CÂBİR BİN HAYYÂN’IN KİTÂBU’L-BEYÂN ADLI ESERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 3, 173 - 183, 31.12.2021

Ertan Tağman

Öz

İslam bilim tarihinde önemli bir yer tutan Câbir bin Hayyân, astronom, filozof, hekim, kimyager olarak bilinmekle birlikte, Batı’da modern kimyanın kurucuları olarak görülen Boyle, Priestley, Lavoisier gibi bilim insanları ile denk olduğu kabul edilmektedir. Hatta deneysel yöntemin önemini kavrayan ve çalışmalarında uygulayan biri olarak Bacon’ın ilham aldığı bilim insanı olmuştur. Buradaki çalışmamızda, bilim insanı kimliğinin ötesinde, bir filozof ve mantıkçı olarak felsefe tarihine katkıları hakkında bilgi verilecektir. Çalışmanın önemli tarafı, Kitâbu’l-Beyân adlı eserin daha önce herhangi bir çevirisinin bulunmamasıdır. Bu alanda yapılan çalışmalara kaynaklık etmesini arzuladığımız bu eserin, ilm-i beyân alanında yapılmış Arapça ilk mantık eseri olması da ayrıca bir önemi haizdir.

Anahtar Kelimeler

Câbir bin Hayyân, Kitâbu’l-Beyân, İlm-el Beyân, Mantık.

Kaynakça

• Aydın, Ayten “Câbir İbn Hayyân”, I. Uluslararası Katılımlı Bilim, Din ve Felsefe Tarihinde Harran Okulu Sempozyumu, ed.Prof. Dr. Ali Bakkal, (Konya, Şelale Matbaası, Haziran 2006), s.323-324
• Bayraktar, Mehmet, İslam Felsefesine Giriş, Ankara 1988, 101.
• Benli, Yusuf “Câbir İbn Hayyân Külliyatının Kültürel Kaynakları”, ”, I. Uluslararası Katılımlı Bilim, Din ve Felsefe Tarihinde Harran Okulu Sempozyumu, ed.Prof. Dr. Ali Bakkal, (Konya, Şelale Matbaası, Haziran 2006), s. 292.
• Bolay, Süleyman Hayri, “Cabir bin Hayyân’nın Bazı Felsefî Görüşleri”, I. Uluslararası Katılımlı Bilim, Din ve Felsefe Tarihinde Harran Okulu Sempozyumu, ed.Prof. Dr. Ali Bakkal, (Konya, Şelale Matbaası, Haziran 2006), s. 311.
• Coşkun, Cüneyt, “Aydınlanma Dönemi’nin Dönemin Entelektüel Tavrı Açısından Bilim Kültürü Tarihi İçindeki Yeri, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2019, s. 463-478
• Dönmez, İbrahim Kâfi, “Beyân”, TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/beyan--fikih, (18.06.2021)
• Hacmüftüoğlu, Nasrullah, “Beyân”, TDV İslâm Ansiklopedisi https://islamansiklopedisi.org.tr/beyan--edebiyat, (18.06.2021).
• Hassanein, Ahmed Taher, vd. The Concise Arabic-English Lexicon Verbs in Context, The Americam Cairo Press, New York, 2011, s. 37.
• Kaya, Mahmut, “Câbir b. Hayyân”, TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/cabir-b-hayyan (18.06.2021)
• Kaynak Iltar, Ekin ve Akçoru, Rabia “Principia Rhetorices Adlı Kitapçığın Işığında Erken Ortaçağ’da Retorik: Augustinus ve Pseudo-Augustinus İkilemi”, Beytulhikme Int J Phil II (I), 2021, 321-346.
• Köseoğlu, Bayram, “Kurân’da Beyân Kavramı”, Yayımlanmamış YL Tezi, Gazi Ü., SBE, Temel İslam Bilimleri Tefsir Ana Bilim Dalı, 2006.
• Önkal, Güncel, “Cabir bin Hayyan’da Din, Bilim ve Bilgi”, I. Uluslararası Katılımlı Bilim, Din ve Felsefe Tarihinde Harran Okulu Sempozyumu, ed.Prof. Dr. Ali Bakkal, (Konya, Şelale Matbaası, Haziran 2006), s. 314.
• Plass, P. Kant‘s Theory of Natural Science, Boston Studies in the Philosophy of Science, vol:159, Kluwer, Boston 1994, s. 212
• Sezgin, Fuat Frankfurt : Institute for the History of Arabic - Islamic Science at the Johann Wolfgang Goethe University, 1986, Kitab al-sab'in/ Jabir ibn Hayyan,
• Ülken, Hilmi Ziya, Eski Yunan‘dan Çağdaş Düşünceye Doğru İslam Felsefesi, Kaynakları ve Etkileri, Ülken Yayınları, 5. Baskı, İstanbul, 1998, s. 38.