Göç, Kentleşme ve Sekülerleşme Karşısında Ezidilik

Yıl 2024, Sayı: 11, 183 - 204, 15.03.2024

Mehmet Tayanç

https://doi.org/10.56720/mevzu.1397148

Öz

Kutsal olan her şeyin değiştiği günümüz dünyasında tüm inanç sistemleri, göç, kentleşme ve teknolojik gelişmelerin de etkisiyle erozyona uğramaktadır. Modernleşme veya sekülerleşme adı altında açıklanan bu süreç, yerel ve az nüfusa sahip olan inançları ve kültürleri yok olma ya da şekil değiştirme tehdidi ile karşı karşıya bırakmıştır. Büyük ölçüde sözlü bir gelenek üzerinde varlığını sürdüren Ezidilik, bu süreçten en çok etkilenen inançlar arasında yerini almıştır. Bu çalışma, Türkiye’deki kültürel zenginlik içerisindeki yerini yavaş yavaş kaybetmeye başlayan Ezidi inancını konu edinmiştir. Çalışma, dar bir alanda varlığını sürdüren ve modernleşme dinamikleri karşısında yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalan Ezidi inancını ve bu inancın yapısal dönüşümünü anlama gayesi taşımaktadır. Bu noktada etkili olduğu düşünülen modern olguların Ezidilik üzerinde ne şekilde etkili olduğu nitel yöntemle anlaşılmaya çalışılmıştır. Siirt ve Batman illerinde yaşayan Ezidiler ile sınırlandırılan bu çalışma, klasik sekülerleşme teorisinde hareketle oluşturulmuştur. Önceden oluşturulmuş yarı yapılandırılmış görüşme formları ile mülakatlar yapılmış, mülakatlar neticesinde elde edilen veriler de içerik analiz tekniği ile analiz edilmiştir. Çalışma 2021 ile 2023 yılları arasında yapılmış olup çalışma kapsamında toplam 16 Ezidi ile görüşme gerçekleştirilmiştir. Görüşmeler Siirt ile Batman il merkezlerinde ve tamamı Ezidilerden oluşan köylerde yapılmıştır. Görüşmecilerin hem kırsal alanlarda yaşayan hem de kentte yaşayan Ezidilerden olmasına özen gösterilmiştir. Çalışmaya zenginlik katmak ve yaşanan değişimi daha iyi okumak amacıyla katılımcıların farklı yaş aralıklarına sahip olmasına ve farklı cinsiyetten olmalarına dikkat edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sosyoloji, ezidilik, göç, kentleşme, sekülerleşme

Etik Beyan

Bu makale, X. Ulusal Sosyoloji Kongresinde Prof. Dr. Adem Sağır ile birlikte sözlü olarak sunulan ancak tam metni yayımlanmayan “Risk Kaynağı Olarak Sekülerlik Karşısında Ezidilik (Batman ve Siirt Örneği)” adlı tebliğin içeriği geliştirilerek, kısmen değiştirilerek ve yeni eklemeler yapılarak üretilmiş hâlidir. Yapılan bu çalışmada “Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi” kapsamında uyulması belirtilen tüm kurallara uyulmuştur. Etik Değerlendirmeyi Yapan Kurul Adı: Siirt Üniversitesi Etik Kurulu Etik Değerlendirme Kararının Tarihi: 12.12 2023 Etik Değerlendirme Karar Sayısı: 727

Yazidism in the Face of Immigration, Urbanization and Secularization

Öz

In today's world, where everything sacred is changing, all belief sys-tems are being eroded by the effects of migration, urbanization and technological developments. This process, which is explained under the name of modernization or secularization, has threatened local and sparsely populated beliefs and cultures with the threat of extinction/transformation. Yazidism, which largely survives on an oral tradition, has taken its place among the beliefs most affected by this process. This study focuses on the Yazidi faith, which is slowly losing its place in the cultural richness of Turkey. The study aims to understand the Yazidi faith and its structural transformation, which continues to exist in a narrow area and faces the danger of extinction in the face of modernization dynamics. At this point, it was tried to understand how modern phenomena, which are thought to be effective at this point, are effective on Ezidism with qualitative method. This study, which was limited to Yazidis living in Siirt and Batman provinces, was based on the classical secularization theory. Interviews were conducted with pre-constructed semi-structured interview forms. The data obtained as a result of the interviews were analyzed with the content analysis technique. The study was conducted between 2021 and 2023 and a total of 16 Yazidis were interviewed within the scope of the study. Interviews were conducted in the provincial centers of Siirt and Batman and in villages where all Yazidis live. Care was taken to ensure that the interviewees were both rural and urban Yazidis. In order to add richness to the study and to better read the change experienced, attention was paid to the fact that the participants had different age ranges and were of different genders.

Anahtar Kelimeler

Sociology, ezidism, migration, urbanization, secularization

Kaynakça

• Açıkyıldız Şengül, Birgül. Ezidiler. İstanbul: Alfa Yayınları, 1. Baskı, (2015).
• Ahmedi, Ekber Şah & Ataman, Kemal. Varoluşsal Güvenlik ve Sekülerleşme: Eleştirel Bir Çözümleme, Sekülerleşme Tartışmaları (Ed. M.Ali Kirman & Volkan Ertit), Ankara: Kadim Yayınları, 1. Baskı, 2019.
• Allison, Christine Allison, Yezidi Sözlü Kültürü, (çev. Fahriye Adsay), İstanbul: Avesta Yayınları, 1. Baskı, 2007.
• Aurelıus, Marcus. Düşünceler, çev. Şadan Karadeniz, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. 5. Baskı, 2022.
• Aydemir, Salih. (2010), Küresel Dünyada Küçük Dini Grupların Varoluşsal Sorunları ve Entegrasyonal Asimilasyonu: Yezidiler Örneği, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2010, 8 (24): 7-32.
• Aydınalp, Halil. Yerel Bir Dünyevileşme Kavramı: “Özerk Dünyevileşme”, Sekülerleşme Tartışmaları, Ed. M.Ali Kirman & Volkan Ertit. Ankara: Kadim Yayınları, 1. Baskı, 2019.
• Berger, Peter L. The Sacred Canopy: Elements of a Sociological Theory of Religion, Garden City: Anchor Books, 1st Edition, 1967.
• Berger, Peter L. Secularism in Retreat. National Interest, 1st Edition, 1996.
• Bois, Thomas. The Kurds, (Translated from the French by M. W. M. Welland). Beirut: Khayats, 1st Edition, 1966.
• Creswel. John W. l- Cheryl N. Poth, Qualitative Inquiry and Research Design: Choosing among Five Approaches. USA: Sage Publications, 1st Edition, 2016.
• Darende, Ömer Faruk. Sekülerleşme Teorisine Metaforik Yaklaşımları, Sekülerleşme Tartışmaları, Ed. M.Ali Kirman & Volkan Ertit. Ankara: Kadim Yayınları, 1. Baskı, 2019.
• Dellaloğlu, Besim F. Laik ve Sekülerin Poltik Teolojisi, Sekülerleşme Tartışmaları, Ed. M.Ali Kirman & Volkan Ertit. Ankara: Kadim Yayınları, 1. Baskı, 2019.
• Ekinci, Yusuf. Kürt Sekülerleşmesi. Kürt Solu ve Kuşakların Dönüşümü, İstanbul: İletişim Yayınları, 1. Baskı, 2022.
• Ertit, Volkan. Sekülerleşme Teorisi, Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 2013, 10(37), 207-229.
• Ertit, Volkan. Sekülerleşme Teorisi, Ankara: Liberte Yayınları, 1. Baskı, 2020.
• Emmez Can, Berivan, Batman Ezidîlerinin Defin Pratikleri Üzerine Etnografik Değerlendirmeler, Antropoloji Dergisi, 2015, Sayı 29, ss: 163 – 179.
• Hervieu-Leger, Daniele. Sekülerleşme, Gelenek ve Dindarlığın Yeni Şekilleri: Bazı Teorik Öneriler, Ed. Bünyamin Solmaz & İhsan Çapcıoğlu, Konya: Çizgi Yayınları, 2. Baskı, 2009.
• Guest, John S. Survival Among the Kurds: A History of the Yezidis, London and New York: Taylor & Francis Group, 1st Edition, 1993
• Kaplan, Yaşar. Ortadoğu’da (Y)ezidilik ve (Y)ezidiler, Yeni Türkiye Dergisi, 2016, 1(82): 787-797.
• Köse, Ali. Modernleşme, Sekülerleşme ve Din İlişkisi Üzerine Yeni Paradigmalar, İstanbul: Timaş Yayınları, 1. Baskı, 2020.
• Lescot, Roger. Yezidiler: Din, Tarih ve Toplumsal Hayat Cebel Sincar ve Suriye Yezidileri, çev. Ayşe Meral. İstanbul: Avesta Yayınları, 1. Baskı, 2014.
• Jenkins, Richard. Disenchantment, Enchantment and Re-Enchantment: Max Weber at the Millennium, MWS, 2000, 1: 11-32.
• Mannheim, Karl. Bilgi Sosyolojisi, çev. Mustafa Yalçınkaya, İstanbul: Pinhan Yayınları, 1.Baskı, 2018.
• Mayring, Philipp. Qualitative Content Analysis. Qualitative Social Research, 2004, 2(1): 159-176.
• Özay, Mehmet. Din Sekülerleşme ve Laiklik, Din Sosyolojisi, Ed. Kadir Canatan & Mustafa Tekin. İstanbul: Bilimsel Araştırma Yayınları, 1. Baskı, 2020.
• Sağır, Adem & Tayanç, Mehmet. Imaginary Views of Death: Cemetery, Identity, and Memory (The Case of Yazidis in Turkey), Journal of Asian and African Studies, 2023, 1(1). 1-20.
• Stark, Rodney & Roger, Finke. Acts of Faith, Berkeley: University of California Press, 1st Edition, 2000.
• Suvari, Çakır Ceyhan. Ezidiler: Etnodinsel Bir İnanç Olarak Ezidilik. Ankara: Ütopya Yayınları, 1. Baskı, 2019.
• Sümer, Necat, & Aktaş, Ahmet. Yezidilerde dini Teşkilatlanmanın Sosyal Hayata Yansımaları (Batman-Beşiri Örneği), Dini Araştırmalar Dergisi. 2017,Ocak-Haziran, 20 (51). 117 – 136.
• Turan, Ahmet. Yezidiler: Tarihçeleri, Coğrafi Dağılımları, İnanç, Örf ve Adetleri. Ankara: Hitapevi Yayınları, 1. Baskı, 2015.
• Yalkut, Sabiha Banu. Melek Tavus’un Halkı: Ezidiler. İstanbul: Metis Yayınları, 1. Baskı, 2016.
• Yıldırım, Kadri. Fetvalar, Fermanlar ve Katliamlar Kıskacında Ezidiler. Kürt Tarihi Dergisi, 2014, 15: 50-60.
• Yin, Robert K. Case Study Research and Applications. USA: Sage Publication, 1st Edition, 2018.