Epiktetos Felsefesinde Mantığın Yeri

Yıl 2022, Sayı: 8, 225 - 243, 15.09.2022

Gülümser Durhan

https://doi.org/10.56720/mevzu.1148021

Öz

Stoacılar için mantık, zihni yanlış çıkarımlardan koruyan, diğer bütün erdemleri içine alan ve insanı erdemli kılan bir rehberdir. Dolayısıyla Stoacılar mantık öğrenmenin doğru kararlar vermek, yanlış akıl yürütmeden kaçınmak ve erdemli olmak için zorunlu olduğunu düşünmüşlerdir. Onlar için mantık, doğruyu yanlıştan ayırt etme yeteneği kazandıran bir araçtır. Mantık üzerine düşüncelerini bu çalışmada ele alacak olduğumuz Epiktetos da son dönem Stoacı filozoflardandır. Ona göre evren, kendi başına iyilikle örülüdür; kötülük, bizim şeylere ilişkin yargılarımızdadır. Öyleyse, eğer şeyler üzerindeki yargılarımız doğru ise, bu yargılarımız bizi iyi, dolayısıyla da mutlu kılacaktır. Bu noktada Epiktetos için mantık, iyiyi kötüden ayırt etmenin de bir aracı olarak etik değer yüklüdür.
Epiktetos mantığı, doğru konuşmanın veya dili düzgün kullanmanın delili olarak görmektedir. Onun için mutluluk da doğaya yani akla uygun yaşam sürmektir. Doğaya uygun yaşamın sırrı, aklını kullanmak, insanın kendi bilincinin farkına varması yoluyla kendisini tanıması, elinde olan şeyler için olanca gayret göstermesi, olmayan şeyler için teslimiyettir. Zira mantıklı olan budur. Ona göre beden köle olabilir ancak düşünce özgürdür. Dolayısıyla mantık, öz farkındalığımızı geliştirme ve irademizi özgür kılma yetisi olarak görülmektedir. Bu itibarla bu çalışmanın amacı, Epiktetos felsefesinde mantığın yeri problemine bir çözüm arayışı; mantığın neliği ve gerekliliği üzerine bir araştırmadır.

Anahtar Kelimeler

Epiktetos, mantık, Stoa, akıl yürütme, doğru karar verme

A The Place of Logic in the Philosophy of Epictetus

Öz

For the Stoics, logic is a guide that protects the mind from wrong inferences, contains all the virtues and makes people virtuous. Therefore, the Stoics thought that learning logic is compulsory in order to make right decisions, avoid wrong reasoning, and be virtuous. For them, logic is a tool that gives us the ability to distinguish right from wrong. Epictetus, whose thoughts on logic will be discussed in this paper, is one of the late Stoic philosophers. According to him, the universe is good; evil comes from our judgements about things. So, if our judgements about things are true, those judgements make us good, and therefore happy. At this point, for Epictetus, logic also has ethical value as a means of distinguishing good from evil.
Epictetus sees logic as a requirement to use language properly. For him, happiness is living in accordance with nature, that is, reason. The secret of living in harmony with nature is to use your own mind, to know yourself through the awareness of your own consciousness, to strive for what you have and surrender to what you do not have. Because that's what makes reasonable. According to him, the body may be a slave, but the thought is free. Therefore, logic is seen as the ability to improve our self-awareness and emancipate our will. In this respect, the aim of this study is to investigate the nature of logic by discussing the problem of the place of logic in the philosophy of Epictetus.

Anahtar Kelimeler

Epiktetos, logic, Stoa, reasoning, right decision making

Kaynakça

• Bingöl, Abdulkuddûs (1993). Gelenbevi’nin Mantık Anlayışı, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Bonforte, J. (1955). The Philosophy Of Epictetus. New York, NY: Philosophical Library, Inc.
• Brun, J. (1997). Stoa Felsefesi. (M. Atıcı, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Cevdet, A. (1998). Miyar-ı Sedad (Klasik Mantık). Ankara: Fecr Yayınevi.
• Cevizci, A. (2017). Felsefe Tarihi. İstanbul: Say Yayınları.
• Cicero, M. Tullius (2013). Yükümlülükler Üzerine. (C. Çevik, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Crivelli, P. (2007). Epictetus and Logic, The Philosophy of Epictetus içinde, (A. S. Mason & T. Scaltsase, Edits.), New York: Published in the United States by Oxford University Press, pp. 20-31.
• Çapak, İ. (2016). Düşünce Geleneğimizde Mantık. İstanbul: Ensar Yayınları.
• Epictetus (1956). The Discourses as reported by Arrian, the manual, and fragments (W. A. Oldfather, Çev.). Loeb Classical Library, London: Harvard Unıversıty Press.
• Epictetus (2000). The Discourses as reported by Arrian books I-II. (W.A. Oldfather, Çev.). Cambridge, Mass.: Harvard University Press.
• Epictetus (2014). Discourses, Fragments, Handbook. (R. Hard, Çev.). Oxford: Oxford University Press.
• Epiktetos (1999). Düşünceler ve Sohbetler. (B. Toprak, Çev.). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Epiktetos (1989). Düşünceler ve Sohbetler. (B. Toprak, Çev.). İstanbul: MEB Yayınları.
• Epiktetos (2013). Söylevler. (B. Akar, Çev.). Ankara: Divan Kitap.
• Epiktetos (2020). Düşünceler ve Konuşmalar. (Ö. Özköprülü, Çev.). İstanbul: İnkılâp Yayınevi.
• Heinrich, R. (1838). The History Of Ancient Philosophy. (A. J. W. Morrison, Çev.). Vol. IV. London: Henry G. Bohn, York Street, Covent Garden.
• Hershbell, P. J. (1993). Epictetus and Chrysippus. Illinois Classical Studies 18.
• Inwood, B. (1998). Epictetus. The Routledge Encyclopedia of Philosophy; https://s3-eu-west- 1.amazonaws.com/s3-euw1-ap-pe-ws4-cws-documents.ri- prod/9781138936485/instr_biographies/epictetus.pdf
• İbn Sina (2011), İşaretler ve Tembihler, (Ali Durusoy Çev.), Muhittin Macit ve Ekrem Demirli, İstanbul: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Laertios, D. (2013). Ünlü Filozofların Yaşam Öğretileri. (C. Şentuna, Çev.) (6. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Öner, Necati (1998). Klasik Mantık, Ankara: Bilim Yayıncılık.
• Seneca, L. Annaeus. (1999). Ahlaki Mektuplar. (T. Uzel, Çev.) Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.