The Ottoman Approach to Albanian non-Muslims in the context of “Other" and "Otherness"

Yıl 2021, Sayı: 6, 71 - 88, 15.09.2021

İlir Rruga

https://doi.org/10.5281/zenodo.5506673

Öz

Albanians have a special importance for the Ottoman State. When we look at the non-Muslims under the rule of the Ottoman State, we can see that in terms of religion Albanians consist of Christians from Catholic and Orthodox sects. It is known that in the pre-Ottoman period the conflicts between Catholic-Orthodox caused tides among sects. It is a fact that these discussions for the first time were terminated after they came under the rule of the Ottoman State. It is known that after the Ottoman conquest, Albanians slowly but steadily adopted the religion of Islam. In this direction, Albania topographically and geographically was regarded by the Ottoman in a place with high emphasis on the people in the lands conquered and the understanding of conquering the hearts, it draws attention as a "top model" in terms of Ottoman conquest of new lands. It seems that this situation is one of the main reasons that enabled the Ottomans rule and existence to continue in this region for nearly five centuries. Due to its geographical location, Albania have been subjected to various occupations and due to this it has remained at the center of large up and down formations throughout history. In this topography, where cultures and civilizations are blended, it gave the different social factors and beliefs living on it a horizon of unity and resurrection; thus leaving behind the examples of socio-cultural models and historical-theological experiences in history. It is important to bring to the world of science with an objective view of how this unity is reflected in the "otherness" approach from the center of "self" in the Ottoman approach to Albanian non-Muslims, based on local sources in Ottoman and Albanian. Therefore, in this way we can better understand, its approach towards non-Muslims in the Ottoman understanding of conquest and its work in the conquered lands.

Anahtar Kelimeler

Other, Religion, Islam, Christianity, Albanian, Ottoman, Non-Muslim.

Öteki” ve “Ötekilik” Bağlamında Osmanlı’nın Arnavut Gayrimüslimlere Yaklaşımı

Öz

Arnavutlar, Osmanlı Devleti için ayrı bir öneme sahiptir. Osmanlı Devleti hâkimiyeti altında bulunan gayrimüslimlere baktığımızda, Arnavutların dini bakımından Katolik ve Ortodoks mezhebine sahip Hıristiyanlardan oluşmakta olduğu görülmektedir. Osmanlı’dan önceki dönemde Katolik-Ortodoks mezhepleri arasındaki çekişmeler meydana gelmiş ise de; Osmanlı hâkimiyetiyle beraber bu tartışmaların sonlandığı söylenebilir. Osmanlı Devleti’nin hâkimiyeti altına girmeleri ile birlikte ilk olarak bu tartışmaların sonlandırılmış olduğu bir gerçektir. Osmanlı fethinden sonra Arnavutların yavaş ama devamlı bir şekilde İslâm dinini benimsedikleri bilinmektedir. Bu doğrultuda, Osmanlı’nın fethettiği topraklarda bulunan halklara önem vermesi ve insanların gönüllerini fethetme anlayışı konusunda topografik ve coğrafî olarak Arnavutluk, Osmanlı’nın yeni diyarları fethetmesi bakımından bir “üst model” olarak dikkat çekmektedir. Öyle görünüyor ki; bu durum, Osmanlı’nın bu bölgede beş yüzyıla yakın varlığını ve hâkimiyetini sürdürebilme imkânını sağlayan sebeplerin başında gelmektedir. Coğrafî konumu sebebiyle Arnavut bölgeleri tarih içerisinde değişik işgallere maruz kalmış ve büyük toplumsal alt-üst oluşumların/değişimlere maruz kalmıştır. Ancak bu coğrafyada kültürler ve medeniyetler adeta harmanlanmış olup, inançlar arasında bir birlik ruhunu oluşturmuş ve gerek kültürel gerekse teolojik açıdan çok önemli modellerin oluşmasını sağlamıştır. Osmanlı’nın ötekine olan yaklaşımının bir örneği olarak Arnavut gayrimüslimlere karşı yaklaşımını Osmanlıca ve Arnavutça kaynaklara dayanarak ele almak önem arz etmektedir. Dolayısıyla, Os-manlı’nın fetih anlayışını ve fethedilen topraklardaki çalışmaları ve gayrimüslimlere karşı yaklaşımı daha iyi anlaşılabilir.

Anahtar Kelimeler

Öteki, Din, İslam, Hıristiyan, Arnavut, Osmanlı, Gayrimüslim

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Mühimme Defteri; XLVIII, h, 465.
• Akgündüz, Ahmed. Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri. İstanbul: FEY Vakfı, 1993.
• Akgündüz, Ahmed. Pax Ottoman. Osmanlı Devleti’nde Gayrimüslimlerin Yönetimi. İstanbul: Timaş Yayınları, 2008.
• Aktan, Hamza. “Kur’an ve Sünnet Işığında Zımmilerin Hak ve Yükümlülükleri”. İstanbul: y.y., 2007.
• Aydın, Mahmut. “Dinsel Çoğulculuğun Öteki ile Birlikte Yaşamaya Katkısı Üzerine Bazı Mülahazalar”. Milel ve Nihal: inanç, kültür ve mitoloji araştırmaları dergisi 6/2 (2009), 9-30.
• Aydın, Mahmut. “Yahudi ve Hıristiyanlarla İlgili Öğretisi Bağlamında Kur’an’ın ‘Dini Öteki’ ile Diyalogu”. Kur’ân’ın Farklı İnanç Mensuplarına Yaklaşımı - Sempozyum - (12-13 Mayıs 2006) Konya. 233-251. Konya: Konya İlahiyat Derneği Yayınları, 2007.
• Bartl, Peter. “Kryeipeshkvi Vinçenc Zmajeviçi dhe Thirrja e Konçilit te Pare Kombetar Shqiptar (Kuvendi i Arbnit)”. çev. Blerina Meçule. 300 vjetori i Kuvendit të Arbnit: 1703-2003: simpozium: Tiranë 24-25 tetor 2003. 79-91. Tiranë: Konferenca Ipeshkvnore e Shqiperise, 2009.
• Batuk, Cengiz. “Bir arada Yaşama Sorunu Bağlamında Osmanlı - Fransisken İlişkileri”. Balkanlar ve İslâm - Balkanlarda İslâm Dini ve Kültürel Hayat. 1/193-225. İstanbul: İSAV Vakfı - Ensar Neşriyat, 2020.
• Buharaja, Vexhi. “Kazaja e Delvines 1 (Nga defteri Osman i sanxhakut te Delvines i vitit 1583)”. Studime Historike 46/1-4 (1992), 121-151.
• Buharaja, Vexhi. “Kazaja e Delvines 2 (Nga defteri Osman i sanxhakut te Delvines i vitit 1583)”. Studime Historike 47/1-4 (1993), 165-194.
• Çoban, Bekir Zakir. “Siyer Yazıcılığında Öteki Dinler: Hz. Peygamber’in Yahudi ve Hıristiyanlarla İlişkileri Meselesi Üzerine Dinler Tarihi Açısından Bir Değerlendirme”. ed. Tahsin Koçyiğit. 409-420. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2012.
• Duka, Ferit. “Perhapja e Islamizmit ne harkun kohor nga pushtimi Osman deri ne kuvendin e Arbnit”. 300 vjetori i Kuvendit të Arbnit: 1703-2003: simpozium: Tiranë 24-25 tetor 2003. Tiranë: Konferenca Ipeshkvnore e Shqipërisë, 2009.
• Duka, Ferit. “Profili i nje qyteti Shqiptar te kohes Osmane. Gjirokastra gjate shek. XV-XVI”. Studime Historike 1-2 (2002), 7-28.
• Duka, Ferit. Shekujt Osmanë në Hapësirën Shqiptare (Studime dhe dokumente). Tiranë: UET (Universiteti Europian i Tiranës), 2009.
• Duka, Ferit. “Tokat e Kastrioteve: Zona Kruje-Diber”. Skënderbeu dhe Europa (Përmbledhje Kumtesash). Tiranë: Akademia e Shkencave e Shqipërisë, 2006.
• Egro, Dritan. Ligji Osman nder Shqiptaret e Mesjetes se Vone. Tiranë: Qendra e studimeve albanologjike instituti i historise, 2012.
• El-Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâîl. el-Câmi’u’l-Musnedu’s-Sahîhu’l-Muhtesar min Umûri Rasûlillahi Sallallahu Aleyhi ve Sellem ve Sunenihî ve Eyyâmih. Beyrut: Dâru Tavki’n-Necâh, 2001.
• Emecen, Feridun. “Yaya ve Müsellem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 43/354-356. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
• Faveirial, Zhan Klod. Historia (me e vjeter) e Shqiperise. çev. Gent Ulqini. Tiranë: Plejad, 2004.
• Fayda, Mustafa. “Zimmî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44/438-440. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
• İbn Hanbel, Ebû Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed. Musnedu’l-İmâm Ahmed b. Hanbel. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1995.
• İnalcık, Halil. “Arnavutluk’ta Osmanlı Hâkimiyetinin Yerleşmesi ve İskender Bey İsyanının Menşei”. Fâtih ve İstanbul 1/1 (1953), 153-175.
• İnalcık, Halil. “Krahina e Krujes dhe e Dibres rreth vitit 1467”. Konferenca e Dyte e studimeve Albanologjike (12-18 Janar 1968). I/181-193. Tiranë: Universiteti Shtetëror i Tiranës - Instituti i Historise dhe i Gjuhësisë, 1969.
• İnalcık, Halil. Sûret-i defter-i Sancak-i Arvanid 835/ 1431. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2., 1987.
• Jacques, Edwin. Shqiptarët: Historia e Popullit Shqiptar nga Lashtësia Deri në Ditët e Sotme. çev. Edi Seferi. Tiranë: Kartë e Pendë, 1996.
• Kenanoğlu, M. Macit. “İslam-Osmanlı Hukukunda Zimmiler”. Türkiye Araş-tırmaları Literatür Dergisi 3/5 (2005), 553-557.
• Kenanoğlu, M. Macit. “Zimmî: Osmanlı’da”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44/438-440. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
• Kiel, Machiel. Ottoman Architecture in Albania 1385-1912. İstanbul: Research Centre for Islamic History Art & Culture (IRCICA), 1990.
• Malaj, Edmond. “Disa Aspekte nga Pushtimi i Shkodrës dhe i Qendrave Përreth saj nga Osmanët në Fundin e Shekullit XV”. Studime Historike 3-4 (2012), 45-70.
• Meksi, Aleksander. “Ndertimet e kultit mysliman ne Shqiperi”. Studime Historike 1 (1980), 189-220.
• Mirdita, Zef. Krishtenizmi nder Shqiptare. Prizren - Zagreb: Drita & Misioni Katolik Shqiptar ne Zagreb, 1998.
• Ortaylı, İlber. “Millet: Osmanlı’da Millet Sistemi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 30/66-70. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2005.
• Özgişi, Tunca. “Osmanlı Devleti’nin Balkanlarda Birlikte Yaşama Kültürünü geliştirmek için uyguladığı politikalara örnekler”. The Journal of Academic Social Science Studies 26 (Yaz-II) (2014), 345-356.
• Pulaha, Selami. Defteri i regjistrimit te sanxhakut te Shkodres i vitit 1485. Tiranë: Akademia e Shkencave e RP. te Shqiperise Instituti i Historise, 1974.
• Pulaha, Selami. Qendresa e Popullit Shqiptar Kundër Sundimit Osman nga Shekulli XVI deri ne Fillim te Shekullit XVIII: (Dokumente Osmane). Tiranë: Akademia e Shkencave e RPS te Shqipërisë Instituti i Historise, 1978.
• Rruga, İlir. “XIV-XVI. Yüzyıllar Arasında Arnavutluk’ta Gayrimüslimler”. İSTEM Dergisi 15/29 (2017), 159-172.
• Sarınay, Yusuf (ed.). Osmanlı Arşiv Belgelerinde Arnavutluk - Shqiperia ne Dokumentet Arkivale Otomane. çev. Ermal Nurja. İstanbul: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2008.
• Thengjilli, Petrika. Historia e popullit Shqiptar 395-1875. Tiranë: SHBLU, 1999.
• Thengjilli, Petrika. “Katolicizmi ne Shqiperi perballe shtetit Osman (shek. XVI-XVIII)”. Krishtërimi ndër Shqiptarë (simpozium ndërkombëtar Tiranë 16-19 Nëntor 1999). Shkodër: Phoenix, 2003.
• Thomo, Pirro. Kishat Pasbizantine ne Shqiperine e Jugut. Tiranë: KOASH (Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqiperise), 1998.
• Yaman, Ahmet. “Zimmî: Fıkıh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44/434-438. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2013.
• Yapıcı, Asım - Albayrak, Kadir. “Öteki"ni Algılama Bağlamında Dinî Gruplar Arası İlişkiler”. Dini Araştırmalar Dergisi 5/14 (2002), 35-59.
• Yavuz, Şevket. “İslâm’ın Ötekileştirmeye Meydan Okuması veya ‘Ontolojik Öteki’den ‘Vasıfsal Öteki’ne İntikalin Macerası”. Marife: Dini Araştırmalar Dergisi 6/3 (2006), 135-156.
• Yavuz, Şevket. “‘Öteki’ ile ‘Beriki’ Arasındaki Salınımda Dinlerde Birlikte ve Beraber Yaşamanın Teolojik ve Pratik İmkanı”. Milel ve Nihal: inanç, kültür ve mitoloji araştırmaları dergisi 6/2 (2009), 31-50.
• Yavuz, Şevket. “Takdirden Tahayyüle: Dinin Kadastrolaşması ve Varlığın Ötekileştirilmesi Bağlamında Oksidantalizmi Yeniden Düşünmek”. Marife: Dini Araştırmalar Dergisi 6/3 (2006), 107-122.
• Zefi, Dom Shan. “Fenomeni i Laramanizmit në Vazhdën e Islamizimit Ndërshqiptar në Dritën e Relacioneve Kishtare”. Shkodër: Phoenix, 2000.
• Zefi, Dom Shan. “Kuvendi i Parë i Arbnit (1703)”. Tiranë: Konferenca Ipeshkvnore e Shqiperise, 2009.
• Kur’an-ı Kerim Meâli. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 12., 2011.