Evliya Çelebi'nin İzinde Silifke'den Erdemli'ye

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 1, 134 - 163, 27.12.2021

Pınar Uzun , Candan Ülkü

https://doi.org/10.55044/meusbd.1014516

Cited By: 1

Öz

Türkiye ve hatta tüm dünyadaki en önemli seyyahlardan biri olan Evliya Çelebi, neredeyse ömrü boyunca seyahat etmiş ve bu seyahatler sonucunda elde etmiş olduğu bilgileri on ciltlik “Seyahatname” adlı eserinde toplamıştır. 17. yüzyılda Osmanlı Devleti ve komşu ülkelerini gezen Evliya Çelebi, sözlü ve yazılı kaynaklardan aldığı bilgilerle, gözlem ve yorumlarını harmanlayarak yaşadığı yüzyılın tarihi, kültürü, sosyal yapısı, yaşayış biçimi ve mimari özellikleri gibi hiçbir kaynakta eşi benzeri olmayan bilgileri kaydederek bizlere ulaşmasını sağlamıştır. Seyahatname’nin 9. cildinde 21 Mayıs 1671 tarihinde hac vazifesi sebebiyle yola çıkan Evliya Çelebi, bu yolculuk sırasında daha önce görmeye fırsat bulamadığı Batı Anadolu topraklarını ve devamında Akdeniz kıyılarını ziyaret etmiştir. Bu çalışmada Evliya Çelebi’nin seyahati bir güzergâh olarak takip edilerek günümüzde Mersin ili sınırları içerisinde yer alan Silifke Kalesi, Ak Liman Kalesi, Kızkalesi ve çevresindeki yerleşim yerleri ile yapılar hakkında verdiği bilgiler farklı kaynaklarda verilen bilgilerle karşılaştırılarak, Evliya Çelebi’nin Mersin hakkındaki aktarımlarının doğruluğu, önemi ve eksik yanları tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Evliya Çelebi, Mersin, Silifke, Erdemli

Kaynakça

• Acıpınar, M. (2017). Güney Anadolu kıyılarında Hristiyan korsanlar (1604-1608). Akademik Bakış, 21, 183-208.
• Akbulut, O. N. (2008). Evliya Çelebi’ye göre Güneybatı Anadolu (Aydın, Denizli, Muğla). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Muğla Üniversitesi, Muğla.
• Almaç, U., Ar, B., Özügül, A. ve Semiz, N. (2020). Ayatekla (Meryemlik) ören yeri yüzey araştırması, 2019. ANMED, 18, 3-6.
• Aşkın, E. (2006). Kent planı ve mimari yapılanması açısından Cilicia ve Lycia bölgelerindeki Roma dönemi kentlerinin karşılaştırılması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Aşkın, E. (2012). Dağlık Kilikia’daki Korykos antik kentinin Hellenistik ve Roma dönemlerinde kentleşme süreci. Yayımlanmamış doktora tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Aşkın, E. (2012). Korykos (Dağlık Kilikia) sütunlu caddesi ve kuzey kapısı. OLBA, XX, 291-322.
• Aydın, A. (2013). Kalykadnos (Göksu) kıyısındaki Seleukeia (Silifke) ve çevresi: Erken Hıristiyanlık-Bizans dönemi anıtları ve tarihi coğrafyası. Silifke Taş Eserler Kataloğu – Heykeltraşlık ve Mimari Plastik Eserler. İstanbul: Bilnet Matbaacılık.
• Aydınoğlu, Ü. (1998). Olba Bölgesi Yol Ağı. Mersin Üniversitesi Kilikia Arkeolojisini Araştırma Merkezi Yayınları-I, 139-146.
• Aykaç, R. (2018). Silifke Kalesinin kazılar sonucu ortaya çıkan yerleşim dokusu. Yayımlanmamış doktora tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Bakar, N., ve Demir, Ö. (2013). Silifke inanç turizminde Aya Tekla’nın yeri ve önemi. In M. Kar (Eds.). The International Conference on Religious Tourism and Tolerance (pp.739-746). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Baysun, C. (1947). Evliya Çelebi. İslam Ansiklopedisi (C.4. S.400-412). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Beaufort, F. (1817). Karamania or a brief description of the South Coast of Asia-Minor and of the remains of antiquity. London: R. Hunter.
• Boran, A., Karaca Y., Mutlu, M., Erdal, Z. ve Sözlü, H. (2014). Mersin – Silifke Kalesi Kazısı 2012 Yılı Kazı Çalışması. 35. Kazı Sonuçları Toplantısı, (C.2, S.140-154). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Boran, A., Sözlü, H. ve Aykaç, R. (2019). Silifke Kalesi 2016-2017 Yılı Kazı Çalışmaları, Akdeniz Sanat Dergisi, 13, 79-91.
• Çelebi, E. (2011). Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi seyahatnamesi, 9. Kitap: 1. Cilt. (Çev. S. A. Kahraman). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları (Özgün çalışma 17. yy).
• Çelik, Ş. (1994). Osmanlı taşra teşkilatında İçel Sancağı (1500-1584). Yayımlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Çelik, Ş. (1999). Osmanlı Devleti’nin Kıbrıs Seferi’ndeki asker ve zahire naklinde İçel Sancağı’nın rolü. İ. Bozkurt, H. Ateşin ve M. Kansu (Ed.). İkinci Uluslararası Kıbrıs Araştırmaları Kongresi içinde (ss.107-130). Gazimagusa: Doğu Akdeniz Üniversitesi.
• Çelik, Ş. (2009). İçel. TDV İslam Ansiklopedisi (C.37, S.450-455). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Çelik, Ş. (2009). Silifke. TDV İslam Ansiklopedisi (C,37, S.200-202). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Dağlı, Y. (1999). Evliya Çelebi hayatı ve seyahatnamesi. Osmanlı: Bilim, (C.8, S.344-354). Ankara: Türkiye Yayınları.
• Dankoff, R. (2002). Evliya Çelebi seyahatnamesi ışığında Osmanlı toplum hayatı. Türkler Ansiklopedisi, (C.10, S.268-291). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Durugönül, S., Durukan, M. ve Mietke, G. (2006). 2004 Yılı Korykos (Kızkalesi) Yüzey Araştırması. 23. Araştırma Sonuçları Toplantısı, (C.1, S.21-24). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Durugönül, S., ve Durukan, M. (2007). 2005 Yılı Korykos (Kızkalesi) Yüzey Araştırması. 24. Araştırma Sonuçları Toplantısı, (C.1, S.17-22). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Durugönül, S., Durukan, M., Aşkın, E., Alkaç, E., Kaplan, D. ve Körsulu, H. (2008). 2006 Yılı Korykos (Kızkalesi) Yüzey Araştırması. 25. Araştırma Sonuçları Toplantısı, (C.1, S.115-124). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Durugönül, S., Durukan, M., Aşkın, E., Alkaç, E., Kaplan, D. ve Körsulu, H. (2009). 2007 Yılı Korykos (Kızkalesi) Yüzey Araştırması. 26. Araştırma Sonuçları Toplantısı, (C.1, S.85-92). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Durugönül, S., Durukan, M., Aşkın, E., ve Kaplan, D. (2010). 2008 Yılı Korykos (Kızkalesi) Yüzey Araştırması. 27. Araştırma Sonuçları Toplantısı, (C.1, S.289-296). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Durugönül, S., Aşkın, E., Kaplan, D. ve Alkaç, E. (2011). 2009 Yılı Korykos (Kızkalesi) Yüzey Araştırması. 28. Araştırma Sonuçları Toplantısı, (C.1, S.115-124). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Faroqhi, S. (2000). Osmanlı’da Kentler ve Kentliler. (Çev. N. Kalaycıoğlu). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları (Özgün çalışma 1984).
• Finkel, C. (2012). Arada kalan yerler. C. Yılmaz (Ed.). Evliya Çelebi Atlası içinde (ss.270-271). İstanbul: Mahya Yayıncılık.
• Hammer-Purgstall, J. (2009). Türkçe Bir Seyahatname’nin İlginç Bulunuşu. (Çev. N. Tezcan). Osmanlı Araştırmaları, 34, 203-230 (Özgün çalışma, 1814).
• Hasgül, S. (2016). Salnamelere göre Adana Vilayeti’nin demografik ve kültürel yapısı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin.
• Heberdey, R. ve Wilhelm, A. (1896). Reisen in Kilikien Ausgefürht 1891 und 1892. Wien: C. Gerold’s Sohn.
• Herzfeld, E. ve Guyer, S. (1930). Meriamlik und Korykos; zwei christliche ruinenstätten des rauhen Kilikien, MAMA II, The Manchester University Press.
• Hild F., ve Hellenkemper H. (1990). Tabula imperii Byzantini, Band 5, Kilikien und Isaurien. 1. Teil, Wien: Verlag Der Osterreichische Akademie der Wissenschaften.
• İlgürel, M. (1995). Evliya Çelebi. TDV İslam Ansiklopedisi (C.11, S.529-533). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Kerem, F. (2009). Mersin ören yerleri kaleleri müzeleri. İstanbul: Mersin İl Özel İdaresi.
• Köse, E. (2013). 18. yüzyılın ilk yarısında İçel ve Antalya Sahilleri’nde ticaret. CEDRUS, I, 299-328.
• Küçüktağ, S. (2013). Evliya Çelebi Seyahatnamesi’ne göre Doğu ve Güneydoğu Anadoluda’ki bazı kaleler ve diğer kaynaklarla mukayeseli incelemesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Machatschek, A. (1967). Die nekropolen und grabmaler im gebiet von Elaiussa Sebaste und Korykos im rauhen Kilikien. Wien: Böhlau.
• Okumuş, E. (2011). Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde Mersin, TBY Akademi, 2, 79-112.
• Özbek, Y. (1995). Silifke Alaeddin Camii ve tarihlendirilmesi üzerine notlar. Vakıflar Dergisi, 25, 197-210.
• Reis, P. (2002). Kitab-ı bahriye. Ankara: T.C. Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığı (Özgün çalışma 1521).
• Sayar, M. H., Siewert, P. ve Taeuber, H. (1994). Doğu Kilikya’da Epigrafi ve Tarihi-Coğrafya Araştırmaları, 1992. XI. Araştırma Sonuçları Toplantısı. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Selçuk, A. (2014). İki ayrı topluluk ve ortak bir ata: Paşa Türbesi ziyareti (Ayaş Sünnileri ve Erdemli-Tömük Tahtacıları örneği). Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları Dergisi, 10, 195-214.
• Sır, A. (2012). Seyahatname’nin ışığı altında Evliya Çelebi’nin ailesi ve şeceresi. Y. Akçay (Ed.), Doğumunun 400. Yılında Uluslararası Evliya Çelebi Sempozyumu Bildirileri. (s.323-340). İstanbul: Gelişim Üniversitesi Yayınları.
• Solak, İ. (2008). Osmanlı İmparatorluğu döneminde Anadolu’da meyve ve sebze üretimi. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 24, 217-251.
• Sözlü, H. (2016). Kilikya Bölgesi Kalelerinden İki Örnek: Ceyhan Yılan Kale ve Silifke Kalesi. Y. Kurt, F. Sansar (Ed.), Tarihte Adana ve Çukurova Cilt – I içinde (ss. 519-544). Adana: Akademisyen Kitabevi.
• Strabon (2000). Antik Anadolu Coğrafyası (Geographika XII-XIII-XIV). (Çev. A. Pekman). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları (Özgün çalışma M.S. 7. yy).
• Şavk, Ü.Ç. (2011). Sorularla Evliya Çelebi: insanlık tarihine yön veren yirmi kişiden biri. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Tanpınar, A.H. (2005). Beş şehir (19. bs.). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Taş, M. (2018). Osmanlı döneminde Anamur kazasında yaşanan bazı eşkıyalık olayları. Social Sciences Studies Journel, 4-21, 3395-3409.
• Tay, L. (2018). Erdemli Şeykem Camisi. D. A., Arslan (Ed.), I. Uluslararası Akdeniz Sempozyumu: 4 (ss. 125-142). Mersin: Mersin Üniversitesi.
• Teply, K. (1975). Evliya Çelebi in Wien. Der Islam, 52, 125-131.
• Tezcan, N. (2002). Bir üslup ustası olarak Evliya Çelebi. N. Tezcan ve K. Atlansoy (Ed.). Evliya Çelebi ve Seyahatname içinde (ss. 231-243). Gazimagosa: Doğu Akdeniz Üniversitesi Yayınları.
• Tezcan, N. (2007). Evliya Çelebi’nin belgesel izi: “papinta kağız”. Toplumsal Tarih, 161, 31-35.
• Tezcan, N ve Tezcan, S. (2011). Doğumunun 400. yılında Evliya Çelebi. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Tezcan, N. (2016). Osmanlı-Türk edebiyatında şairle yazarın ayrıldığı kavşak. TÜRÜK-Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 7, 24-41.
• Tezcan, N. (2019). 1814’ten 2017’ye seyahatname araştırmalarının tarihçesi. Seyyahın Kitabı: Evliya Çelebi Üzerine Makaleler. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tezcan, N. (2019). Kaynaklara göre Evliya Çelebi’nin doğum ve ölüm tarihi. Seyyahın Kitabı: Evliya Çelebi Üzerine Makaleler. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tezcan, N. (2019). Seyyahın Kitabı: Evliya Çelebi Üzerine Makaleler. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tezcan, S. (2011). Evliya Çelebi’nin okçuluğu. N. Tezcan ve S. Tezcan (Ed.). Doğumunun 400. Yılında Evliya Çelebi içinde (ss. 30-38). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Tunçel, M. (2002). Erdemli’de anonim bir türbe. N. Ş. Doğan (Ed.). Ortaçağ’da Anadolu Prof. Dr. Aynur Durukan’a Armağan içinde (ss. 457-472). Ankara: Rekmay Reklam ve Tanıtım.
• Ülkü, C. (2002). Evliya Çelebi ile Anamur’dan Adana’ya. M. Denktaş, Y. Özbek ve A. S. Arslan (Ed.). VI. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Sempozyumu içinde (ss. 813-834). Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
• Yeşilbaş, E. (2016). Silifke Taş Köprü’nün rölöve tespitleri ve tarihi dönem analizi. Akdeniz Sanat Dergisi, 19, 92-123.