Türkiye’de Kredi Genişlemesinin Cari Açık Üzerindeki Etkileri: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı

Yıl 2020, Sayı: 114, 441 - 482, 01.10.2020

Hüseyin Uslu

https://doi.org/10.33203/mfy.659435

Cited By: 3

Öz

Bu çalışmada, Türkiye’de kredi genişlemesinin cari açık üzerindeki etkileri, 1974-2018 dönemi için yapısal kırılmalı zaman serisi analizi yöntemleriyle incelenmiştir. Serilerin durağanlığı; Kapetanios çoklu yapısal kırılmalı birim kök testiyle incelenmiş ve serilerin farklı derecelerden durağan oldukları belirlenmiştir. Seriler arasında eşbütünleşme ilişkilerinin varlığı; Sınır Testi yöntemi ile incelenmiş, toplam krediler ve firmalara verilen kredilerle cari açık arasında eşbütünleşme ilişkisi tespit edilirken, hanehalkına verilen kredilerle cari açık arasında böyle bir ilişki belirlenememiştir. Eşbütünleşme vektöründeki yapısal kırılma tarihleri; Bai-Perron yöntemiyle belirlenmiş ve kukla değişkenlerle regresyon analizlerine dâhil edilmiştir. Uzun ve kısa dönem analizleri ARDL yöntemiyle gerçekleştirilmiş, Türkiye’de toplam krediler, firmalara verilen krediler ve ekonomik büyümenin cari açığı artırdığı, ekonomik büyümenin cari açık üzerindeki etkisinin, kredilerden çok daha yüksek olduğu, kredilerin cari açık üzerindeki etkisinin, önsel beklentilerden daha düşük olduğu belirlenmiştir. Seriler arasındaki nedensellik ilişkileri; Toda-Yamamoto testiyle incelenmiş, toplam kredilerden ve firmalara verilen kredilerden cari açığa ve toplam kredilerden ekonomik büyümeye doğru tek yönlü nedensellik ilişkileri tespit edilmiştir. Bu çalışmadan elde edilen bulgulara göre; Türkiye’de cari işlemler açığının temel nedeni bireyler ve bireylere verilen krediler değil, üretimde önemli ölçüde ithalata bağımlı olan firmalara verilen krediler olduğu, bu nedenle cari işlemler açığını önleyici tedbirlerin bu noktada yoğunlaştırılmasının gerektiği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Kredi Hacmi, Cari Açık, ARDL Sınır Testi

Effects of credit expansion on the current account deficit in Turkey: ARDL Boundary Test Approach

Öz

Kaynakça

• Ağazade, S. (2014). Tüketici Kredilerine Yönelik Sınırlama Türkiye’nin Cari Açık Sorununa Çözüm Olur mu? Doğrusal Dışı Bir Koentegrasyon Analizi. Bankacılar Dergisi, 91, 46-54.
• Akbaş, Y. E., Şentürk, M. & Sancar, C. (2013). Testing for Causality between the Foreign Direct Investment, Current Account Deficit, GDP and Total Credit: Evidence from G7. Panoeconomicus, 6, 791-812.
• Akçayır, Ö. & Albeni, M. (2016). Türkiye’de Kredi Genişlemesinin Cari Açığa Etkisi: Sınır Testi Yaklaşımı. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 557-583.
• Akel, V. & Gazel, S. (2014). Döviz Kurları ile BIST Sanayi Endeksi Arasındaki Eşbütünleşme İlişkisi: Bir ARDL Sınır Testi Yaklaşımı. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 44, 23-41.
• Aristovnik, A. (2006). Current Account Deficit Sustainability in Selected Transition Economies. Proceedings of Rijeka School of Economics, 24(1), 81-102.
• Aydoğuş, İ. & Öztürkler, H. (2006). Türkiye’de Cari İşlemler Açığı Sorununun Analizi. Gazi Kitabevi, Ankara.
• Bai, J. & Perron, P. (2003). Critical Values for Multiple Structural Change Tests. Econometrics Journal, (1), 1-7.
• Barisitz, S. (2003). The Transformation of the Romanian Financial and Banking Sector. Financial Stability Report, 788-797.
• BDDK (2019). Haftalık Bülten. http://ebulten.bddk.org.tr/haftalikbulten/index.aspx, (Erişim Tarihi: 04.12.2019).
• Biztis, G.P., John, M. & Papazoglou, C. (2008). The Determinants of The Greek CurrentAccount Deficit: The EMU Experience. Journal of International and Global Economic Studies, 1(1), 105-122.
• Bölükbaş, M. (2019). Türkiye’de Enflasyon Cari Açık ve Bankacılık Sektörü Kredileri: 2006-2018 Dönemi İçin Bir İnceleme. Social Sciences Research Journal, 8(2), 77-92.
• Brissimis, S.N., Hondroylannis, G., Papazoglou, C., Tsaveas, N.T. & Vasardani, M.A. (2012). Current Account Determinants and External Sustainability in Periods of Structural Change. Economic Change and Restructuring, 45(1-2), 71-95.
• Calderon, C., Chong, A. & Loayza, N. (2004). Determinants of Current Account Deficits in Developing Countries. http://documents.worldbank.org/curated/en/946661468765893319/114514322_ 20041117154529/additional/multi-page.pdf, (Erişim Tarihi: 03.12.2019).
• Corden, W. M. (1994). Economic Policy, Exchange Rates, and the International System. Oxford University Press, Oxford.
• Davis, J. S., Mack, A., Phoa, W. & Vandenabeele, A. (2014). Credit Booms, Banking Crises, and the Current Account. Federal Reserve Bank of Dallas, Globalization and Monetary Policy Institute, Working Paper, No: 178.
• Devadas, S. & Loayza, N. (2018). When Is a Current Account Deficit Bad? World Bank Group, Research & Policy Briefs, No: 17.
• Dornbusch, R. & Fischer, F. (1990). Macroeconomics, McGraw-Hill, International Editions.
• Drake, H. & Reynolds, C. (2019). 60 Years of France and Europe. Routledge, New York.
• Durgun-Kaygısız, A., Göze-Kaya, D. & Kösekahyaoğlu, L. (2016). Türkiye’de Tasarruf, Yatırım, Cari Açık ve Büyüme: 1980-2014 Dönemi Üzerine Bir Nedensellik İlişkisi Analizi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 273-300.
• Dymski, G. A. (2009). Why The Subprime Crisis is Different: A Minskyian Approach. Cambridge Journal of Economics, 34(2), 239-255.
• Edwards, S. (2001). Does The Current Account Matter? NBER Working Paper, No: 8275.
• Eğilmez, M. (2019). Baz Etkisi Her Zaman Lehte Çalışmaz. Kendime Yazılar (03.12.2019). http://www.mahfiegilmez.com/2019/12/baz-etkisi-her-zaman-lehte-calsmaz.html?utm_source=feedburner&utm_medium=email&utm_campaign=Feed%3A+KendimeYazilar+%28KEND%C4%B0ME+YAZILAR%29, (Erişim Tarihi: 04.12.2019).
• Eita, J. H., Manuel, V. & Naimhwaka, E. (2018). Macroeconomic Variables and Current Account Balance in Namibia. MPRA Paper, No. 88818.
• Emirkadı, Ö. (2017). Türkiye Ekonomisinde İkiz Açıklar: Kuramsal Yaklaşımlar ve Ampirik Literatür Üzerine Değerlendirmeler. Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(3), 81-99.
• EPDK (2019). Doğal Gaz Piyasası Resmi İstatistikleri Listesi. https://www.epdk.org.tr/Detay/ Icerik/3-0-166/resmi-istatistikleri, (Erişim Tarihi: 28.10.2019).
• Erkam, S., Varol İyidoğan, P. & Erdoğan, U. İ. (2013). Ödemeler Bilançosu Aşamaları Hipotezine İlişkin Çok Ülkeli Bir Analiz. Maliye Dergisi, 165, 189 - 214.
• Ertuğrul, H.M., Gerni, C. & Toraganli-Karamollaoğlu, N. (2013). A Dynamic Investigation of the Impact of Credit Growth on the Current Account of Turkey. https://ssrn.com/abstract=2349545 (Erişim Tarihi: 04.12.2019).
• EVDS (2019b). Para ve Banka İstatistikleri, Aylık, Yurt İçi Kredi Hacmi, Bankacılık Sektörü (Bin TL)(Aylık), 5. Toplam. https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket, (Erişim Tarihi: 03.12.2019).
• EVDS (2019c). Haftalık, Krediler - Bankalar ve Finansman Şirketleri (Bin TL)(Haftalık), 1A. Tüketici Kredileri ve Kredi Kartları. https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket, (Erişim Tarihi: 03.12.2019).
• EVDS (2019d). Haftalık, Krediler - Bankalar ve Finansman Şirketleri (Bin TL)(Haftalık), 1G. Taksitli Ticari Krediler ve Kurumsal Kredi Kartları. https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php? /evds/serieMarket, (Erişim Tarihi: 03.12.2019).
• EVDS (2019e). Ödemeler Dengesi Analitik Sunum, A. Cari İşlemler Hesabı (Milyon ABD Doları). https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket, (Erişim Tarihi: 03.12.2019).
• EVDS (2019f). Dış Ticaret İstatistikleri, Dış Ticaret Geniş Ekonomik Kategorileri Sınıflamasına Göre (BEC) (Milyon ABD Doları) (TÜİK) (Aylık). https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/ evds/serieMarket, (Erişim Tarihi: 04.12.2019).
• Feldstein, M. (2009). The Risk of Economic Crisis. The University of Chicago Press, Chicago and London.
• Fountas, S. & Wu, J. L. (1999). Are the U,S, Current Account Deficits Really Sustainable? International Economic Journal, 13(3), 51-58.
• Freund, C. L. (2000). Current Account Adjustment in Industrialized Countries. Board of Governers of the FED International Finance, Discussion Papers, No: 692.
• Gacener ATIŞ, A. & Sayğılı, F. (2014). Türkiye'de Kredi Hacmi ve Cari Açık İlişkisi Üzerine Bir İnceleme. Business & Economics Research Journal, 5(4), 129-141.
• Ganioğlu, A. (2013). Rapid Credit Growth and Current Account Deficit as the Leading Determinants of Financial Crises Economics. The Open Access, Open-Assessment E-Journel, Discussion Paper, No: 35.
• Göçer, İ. (2013). Türkiye’de Cari Açığın Nedenleri, Finansman Kalitesi ve Sürdürülebilirliği: Ekonometrik Bir Analiz. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 8(1), 213-242.
• Göçer, İ., Mercan, M. & Peker, O. (2013). Kredi Hacmi Artışının Cari Açığa Etkisi: Çoklu Yapısal Kırılmalı Eşbütünleşme Analizi. Ekonometri ve İstatistik, 18, 1-17.
• Gümüş, S. (2009). Kriz Döneminde Borç Alacak İlişkilerinde Uyulması Gereken Kurallar (30.01.09). http://www.ozdogrular.com/v1/content/view/5719/177/, (Erişim Tarihi: 04.12.2019)
• Husted, S. (1992). The Emerging U.S. Current Account Deficit in the 1980s: A Cointegration Analysis. The Review Of Economics & Statics, February, 159-166.
• IMF (2009). Lessons for Monetary Policy From Asset Price Fluctuation. Chapter 3 in World Economic Outlook, October.
• Işık, N., Yılmaz, S. S. & Kılınç, E. C. (2017). The Relationship between Current Account Balance and Types of Credits: An Application on Selected OECD Countries. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(2), 105-126.
• Johnston, J. & Dinardo, J. (1997). Econometric Methods. (Fourth Edition), McGraw-Hill Companies, United States.
• Kapetanios, G. (2005). Unit-Root Testing Against The Alternative Hypothesis of up to m Structural Breaks. Journal of Time Series Analysis, 26(1), 123-133.
• Karabulut, T. (2009). Küresel Finansal Kriz ve Türk Dünyası’nın Makroekonomik Göstergelerine Etkisi: Türkiye ve Azerbaycan Örneği. Journal of Azerbaijani Studies, 9, 405-422.
• Karanfil, M. (2015). Türkiye Ekonomisinde Tasarruf Açığı Sorunu: Zaman Serisi Analizi. JED/ GKD, 9(2), 379-394.
• Kılıç, C. (2015). Tüketici Kredileri ve Cari Açık Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 29(2), 407-420.
• Krugman, P. (1998). What Happened to Asia, http://www.bresserpereira.org.br/Terceiros/ Cursos/Krugman-WhatHappenToAsia.pdf, (Erişim Tarihi: 03.12.2019)
• Kunt, D., Demirgüç, A. & Detrahiache, E. (1997). The Determinants of Banking Crises: Evidence from Developing and Developed Countries. IMF Working Paper, No: 106.
• Lyocsa, S., Vyrost, T. & Baumhöl, E. (2011). Unit-root and Stationarity Testing with Empirical Application on Industrial Production of CEE-4 Countries. MPRA Paper, No: 29648.
• Milesi-Ferretti, G. M. & Razin, A. (1996). Sustainability of Persistent Current Account Deficits. NBER, WP, 5467.
• Moreno, R. (2007). Experiences with Current Account Deficits in Southeast Asia. Working Papers Central Bank of Chile, No: 452.
• Obstfeld, M. & Rogoff, K. (1997). Foundations of International Macroeconomics. The MIT Press, Cambridge: Massachusetts.
• Özatay, F. (2012). Finansal İstikrar Komitesi, Radikal Gazetesi (14.02.2012). http://www.radikal.com.tr/yazarlar/fatih-ozatay/finansal-istikrar-komitesi-1078667/,(Erişim Tarihi: 04.12.2019)
• Özdamar, G. (2015). Factors Affecting Current Account Balance of Turkey: A Survey with the Cointegrating Regression Analysis. Journal of Business, Economics & Finance, 4(4), 633-658.
• Peker, O. (2009). Türkiye’deki Cari Açık Sürdürülebilir mi? Ekonometrik Bir Analiz. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(1), 164-174.
• Pesaran, H. M., Shin, Y. & Smith, R. J. (2001). Bounds Testing Approaches to the Analysis of Level Relationships Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326.
• Polat, M. A. (2018). Büyük Resesyon Sonrası Makro İhtiyati Politikalar: Türkiye Örneği. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı İktisat Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Polat, M. A. (2019). Bankacılık Sektörü Yurtiçi Kredi Hacmindeki Değişimlerin Cari Açığa Etkileri: Makro İhtiyati Tedbirler Kapsamında Ekonometrik Bir Analiz. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 5(2), 73-89.
• Sachs, J. D. (1981). The Current Account and Macroeconomic Adjustment in the 1970s. Brookings Papers on Economic Activity, 1, 201-268.
• Sandalcılar, A.R. & Altıner, A. (2014). Türkiye’de Tüketici Kredileri ile Cari İşlemler Açığı Arasındaki Nedensellik İlişkisi. Bankacılar Dergisi, 89, 28-40.
• Seymen, D. & Bilman, A. S. (2017). Ödemeler Dengesi. http://kisi.deu.edu.tr//dilek.seymen /BOP.pdf, (Erişim Tarihi: 01.12.2019).
• Sophocles, N., Brissimis, S. N., Hondroyiannis, G., Papazoglou, C. Tsaveas, N. T. & Vasardani, M. A. (2010). Current Account Determinants and External Sustainability in Periods of Structural Change. European Central Bank Working Paper, No: 1243.
• TBB (2019). Tüketici Kredileri ve Konut Kredileri-2018. https://www.tbb.org.tr/tr/bankacilik/banka-ve-sektor-bilgileri/istatistiki-raporlar/59, (Erişim Tarihi: 03.12.2019).
• TCMB (2015). Tasarruf-Yatırım Dinamikleri ve Cari İşlemler Dengesi Gelişmeleri. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, ISBN (elektronik): 978-605-4911-35-6.
• Telatar, E. (2011). Türkiye’de Cari Açık Belirleyicileri ve Cari Açık-Krediler İlişkisi. Bankacılar Dergisi, 78, 22-34.
• TEPAV (2012). BP’nin Son Dünya Enerji Raporu TEPAV’da Açıklandı. Türkiye Ekonomi politikaları Araştırma Vakfı. https://www.tepav.org.tr/tr/haberler/s/3191, (Erişim Tarihi: 04.12.2019).
• Tezer, H. (2018). Türkiye Ekonomisinde Döviz Kuru Ayarlamalarının Marshall – Lerner Koşulunda J-Etkisinin Geçersizliği, 2005-2017. Sakarya İktisat Dergisi, 7(3), 22-39.
• Thao, A. T. & Hua, A. J. (2016). ARDL Bounds Testing Approach to Cointegration: Relationship International Trade Policy Reform and Foreign Trade in Vietnam. International Journal of Economics and Finance, 8(8), 84-94.
• Tiryaki, S. T. (2002). Cari İşlemler Hesabına Çeşitli Yaklaşımlar, Sürdürülebilirlik ve Türkiye Örneği. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Çalışma Tebiliğ, No: 8.
• Toda, H. Y. & Yamamoto, T. (1995). Statistical Inferences in Vector Autoregressions with Possibly Integrated Processes. Journal of Econometrics, 66, 225‐250.
• Togan, S. & Berument, H. (2011). Cari işlemler dengesi, sermaye hareketleri ve krediler. Bankacılar Dergisi, 78, 3-21.
• Unger, R. (2016). Asymmetric Credit Growth and Current Account Imbalances in The Euro Area. FIW Working Paper, No: 166.
• Uslu, H. (2018). Dış Borç Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Uygulaması. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı İktisat Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Uygur, E. (2004). Cari Açık Tartışmaları. İktisat, İşletme ve Finans, 19(222), 5-20.
• WORLD BANK (2019a). Current Account Balance (% of GDP). https://data.worldbank.org/indicator/BN.CAB.XOKA.GD.ZS?view=chart, (Erişim Tarihi: 03.12.2019).
• WORLD BANK (2019b). Domestic credit provided by financial sector (% of GDP). https://data.worldbank.org/indicator/FS.AST.DOMS.GD.ZS?view=chart, (Erişim Tarihi: 03.12.2019).
• WORLD BANK (2019c). Domestic credit to private sector by banks (% of GDP). https://data.worldbank.org/indicator/FD.AST.PRVT.GD.ZS?view=chart, (Erişim Tarihi: 03.12.2019).
• World Bank (2019d). GDP growth (annual %). https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.KD.ZG?view=chart, (Erişim Tarihi: 03.12.2019).
• WORLD BANK (2019g). Energy imports, net (% of energy use), https://data.worldbank.org/indicator/EG.IMP.CONS.ZS?view=chart (Erişim Tarihi: 24.10.2019).
• WORLD BANK (2019i). High-technology exports (% of manufactured exports). https://data.worldbank.org/indicator/TX.VAL.TECH.MF.ZS?view=chart, (Erişim Tarihi: 02.12.2019).
• Yapar-Saçık, S. & Alagöz, M. (2010). Türkiye’de Cari İşlemler Açığı Sorunu ve Borçlanma ile İlişkisi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(2), 113-120.