John Dupré'nin Biyoloji Felsefesi Bağlamında Süreç Ontolojisi

Yıl 2023, , 97 - 118, 30.12.2023

Okan Nurettin Okur

https://doi.org/10.51404/metazihin.1320818

Öz

Batı felsefesinde son derece yaygın bir paradigma olan tözcülük zamanla bilimler üzerinde de hakimiyet kurmuştur. Varlığın otantik yapısının sabit, değişmez nitelikte olduğunu savunan, zamanla modern fiziğin gelişmesiyle beraber mekanik, matematik açıklamaların kesinliğinden ve kategorize etmenin kolaylığından dolayı kolayca benimsenen bu anlayış, kantitatif önermeler üzerinden gelişmeye çalışan bir biyoloji ekolü oluşturmuş böylece canlılar, tersine mühendislikle anlaşılabilecek statik varlıklar olarak kabul edilmiştir. Milyonlarca yıldır kesintisiz devam eden evrime dair bulgular, özcülüğün yavaş yavaş terk edilmesine neden olmuştur. Ayrıca genetikten epigenetiğe geçiş ve doğadaki karşılıklı etkileşim, niş oluşturma gibi pek çok yeni veri analiz edildiğinde özelde biyolojinin genelde bütün doğa bilimlerinin yeni bir metafizik yaklaşıma ihtiyacı olduğu fark edilmiş, böylece süreç felsefesi öne çıkmıştır. Süreç felsefesi ve metafiziğinde doğadaki her bir yapının tözlerden değil, süreçsel yapılardan oluştuğu kabul edilmektedir. Canlılar dünyasının temelde dinamik olduğunu ve şeylerin varlığının her zaman süreçlerin varlığına bağlı olduğunu, biyolojinin temel kabulünün değişim değil istikrar, daha doğrusu sürekli değişim yoluyla elde edilen bir istikrar olduğu kabul edilmektedir. Bu makalede günümüzün en önemli biyoloji felsefecilerinden olan John Dupré'nin süreç perspektifinden bir metodoloji, metafizik ve bakış açısı sunulup Herakleitos'un panta rhei (her şey akar) olarak ifade ettiği doğanın akıp giden varlık serencamına ve süreçlere dikkat çekmek amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

süreç, biyoloji, süreç felsefesi, biyoloji felsefesi, süreç metafiziği, süreç ontolojisi, John Dupré

Process Ontology in the Context of John Dupré's Philosophy of Biology

Öz

Substantialism, which is an extremely common paradigm in Western philosophy, has dominated the sciences over time. Arguing that the authentic structure of existence is fixed and unchangeable; over time, with the development of modern physics, this understanding, which was easily adopted due to the precision of mechanical and mathematical explanations and the ease of categorization, created a school of biology that tried to develop through quantitative propositions; thus, living things were considered static entities that could be understood through reverse engineering. Findings regarding evolution, which has continued uninterrupted for millions of years, have led to the gradual abandonment of essentialism. In addition, when many new data were analyzed, such as the transition from genetics to epigenetics and the mutual interaction in nature and niche creation, it was realized that biology in particular and all natural sciences in general needed a new metaphysical approach, thus process philosophy came to the fore. In process philosophy and metaphysics, it is accepted that every structure in nature consists of processual structures, not substances. The living world is fundamentally dynamic, and the existence of things always depends on the existence of processes, the basic assumption of biology is stability, not change; more precisely, it is argued that it is a stability achieved through constant change. By presenting a methodology, metaphysics and perspective from the process perspective of John Dupré, one of today's most important philosophers of biology, it is aimed to draw attention to the flowing of existence and processes of nature, expressed by Heraclitus as panta rhei (everything flows).

Anahtar Kelimeler

process, biology, process philosophy, philosophy of biology, process metaphysics, process ontology, John Dupré

Kaynakça

• Aristoteles, (2001). Fizik. Çev. Saffet Babür. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bernal, J. D. (2008). Tarihte Bilim. Çev. Tonguç Ok. İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Collingwood, R. G. (1960). The Idea of Nature. New York: Oxford University Press.
• Darwin, C. (1952). The Origin of Species. Chicago: Great Books of Western World. Dupré, J. ve Nicholson, D. (Der.) (2018). Everything Flows: Towards a Processual Philosophy of Biology. Oxford: Oxford University Press.
• Dupré, J. (2017). “Metaphysics of Metamorphosis.” Der. Sally Davies. Aeon Digital Magazine. Alındığı URL: https://aeon.co/essays/science-and-metaphysics-must-work-together-to-answer-lifes-deepest-questions
• Dupré, J. ve Guttinger, S. (2016). “Viruses as Living Processes.” Studies in History and Philosophy of Science Part C: Studies in History and Philosophy of Biological and Biomedical Sciences, 59: 109-116. DOI: 10.1016/j.shpsc.2016.02.010
• Dupré, J. (2020). “Processes within Processes. A Dynamic Account of Living Beings and its Implications Forunderstanding the Human Individual.” A. S. Meincke ve J. Dupré (Der.), Biological Identity: Perspectives from Metaphysics and the Philosophy of Biology içinde (s. 149-166). London: Routledge.
• Dupré, J. (2015). “A Process Ontology for Biology.” Physiology News Magazine, Autumn 2015(100): 33-34. DOI: 10.36866/pn.100.33
• Dupré, J. ve Leonelli S. (2022). “Process Epistemology in the COVID-19 Era: Rethinking the Research Process to Avoid Dangerous Forms of Reification.” Eur J Philos Sci., 12(1): 20-40. DOI: 10.1007/s13194-022-00450-4.
• Dupré, J. (2017). “The Metaphysics of Evolution.” Interface Focus, 7(5): 1-9. http://dx.doi.org/10.1098/rsfs.2016.0148
• Dupré, J. ve Nicholson, D. (2018). “A Manifesto for a Processual Philosophy of Biology.” D. Nicholsonand ve J. Dupré (Der.), Everything Flows: Towards a Processual Philosophy of Biology içinde (s. 3-45). Oxford: Oxford University Press. http://dx.doi.org/10.1098/rsfs.2016.0148
• Dupré, J. (2012). Processes of Life: Essays in the Philosophy of Biology. Oxford: Oxford University Press.
• Dupré, J. (2023). “The Disunity of Science and the Unity of the World Presidential Address.” PSA 2022: Philosophy of Science, 90(5): 1-22. Cambridge University Press (CUP). https://doi.org/10.1017/psa.2023.135
• Dupré, J. ve Leonelli, S. (2022). “Process Epistemology in the COVID-19 Era: Rethinking the Research Process to Avoid Dangerous Forms of Reification.” Eur J Philos Sci., 12(1): 20-40. DOI: 10.1007/s13194-022-00450-4.
• Dupré, J. (1993). The Disorder of Things: Metaphysical Foundations of the Disunity of Science. Harvard University Press.
• Dupré, J. (2013). “Living Causes.” Aristotelian Society Supplementary Volume, 87(1): 19-37. https://doi.org/10.1111/j.1467-8349.2013.00218.xDupré
• Ergün, E. (2020). “Ruhsuz Makine: Hayvan.” FLSF: Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 29(Bahar): 441-456.
• Futuyma, D. (2008). Evrim. Çev. Aykut Kence ve A. Nihat Bozcuk. Ankara: Palme Yayınları.
• Garvey, B. (2020). Biyoloji Felsefesi. İstanbul: Ginko Bilim Yayınları.
• Graham, D. W. (2019). “Heraclitus.” Edward N. Zalta & Uri Nodelman (Der.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2023 Edition) içinde. Alındığı URL: https://plato.stanford.edu/entries/heraclitus/
• Hashem, I., Telen, D., Nimmegeers, P., Van Impe, J. (2018). “The Silent Cooperator: An Epigenetic Model for Emergence of Altruistic Traits in Biological Systems.” Complexity, 2018(6): 1-16. https://doi.org/10.1155/2018/2082037
• Hançerlioğlu, O. (1976). “Süreksizlik.” Felsefe Ansiklopedisi (Cilt: 5, İ-K) içinde. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hustwit, J. R. (2007). “Process Philosophy.” Internet Encyclopedia of Philosophy içinde. Alındığı URL: https://iep.utm.edu/processp/
• Lamarck, J. B. (1984). Zoological Philosophy: An Exposition with Regard to the Natural History of Animals. Çev. H. Elliot. Chicago: The University of Chicago Press.
• Mayr, E. (1988). Toward a New Philosophy of Biology: Observations of an Evolutionist. Cambridge: Harvard University Press.
• Murrell, A., Rakyan, V. K., ve Beck, S. (2005). “From Genome to Epigenome.” Human Molecular Genetics, 14(1): 3-10. https://doi.org/10.1093/hmg/ddi110
• Margulis L, Bermudes D (1985). “Symbiosis as a Mechanism of Evolution: Status of Cell Symbiosis Theory.” Symbiosis, 1(1): 101-124. Alındığı URL: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11543608/
• Odling-Smee, F. J., Laland, K. N. ve Feldman, M. W. (2003). Niche Construction. The Neglected Process in Evolution. Princeton University Press.
• O’Connor, T. (2020, 20 Eylül). “Emergent Properties.” Edward N. Zalta & Uri Nodelman (Der.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2023 Edition) içinde. Alındığı URL: https://plato.stanford.edu/entries/properties-emergent/
• Odenbaugh, J. (2020). “Philosophy of Biology.” Edward N. Zalta & Uri Nodelman (Der.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2023 Edition) içinde. Alındığı URL: https://plato.stanford.edu/entries/biology-philosophy/
• Ömerustaoğlu, A. (2023, 25 Eylül). “Özcülük.” TÜBİTAK İnternet Ansiklopedisi içinde. Alındığı URL: https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/ozculuk
• Pemberton, J. (2018). Process and Scientific Practices. London. Oxford University Press.
• Pereira, A. Jr. (2021). “Developing the Concepts of Homeostasis, Homeorhesis, Allostasis, Elasticity, Flexibility and Plasticity of Brain Function.” NeuroScience, 2: 372–382.
• Rescher, N. (1996). Process Metaphysics: An Introduction to Process Philosophy. Suny Series in Philosophy. State University of New York Press.
• Rescher, N. (2006). Process Ontological Deliberations, Frankfurt: Ontos.
• Lewontin, R. (2007). Üçlü Sarmal: Gen, Organizma ve Çevre (1. Baskı). Çev. Ergi Deniz Özsoy. Ankara: TÜBİTAK Yayınları.
• Rescher, N. (1996). Process Metaphysics: An Introduction to Process Philosophy. Suny Series in Philosophy. State University of New York Press.
• Sapp J., Carrapiço F., Zolotonosov M. (2002). “Symbiogenesis: The Hidden Face of Constantin Merezhkowsky.” History and Philosophy of the Life Sciences, 24(3-4): 413-40. DOI:10.1080/03919710210001714493
• Salğar, E. (2016). Rudolf Carnap. İstanbul: Otorite Kitap.
• Salğar, E. (2018). Bilimsel Devrim: Modern Bilimin Doğuşu. Ankara: Nobel Yayınları.
• Salğar, E. (2022). “Atomcu Felsefe ve Modern Bilim.” Kilikya Felsefe Dergisi, 2022(2): 102-121. Alındığı URL: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2730715 Schrödinger, E. (1962). What is Life? The Physical Aspect of the Living Cell. Cambridge University Press.
• Soysal, E. K. (2017). Genetikten Epigenetiğe: İnsan Doğası Kavramının Biyolojik İçerimleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Medeniyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Soysal, E. K. (2018). “Aristotelesçi Biyolojinin Temeli Olarak Fizik.” Divan: Disiplinlerarası Çalışma Dergisi, 23(44): 61-90. DOI: 10.20519/divan.448295
• Seibt, J. (2023). “Process Philosophy.” Edward N. Zalta & Uri Nodelman (Der.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2023 Edition) içinde. Alındığı URL: https://plato.stanford.edu/archives/sum2023/entries/process-philosophy/
• Vieira, C. (2017). “Which is More Fundamental: Processes or Things?” Der. Sam Dresser. Aeon Digital Magazine. Alındığı URL: https://aeon.co/ideas/which-is-more-fundamental-processes-or-things
• Yılmaz, Ö. (2020). Fenom-Genom- Çevre Etkileşimi: Felsefi Bir Analiz. Yayımlanmamış Doktora tezi. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Woodger, J. H. (1929). Biological Principles. London: Kegan Paul Publishing.
• Whitehead, A. N. (1929). Process and Reality. London: Macmillan Publishing.
• Whitehead, A. N. (1925). Science and the Modern World. Cambridge: Cambridge University Press.