Mustafa Kutlu’nun Sır Adlı Öyküsünde Kahramanın Yolculuğu

Yıl 2025, Sayı: 13, 667 - 691

Mehmet Şahin Yavuzer

https://doi.org/10.56720/mevzu.1597702

Öz

Son dönem Türk öykücülüğünün öne çıkan isimlerinden olan Mustafa Kutlu ve öyküleri okur ve eleştirmenler tarafından ilgiyle karşılanıp çeşitli çalışmalara konu edilmektedir. Kent ve kasaba insanının ruh hâlini, hayat yolculuğunu, halkın manevi dünyasını, kişilerin masalsı aşklarını öykülerin-de ele alan yazarın birçok eserinde mistisizmin izlerine de rastlanır. Bu öy-külerden biri olan Sır, Anadolu’nun manevi değerlerini, samimi ve erdemli insanlarını, tasavvufun Anadolu’ya has özgün tarafını; toplumun ve bireyin zayıf yönlerini, kalabalık kent hayatını, bazı çıkarlar için dinin politikaya ve kişisel menfaatlere alet edilmesini anlatır. Eserdeki kahramanın (başkişinin), sıra dışı yolculuğu Joseph Campbell’ın monomit kuramıyla paralellik taşı-maktadır. Campbell’ın kuramındaki yola çıkış, erginlenme ve dönüş eylem-leri karakteristik yönleriyle kahramanın hayatında görülür. Onun sürpriz-lerle dolu yolculuğu Anadolu insanının samimi değerleriyle harmanlanarak okura sunulur. Doğaüstü güçlerin yardımıyla planlanan yolculuk, ergin-lenme döneminde kahramanın önüne birçok engel çıkarır. Dinî liderliğin verdiği sorumluluk, farklı gruplardaki insanların beklentileri ve bozulanı onarma çabası, onun erginlenme dönemindeki sınavlar yolunu oluşturur. Kahramanın rüyalarında aldığı mesajlar ve kendini izlemesi neticesinde öze dönüşü gerçekleştirir. Öykünün dönüş kısmı doğaya ve tefekküredir. Sırra ermenin mekânı doğa, yöntemi ise inzivadır. Çalışma, Anadolu’nun semavi ve kültürel kodları, Campbell'ın monomit kuramıyla incelenerek eleştirmen-lere farklı bir okuma sunar.

Anahtar Kelimeler

Monomit, yolculuk, Sır, erginlenme, dönüş

The Hero’s Journey in Mustafa Kutlu’s Secret Story

Öz

One of the well-known figures in contemporary Turkish short story lit-erature is Mustafa Kutlu, whose works have been the focus of numerous studies as well as positive reviews from readers and critics. The author in-corporates Sufi mysticism into many of his works, which deal with the mood of the city and town people, the journey of life, the spiritual world of the people, and the fairytale loves of the people in diverse stories. One of them, The Secret, talks about Anatolian spiritual values, sincere and moral people, the Anatolian branch of Sufism, the shortcomings of society and the individual, crowded urban life, and the use of religion for political and pri-vate gain. Joseph Campbell’s theory of the monomyth has parallels with the protagonist’s amazing trip in the book. Campbell’s theorys activities of de-parture, maturation, and return are seen in Hero’s life in a typical way. The reader is provided with his unexpected adventure infused with the Anatoli-an people’s faith. When the Hero is coming of age, the trip—which was or-ganized with the aid of supernatural forces—puts him up against numerous challenges. Throughout his adolescence, he faced challenges related to reli-gious leadership, expectations from various social groups, and trying to mend what was damaged. Overcoming these difficulties with the help of mystical powers, the Hero realizes the return to self. The return part of the story is to nature. The place of attaining the secret is nature and the method is seclusion. Analyzing Kutlu’s story The Secret with Campbell’s monomyth theory, a contemporary method of evaluation, will offer a different reading to the reader.

Anahtar Kelimeler

Monomyth, journey, The Secret, maturation, return

Kaynakça

• Andı, Fatih. “Red Cephesinin Neferleri: Mustafa Kutlu’da Modernleşmeye Direnişin Kahramanları”. Aynanın Sırrı Mustafa Kutlu. 74-85. İstanbul: Armoni Nüans, 2012.
• Bulut, Ayhan. "Tüketim Kültürünün Gölgesinde Mustafa Kutlu’nun Sır İsimli Hikâyesine Dair Bazı Tespitler", Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 6(4), (2022), 1148-1166.
• Campbell, Joseph. İlkel Mitoloji- Tanrının Maskeleri. çev. Kudret Emiroğlu. İstanbul: İmge Yayınları, 1995.
• Campbell, Joseph. Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. çev. Sabri Gürses. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2013.
• Campbell, Joseph. Yaratıcı Mitoloj Tanrının Maskeleri. çev. Kudret Emiroğlu. İstanbul: İmge Yayınları, 1990.
• Campbell, Joseph - Moyers, Bill. Mitolojinin Gücü Kutsal Kitaplardan Hollywood Filmlerine Mitoloji Hikâyeler. İstanbul: Medicat, 2022.
• Coşkun, Büşra. Yol Metaforu Bağlamında Mustafa Kutlu ve Rasim Özdenören Hikâyesi. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Yayımlan-mamış Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Erhat, Azra. Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2013.
• Guin, Ursula K. Le. Kadınlar, Rüyalar, Ejderhalar. İstanbul: Metis Yayınları, 2013.
• Hyman, Stanley Edgar. “Mit ve Mitsele Ritüel Yalkaşım”. çev. Yelis Özay. Milli Folklor 18/69 (2006), 118-128.
• Jung, Carl Gustav. Anılar, Düşler, Düşünceler. çev. İris Kantemir. İstanbul: Can, 2001.
• Jung, Carl Gustav. Dört Arketip. çev. Zehra Aksu Yılmazer. İstanbul: Metis Yayınları, 2013.
• Kaplan, Mehmet. Hikâye Tahlilleri. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2008.
• Kartal, Bahtı Gül. "Tasavvufî Bir Metnin Psikanalitik İncelemesi: Mustafa Kutlu ‚Sır‛ Öyküsü". Kesit Akademi Dergisi, 9(37), (2023), 254-266.
• Kutlu, Mustafa. Sır. İstanbul: Dergâh Yayınları, 30. Baskı., 2022.
• Leeming, David Adams. Mitoloji Kahramanın Yolculuğu. çev. Ilgın Yıldız. İstanbul: Say Yayınları, 2020.
• Lekesiz, Ömer. Yeni Türk Edebiyatında Öykü. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2000.
• Sarıçiçek, Mümtaz. Modern Kahramanın Mitolojik Yolculuğu. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2020.
• Şengül, Mehmet Bakır. “Bir Göç Hikâyesi: Uzun Hikâye”. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Kültür Dünyası Özel Sayısı 2 (2017), 148-158.
• Tonga, Necati. Hikâyeciliğimizdeki Zenginlik Mustafa Kutlu ve Yoksulluk İçi-mizde. Ankara: Akçağ, 2005.
• Topçu, Nurettin. Yarınki Türkiye. İstanbul: Dergâh Yayınları. 2022
• Tosun, Necip. Öykümüzün Kırk Kapısı. İstanbul: Dedalus Kitap, 2018.
• Tosun, Necip. Türk Öykücülüğünde Mustafa Kutlu. İstanbul: Dergâh Yayınla-rı, 2021.