.Beyrut: Şirketu Dâru’l-Erkâm b. Ebi’l-Erkam, 1418, 1997. İsbahânî, Ahmed b. Abdullah b. Ahmed b. İshâk b. Mahrân. Ma‘rifetu’s-sahâbe. Tahkik: ‘Âdil b. Yûsuf el-‘Azâzî, Riyad: Dâru’l-Vatan, 1419/1998. Kandemir, Yaşar. Hatîce, DİA., 1997. Köksal, Mustafa Âsım. İslâm Tarihi. İstanbul: Şamil Yayınevi, 1981. Kudât, Yahyâ Mahmûd. Medlûl mustalahi’l-abdâl ‘inde’l-muhaddisîn. Ürdün: Meceletü’l-‘Ulûmi’ş-Şerî‘a ve’l-Kânûn, sayı: 43, 2016. Lâşîn, Musa Şâhin. Ezvâcü’n-nebî. Riyad: Mektebetü’l-Me‘ârif, 1987. M.J. Kister, The Sons of Khadîja (Hz. Hatîce’nin Oğulları). Çev. Sena KAPLAN, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 20, Sayı: 1, 2016. Makdisî, Mutahhar b. Tâhir. el-Bedu ve’t-târîh. Mektebetü’-Sikâfetü’d-Dîniyye, ts, yy. Mansûrî, Ebu’t-Tayyib Nâyif b. Salâh b. Ali. er-Ravdu’l-bâsim fî terâcim şuyûhi’l-hâkim. Riyâd: Dâru’l-‘Âsime, 1432/2011. ----------, İrşâdü’l-kâsî ve’d-dânî ilâ terâcim şuyûhi’t-Taberânî.Tahkik: Sa‘d b. Abdullah el-Hamîd, Birleşik Arap Emirlikleri: Mektebetuİbn Teymiyye, ts. Mâzenderânî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Ali b. Şehrâşûb. Menâkıb Âli Ebî Tâlib. Tahkik: Yûsuf el-Bikâ‘î, Beyrut: Darü’l-Edvâ’, 1412/1991. Meclisî, Muhammed Bakır. el- Bihâru’l-envâri’l-câmi‘a li-düreri ahbâri’l- eimmti’l-ethâr, Beyrut: Dâru’l-Vefâ, 1403/1983. Mevdûdî, Ebu'I-A'Ia. Tarih Boyunca Tevhid Mücadelesi ve Hz. Peygamber. der.: Naim Sıddıki- Abdülvekil Alevi, (çev.: N. Ahmet Asrar), Ankara, 1983. Mutalibî, Muhammed b. İshâk b. Yesâr. Kitâbu’s-siyer ve’l-meğâzî, Tahkik: SüheylZekkâr, Beyrut: Daru’l-Fıkr,1398/1978. Nedvî,Şâh Muînüddîn Ahmed ve Said Sâhin Ansârî. Asrı Saâdet. Urcudan Terc., Ali Genceli, İstanbul: Şamil Yayınevi, 1985. Nemerî, Ebû Ömer Yûsuf b. Abdullah b. Muhammed b. İbn Abdilberr b. Âsım. el-İstî‘âb fîma‘rifeti’l-ashâb.Tahkik: Ali Muhammed el-Bicâvî, Beyrut: Dârü’l-Ceyl, 1412/1992. Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Mühyiddîn Yayhâ b. Şeref. Tehzîbü’l-esmâi ve’l-lugât. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts. Özkan, Mustafa. Germanoviç’in Hz. Muhammed İle İlgili BazıİddialarıÜzerine. İstem Dergisi, Yıl 14, Sayı 27, 2016. Sabuncu, Ömer. Hz. Peygamber’in İlk Hanımı Hz. Hatîce’nin Hayatı ve Kişiliği. Diyanet İlmi Dergi, 2009, Cilt: 45, Sayı 2. Sarmış, İbrahim. Hz. Muhammed’i Doğru Anlamak.İstanbul: Ekin Yayınları, 2007. Sâvî, Ebu’l-Hasan Alî b. Hasan b. Ali el-Mes‘ûdî.et-Tenbîh ve’l-işrâf.Tashih: Abdullah İsmail. Kahire: Dârü’s-Sâvî, ts. Süyütî, Abdurrahman b. Ebî Bekr Celalüddîn. Târihu’l-hulefâ’.Tahkik: Hamdî Demirtaş, Nşr, Mısır: Mektebetü Nezâr Mustafa el-Bâz, 1425/2004. Şâmî, Muhammed b. Yusûf es-Sâlihî. Sübülü’l-hüdâ ve’r-reşâd fî sîret-i hayri’l- ‘ibâd. Ta‘lîk: Âdil Ahmed Abdulmevcûd ve Ali Muhammed Mu‘avvid, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1414/1993. Şenkîtî, Muhammed el-Hdır b. Seyyid Abdullah b. Ahmed el-Cenkî. Kevserü’l- ma‘ânîyi’d-derârî fî keşfi ğabâyâSahîhi’l-Buhârî. Beyrut: Muessetü’r- Risale, 1415/1995. Şeybânî, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel b. Hilâl b. Esed. Müsned. Tahkik:Şu‘ayb el-Arnavût ve diğerleri, Beyrut: Muessesetü’r-Risâle,1419/1998. Şîrâzî, Ayetüllah el-‘Uzmâ es-Seyyid Muhammed el-Hüseynî. Ümmehâtü’l- ma‘sûmîn, Beyrut: Merkezü’l-Cevvâd, ts. Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd b. Kesîr b. Gâlib. Târîhü’r-rusul ve’l-mülûk: Tahkik: Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, Mısır: Dâru’l-Ma‘rife, 1387/1967. Taberî, Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Abdullah b. Muhammed Muhibüddîn. Hulâse siyer-i seyyidi’l-beşer. Tahkik: Talâl b. Cemîl er-Rufâ‘î, Mekke: Mektebe Nezâr Mustafa el-Bâz, 1418/1997. Umerî, Ekrem Diyâ’. es-Sîretü’n-nebeviyyetü’s-sahîha muhâveletün li-tatbîk kavâ‘idi’l-muhaddisîn fî nakd rivâyâti’s-sîreti’n-nebeviyye.Medine-i Münevvere: Mektebetü’l-‘Ulûm ve’l-Hikem, 1415/1994. Vatandaş, Celaleddin. Hz. Muhammed’in Hayatı ve İslâm Daveti.İstanbul: Pınar Yayınları, 2007. Yemânî, Tahânî bnt. Abdülkadir b. Osmân. Medâmîn terbeviyye müstenbitetun min sîret-i ümmi’l-mü’minîn Hatîce. Ummu’l-Kurâ Üni., Külliyetü’t-Terbiyye, 1429-1430. Zehebî,Şemsüddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osmân b. Kaymâz. Dîvânü’d-du‘afâ’ ve’l-metrûkîn ve halkın mine’l-mechûlîn ve sikât fîhim leyyin.Tahkik: Hammâd b. Muhammed el-Ensârî, Mekke, Mektebetü’n-Nahde, 1387/1967. --------, Mîzanu’l-i‘tidâl fî nakdi’r-ricâl.Tahkik: Ali Muhammed el- Bicâvî, Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1382/1963. --------,Siyeru a‘lâmi’n-nubelâ.Tahkik: Heyet, Beyrut: Muesesetü’r-Risâle, 1405/1985. --------,Tarihü’l-İslâm ve vefiyâtü’l-meşâhîr ve’l-a‘lâm. Tahkik: Beşşâr ‘Avvâd Ma‘rûf, Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 2003. --------,Zikru esmâ-i men tüküllüme fîih ve huve muvassak.Tahkik: Muhammed Şekûr b. Mahmûd, Mısır: Mektebetü’l-Mennâr, 1406/1986. Zürkânî, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdilbâkî b. Yusuf b. Ahmed b. Şihâbüddîn b. Muhammed. Şerhu’z-Zürkânî ala’l-mevâhibi’l-leduniyye. Nşr: Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1417/1996.