Türkiye’de COVID-19 Pandemi Uygulamalarında İmam-Hatiplerin Rolü

Yıl 2025, Sayı: 13, 603 - 630

Beyzanur Yılmaz Narin , Ayşe Polat

https://doi.org/10.56720/mevzu.1597092

Öz

Türkiye, COVID-19 pandemisi sırasında, sokağa çıkma yasakları, okulların kapatılması ve izolasyon gibi çeşitli önlemler uygulamıştır. Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB), virüsün yayılmasını önlemek amacıyla cemaat namazlarını askıya almıştır. Bu süreçte imam-hatip olan DİB çalışanları, cami görevlerinden muaf tutulup, filyasyon çalışmalarına dahil edilmiştir. Türkiye, diğer ülkelerden farklı olarak, evde temaslı takibi uygulamıştır. Sağlık profesyonelleri, enfekte bireyleri izleyip izolasyon kurallarını denetlerken imamlar da hastalarla iletişim kurarak, maske ve dezenfektan dağıtarak ve izolasyona uyumunu kontrol ederek bu çalışmalara destek olmuştur. Ayrıca, Vefa Sosyal Destek Grupları’nda, ihtiyacı olan ailelere sosyoekonomik destek sunmuşlardır. Türkiye’de imam-hatip görevlilerinin pandemide özellikle filyasyon çalışmalarındaki deneyimleri yeterince araştırılmamıştır. Bu çalışma, İstanbul ve Balıkesir'deki imam-hatip görevlileriyle yapılan görüşmelerle bu deneyimi ele almaktadır. Çalışmanın ana bulgusu, imamların cami görevlerini sürdürme ve filyasyona katılma arasında denge kurma zorluğu yaşamalarına rağmen, cami cemaatlerinin ötesinde topluma hizmet etmeyi amaç edinip bundan memnuniyet duyduklarıdır. Cemaat namazlarını kıldırmak gibi geleneksel rollerini özleseler de filyasyon görevinde topluma moral ve manevi destek sunmak açısından motive olmuşlardır. Bu çalışma, Türkiye’de pandemi sürecinden imamların deneyimlerine ışık tutmakta, onların önemli rollerini ve bu olağanüstü dönemde karşılaştıkları zorlukları ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Din sosyolojisi, COVID-19 pandemisi, Türkiye, imam hatipler, filyasyon

Etik Beyan

Bu çalışma 12.07.2023 tarihinde tamamlanan “Covid-19 Pandemi Sürecinde İmamların Filyasyon Deneyimi” başlıklı yüksek lisans tezi esas alınarak hazırlanmıştır. Araştırma öncesinde İstanbul Medeniyet Üniversitesi’nin Etik Kurulu’ndan 28.02.2022 tarihli 2022/91 sayılı toplantısında etik onay alınmıştır.

The Role of Imam-Hatips Deployed in Türkiye’s COVID-19 Pandemic Response

Öz

During the COVID-19 pandemic, Türkiye implemented strict measures like curfews, school closures, and isolation rules, which also affected religious practices. The Presidency of Religious Affairs (PRA) suspended congregational prayers, leading to imam-hatips being exempt from their mosque duties and redeployed to assist with contact tracing. Unlike many countries, Türkiye implemented home-based contact tracing, where health professionals monitored infected individuals and their contacts. Imam-hatips supported these efforts by calling patients, delivering masks and sanitizers, and ensuring isolation compliance. They also participated in Vefa Social Support Groups to provide socioeconomic aid. Despite their significant roles, the experience of imam-hatips, particularly in contact tracing, has been understudied. This research, based on interviews with imam-hatips in Istanbul and Balıkesir, explores their experiences. Findings reveal that while imam-hatips faced challenges balancing their religious duties with new responsibilities, many found purpose and satisfaction in contributing to their communities. Though missing their traditional roles, imam-hatips embraced their expanded duties, motivated by a sense of religious and moral obligation. This study sheds light on imam-hatips' unique contributions and the challenges they faced during Türkiye's pandemic response.

Anahtar Kelimeler

Sociology of religion, COVID-19 pandemic, Türkiye, imam-hatips, contact tracing

Etik Beyan

This article is extracted from master thesis entitled “Covid-19 Pandemi Sürecinde İmamların Filyasyon Deneyimi”. Before the research, ethical approval was obtained from the Ethics Committee of Istanbul Medeniyet University dated 28.02.2022 and numbered 2022/91.

Kaynakça

• Akbulut, Büşra. “Kiliselerdeki pazar ayinlerine Kovid-19 normalleşme dö-nemi düzenlemesi.” Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/koronavirus/kiliselerdeki-pazar-ayinlerine-kovid-19-normallesme-donemi-duzenlemesi-/1944219#
• Çapcıoğlu, İhsan - Kaya, Emine. “Pandemi döneminde Türkiye’de dini hayat: Din görevlileri örneğinde din hizmetlerine genel bir bakış.” Tü-rkiye Diyanet ve Vakıf Görevlileri Sendikası, Diyanet-Sen. ed. R. Emekçi, Ed), 2021.
• Creswell, John. “Nitel araştırma yöntemleri.” ed. M. Bütün - S.B. Demir. trans. Siyasal Kitabevi, 2013.
• Darıcı, Mehmet. “Politika yapım süreçlerinde bilim insanlarının rolleri: Covid-19 ile mücadele kapsamında oluşturulan bilim kurulu örneği.” Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi 15/2 (2020), 464–472. https://doi.org/10.48145/gopsbad.767226
• Duvar. “Man Attempts to Burn Istanbul Church for Spread of Corona-virus,” May 9, 2020. https://www.duvarenglish.com/domestic/2020/05/09/man-attempts-to-burn-istanbul-church-for- spread-of-coronavirus-in-turkey
• Erdem, Ali Kemal. “Cuma namazını camide cemaatle kılma konusunda direnenlere 392 lira ceza kesilebilir. Independent Türkçe,” March 19, 2020. https://www.indyturk.com/node/149001/haber/cuma-namaz
• Evrensel. “Koronavirüsten ölen imamın eşi: Eğitim ve koruyucu ekipman verilmedi,” September 2, 2020. https://www.evrensel.net/haber/413053/koronavirusten-olen-imamin-esi-egitim-ve-koruyucu-ekipman- verilmedi
• Fides, Agenzia. “Africa/Lesotho - The Church in Lesotho, despite the Con-ditions Imposed by Covid-19, Its Evangelizing Mission Continues,” June 25, 2020. http://www.fides.org/en/news/68208- AFRICA_LESOTHO_The_Church_in_Lesotho_despite_the_conditions_imposed_by_Covid_19_its_evangeli zing_mission_continues
• Flynn, Meagan. “Police Break up New Jersey Rabbi’s Funeral, Charge 15 Men in Another Case of Religion Clashing with Public Health.” Wash-ington Post. https://www.washingtonpost.com/nation/2020/04/03/funeral-coronavirus-violations/
• Gencer, Nevzat. “Kovid-19 sürecinde yaşlı olmak: 65 yaş ve üstü vatandaşlar için uygulanan sokağa çıkma yasağı üzerine değerlendir-meler ve manevi sosyal hizmet.” Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi 4/1 (2020), 35–42.
• Glaser, Barney- Strauss, Anselm. “The Discovery of Grounded Theory: Strategies for Qualitative Research.” Aldine, 1967.
• Health, Turkish Ministry. “Covid-19 (SARS-Cov-2 Enfeksiyonu) Temaslı Takibi, Salgın Yönetimi, Evde Hasta İzlemi ve Filyasyon,” 2021. https://covid19.saglik.gov.tr/Eklenti/41623/0/covid- 19rehberitemaslitakibievdehastaizlemivefilyasyon-021021pdf.pdf
• Hilburn, Greg. “Supreme Court Passes on Case of Louisiana Pastor Defying Governor’s Covid Order.” News Star. https://www.thenewsstar.com/story/news/2020/11/28/supreme-court-passes-case-louisiana-pastor-tony-spell-defying-covid-order-life-tabernacle-church/6450310002/
• Interior, Turkish Ministry. “Cami ve mescitlerde cemaatle ibadet genelgesi,” 2020. https://www.icisleri.gov.tr/cami-ve-mescitlerde-cemaatle-ibadet-edilmesi-genelgesi.
• Kaya, Ali et al.. “Covid-19 salgını ve Vefa Sosyal Destek Grubu bağlamında yerelde yaşlılara sunulan hizmetlerin değerlendirilmesi: Kayseri Talas büyükşehir ilçe belediyesi örneği.” Ankara, 2020.
• van Manen, Max. “Phenomenology of practice.” Phenomenology & Practice 1/1 (2007), 11–30. https://doi.org/10.29173/pandpr19803
• Merriam, Sharan. Qualitative Research: A Guide to Design and Implementation. CA: John Wiley & Sons, 2009.
• Moustakas, Clark. Phenomenological Research Methods. Sage Publications, 1994.
• WHO, World Health Organization. “WHO Director-General’s Opening Remarks at the Media Briefing on COVID- 19,” 2020. https://www.who.int/director-general/speeches/detail/who-director-general-s-opening- remarks-at-the-media-briefing-on-covid-19—11-march-2020
• Özdoğru, Mehmet. “Öğretmenlerin Vefa Sosyal Destek Ekipleri’nde görev alma nedenlerine ilişkin görüşleri.” Temel Eğitim 3/1 (2021), 6–14. https://doi.org/10.52105/temelegitim.3.1.1
• Özkaya, Tanju. Diyanet İşleri Başkanı Erbaş: 61 bin hocamız resmi olarak Vefa Sosyal Destek Gruplarında çalışıyor. Anadolu Ajansı, 2020. https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/diyanet-isleri-baskani-erbas-61-bin- hocamiz-resmi
• Öztürk, Hasan. İslam’ın salgın hastalıklara bakışı. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2020.
• Pew, Research Center. “How Covid-19 Restrictions Affected Religious Groups around the World in 2020.” https://www.pewresearch.org/religion/2022/11/29/how-covid-19-restrictions-affected-religious-groups-around-the-world-in-2020/
• Polat, Ayşe et al.. “Are We Heroes or Couriers? A Phenomenological Study on Reappropriation of Professional Subjectivity and Agency among Medical Professionals during Covid-19 Contact Tracing in Türkiye.” So-cial Science & Medicine 351 (2024), 116924. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2024.116924
• Polat, Ayşe et al.. “Covid-19 pandemi sürecinde İstanbul’daki filyasyon ekiplerinin deneyimleri: Bir fenomenolojik inceleme.” Antalya, Türkiye: Ulusal Halk Sağlığı Kongresi, 2022.
• Polat, Ayşe. “Nitel araştırmalarda yarı-yapılandırılmış görüşme soruları: Soru form ve türleri, nitelikler ve sıralama.” Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 22/2 (2022), 161–182. https://doi.org/10.18037/ausbd.1227335
• PRA. “Diyanet Isleri Baskani Erbas Koronavirusle Ilgili Tedbirleri Acikladi,” March 13, 2020. https://www.diyanet.gov.tr/tr-TR/Kurumsal/Detay/29392/diyanet-isleri-baskani-erbas-koronavirusle-ilgili- tedbirleri-acikladi
• Savaş, Gökhan - Çakır Özbey. “Vefa Sosyal Destek Grupları: Pandemi sü-recinde kamu hizmeti ve vatandaş memnuniyeti.” İnsan ve toplum 13/1 (2023), 307–344.
• Sharma, Gopal. “Nepal Police Fire Tear Gas to Stop Religious Rally amid Covid-19 Surge,” September 3, 2020. https://www.reuters.com/article/health-coronavirus-nepal-festival-idINKBN25U21D
• Sisti, Leuconoe et al. “The Role of Religions in the COVID-19 Pandemic: A Narrative Review.” Int J Environ Res Public Health 20/1691 (January 17, 2023), 1–20. https://doi.org/10.3390/ijerph20031691
• State, U.S.Department (2021). https://www.state.gov/reports/2020-report-on-international-religious- freedom/india/
• Volodzko, David. “South Korea’s Covid-19 Church Scapegoat Is Fighting Back.” Foreign Policy. https://foreignpolicy.com/2020/08/19/south-korea-coronavirus-scapegoat-shincheonji/
• Yıldırım, Ali. - Şimşek, Hasan. Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık, 2016.
• Young, Diane. - Casey, Erin. “An Examination of the Sufficiency of Small Qualitative Samples.” Social Work Research 43/1 (2018), 53–58. https://doi.org/10.1093/swr/svy026