Kişi Özdeşliği Problemi: Devamlılık Koşuluna Eleştirel Bir Bakış

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 81 - 98, 30.12.2024

Yusuf Sincar

https://doi.org/10.51404/metazihin.1542000

Öz

Doğumdan ölüme tüm değişimlerimize rağmen, doğal sezgilerimiz bizde hiç değişmeyen bir özü salık verir. İnsanda ölümsüz bir özün varlığına işaret eden bu inanç, tarihte oldukça geriye götürülebilir ve bu “öz” çoğu zaman ruh ile özdeşleştirilerek, ruhu olduğuna inanılan varlıklara aynı zamanda bir “benlik” atfedilir. Bu şekilde dini inanç zemininde başlayan benlik problemi, Locke ile felsefi zemine taşınmıştır. Hume ve Parfit’in de işlediği bu problem, mantıksal bir koşul olarak “devamlılık” ilkesine bağlanmıştır. Ancak "devamlılık" koşulu başlı başına bir problematiğe dönüştürülmemiştir. Tartışmalar, daima "devamlılık" koşuluna yüklenen farklı yorumlamalar çerçevesinde şekillenmiştir. Bu makalede, “devamlılık” koşulu Kripke’nin “katı belirleyiciler” (rigid designators) kavramı kullanılarak eleştirilecek ve “devamlılık” koşulunun sağlandığı mümkün bir evrende bilinçler tek düzey olmadığından dolayı kişi özdeşliğinin gerçekleşmediği bir senaryo tanıtlanacaktır. Ancak ondan önce, Hume ve Parfit’in ben’in varlığına yönelik şüphelerine, Descartes’ın özne/ben kanıtlaması ile cevap verilecek ve bu cevaplar sonucunda, kişi özdeşliği probleminde ben'i şart koşmadan yapılan temellendirmeler eleştirilecektir.

Anahtar Kelimeler

kişi özdeşliği, psikolojik devamlılık, bilinç, ben, meta-x, en iyi aday, katı belirleyici

The Problem of Personal Identity: A Critical Look at the Continuity Condition

Öz

Despite all changes we go through from birth to death, our natural intuitions suggest that there is an essence that never changes in us. This belief in the existence of an immortal essence in humans can be traced back quite far in history, and this essence has often been identified with a soul. Beings which are believed to have a soul have also been attributed a “self” or “I”. The problem of self, which arises on the ground of religious belief, was brought to the philosophical ground with Locke. This problem, which Hume and Parfit also dealt with, was linked to the principle of “continuity” as a logical condition. However, the condition of “continuity” has not been transformed into an autonomous problem in itself. Discussions have always been shaped within the framework of different interpretations attributed to the condition of “continuity.” In this paper, the condition of “continuity” will be criticized using Kripke’s concept of “rigid designators” and a possible scenario will be designed in which the condition of “continuity” is met, but personal identity is not realized, since the levels of consciousnesses are not only one level. However, before that, Hume and Parfit's doubts about the existence of the self will be answered with Descartes' proof of the subject or “I”. As a result of these answers, theories put forward on the problem of personal identity without stipulating the “I” will be criticized.

Anahtar Kelimeler

personal identity, psychological continuity, consciousness, self, meta-x, best candidate, rigid designator

Kaynakça

• Berkeley, G. (1996). İnsan Bilgisinin İlkeleri Üzerine. Çev. Halil Turan. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınlan.
• Brentano, F. (1995[1874]). Psychology from on Empirical Standpoint. Çev. A. C. Rancurello, D. B. Terrel ve L. L. McAliser. London and NY: Routledge.
• Chalmers, D. J. (2007). “The Hard Problem of Consciousness.” In M. Velmans & S. Schneider (Der.), The Blackwell companion to consciousness içinde (s. 225-235). https://doi.org/10.1002/9780470751466.ch18
• Demirbaş, İ. (2024). “Kişisel Özdeşlik ve Beden.” ViraVerita 20: 216-240. https://doi.org/10.47124/viraverita.1558985
• Descartes, R. (2019). Meditasyonlar. Çev. Engin Sunar. İstanbul: Say Yayınları.
• Erhart, I. (2008). Ben Neyim? Kişiler ve İnsanlar Üzerine Bir Çalışma. Çev. Egemen Demircioğlu. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Gaarder, J. (1995). Sofie'nin Dünyası. Çev. Gülay Kutal. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Garrett, B. (2002[1998]). Personal Identity And Self-Consciousness. Routledge, NY: Taylor & Francis e-Library.
• Harris, W. (2022). Heraclitus: The Complete Fragments Translation and Commentary and The Greek (1. Baskı). Middlebury College.
• Harris, S. (2014). İnancın Sonu. Çev. Tunç Tuncay Bilgin. İstanbul: Kuzey Yayınları.
• Heraclitus. (2020). Fragmanlar. Çev. C. Cengiz Çevik. İstanbul: Kültür Yayınları.
• Hume, D. (2015). İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme. Çev. Ergün Baylan. Ankara: Bilge Su Yayınları.
• Hume, D. (2020). İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma. Çev. Ferit Burak Aydar. İstanbul: Kültür Yayınları.
• İnan, İ. (2018). Dil Felsefesi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Kant, I. (1993). Arı Usun Eleştirisi. Çev. Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınları.
• Kripke, S. A. (2001). Naming and Necessity. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Locke, J. (2023). İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme. Çev. Vehbi Hacıkadiroğlu. Ankara: Serbest Kitaplar.
• Onur, F. (2023). “Kişisel Kimlik için Kriter Arayışı: Sezgilerin Çatışması.” Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(44): 169-190. https://doi.org/10.21550/sosbilder.1179213
• Parfit, D. (1971). “Personal identity.” The Philosophical Review, 80(1): 3-27. Alındığı URL: https://www.uvm.edu/~lderosse/courses/metaph/Parfit%281971%29.pdf
• Platon. (2022). Phaidon. Çev. Furkan Akderin. İstanbul: Say Yayınları.
• Russell, B. (2022). Batı Felsefesi Tarihi: Modern Felsefe. Çev. Ahmet Fethi. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Şerebiyani, M. S. A. (2022). “Naturalizm ve Fizikalizm: Yeni Ateizmin Bâtıl Önermeleri” Misbah, İslami Düşünce ve Araştırma Dergisi, 18: 107-123. Alındığı URL: https://www.misbahdergisi.com/naturalizm-ve-fizikalizm-yeni-ateizmin- batil-onermeleri/
• Williams, B. (1957). “Personal identity and individuation” Proceedings of the Aristotelian Society, 57: 229-252. https://doi.org/10.1093/aristotelian/57.1.229
• Yalçın, Ş. (2003). “Descartes ve Özne Olarak Benlik” Felsefe Dünyası, 2(38): 107-118. Alındığı URL: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1870191