TÜRK MEDENİ HUKUKUNDA VAKIFLARIN DENETİMİ

Yıl 2025, Cilt: 2 Sayı: 1, 24 - 53, 31.01.2025

Şule Karakaya

Öz

Hukuk düzeni tarafından kendisine bağımsız bir kişilik hakkı tanınan ve belirli bir ortak amacı gerçekleştirmek üzere biraraya gelen kişi ya da mal toplulukları tüzel kişiler olarak ifade edilir. Tüzel kişiler esasen, toplumsal düzeydeki bazı ihtiyaçların karşılanması amacıyla ortaya çıkmıştır. Yapılarına göre tüzel kişiler, kişi topluluğu ve mal topluluğu şeklinde sınıflandırılabilir. Mal topluluğu şeklindeki tüzel kişilerden biri olan vakıflar, çok eski zamanlardan beri varlığını sürdüren ve yaşanan gelişmelere uyum sağlayarak topluma ve ekonomiye katkı sağlamaya devam eden yapılardır. Vakıfların amacı ve yerine getirmekle yükümlü olduğu görevler bağlamında; denetim konusunun gündeme gelmesi kaçınılmazdır. Vakıflar iki şekilde denetlenir. İlki vakıfların içten denetimi iken, diğeri Vakıflar Genel Müdürlüğü ve üst kuruluşlarınca yapılan dış denetimdir. Vakıfların içeriden, bir denetim kurulu aracılığı ile denetlenmesi, Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından yapılan dış denetime herhangi bir etkide bulunmamaktadır. Vakıfların denetlenmesini konu alan bu çalışma, iki ana bölümde gerçekleştirilmiştir. İlk bölümde, konu bütünlüğünün sağlanması amacıyla denetimin tanımı ve amacı, denetim türleri genel hatlarıyla ele alınmıştır. Vakıf amacının gerçekleştirilmesinde denetimin rolü, yasal düzenlemeler uyarınca vakıfların denetlenme türleri ve denetim usulü ise, ikinci bölümde incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Vakıf, İnceleme, Denetim, İç denetim, Dış denetim

Kaynakça

• Akipek, Jale G. ve Turgut Akıntürk. Türk Medeni Hukuku, Birinci Cilt- İkinci Cüz: Şahsın Hukuku. Ankara: Sevinç Matbaası, 1996.
• Akipek, Jale G., Turgut Akıntürk ve Derya Ateş. Türk Medeni Hukuku (Başlangıç Hükümleri-Kişiler Hukuku) Cilt- I. İstanbul: Beta Basım Yayın, 2022.
• Akünal, Teoman. Türk Medeni Hukukunda Tüzel Kişiler. İstanbul: Beta Basım Yayın, 1995.
• Arık, Kemal Fikret. Türk Hususi Hukuk Sistemi (Şahsın Hukuku, Aile Hukuku ve Yargı Sistemi). Ankara: Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları, 1964.
• Arpacı, Altar Ömer. “Kurumlar Vergisi Mükellefi Olarak İktisadi Kamu Kuruluşları ile Dernek veya Vakıflara Ait İktisadi İşletmeler”. Mali Çözüm Dergisi. 97 (2010): (s. 167-184).
• https://www.emo.org.tr/ekler/562486b897e6b2b_ek.pdf?tipi=15&turu=H&sube=6 (Erişim: 16.11.2024).
• Arsebük, Esat. Medeni Hukuk Cilt- I: Başlangıç ve Şahsın Hukuku. Ankara: Tan Matbaası, 1938.
• Ataman, Başak. Türk Denetim Kurumları. İstanbul: Türkmen Kitabevi, 2000.
• Avcı, Mehmet Özgür. Türk Medeni Kanununa Göre Vakıf Yönetim Organı. İstanbul: Beta Basım Yayın, 2006.
• Ayan, Mehmet ve Nurşen Ayan. Kişiler Hukuku (Genel Bilgiler-Gerçek Kişiler-Tüzel Kişiler). Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2016.
• Aykul, Ömer. Yeni Vakıflar Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2024.
• Ballar, Suat. Yeni Vakıflar Hukuku 1. İstanbul: Der Yayınları, 2020.
• Ballar, Suat. Yeni Vakıflar Hukuku 2. İstanbul: Der Yayınları, 2020.
• Baygın, Cem ve Ahmet Nar. Medeni Hukuk Dersleri-I Başlangıç Hükümleri ve Kişiler Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları, 2024.
• Bork, Reinhard. Allgemeiner Teil des Bürgerlichen Gesetzbuchs. Tübingen: Mohr Siebeck, 2001.
• Bozkurt, Nejat. Muhasebe Denetimi. İstanbul: Alfa Basım Yayım, 1999.
• Brox, Hans. Allgemeiner Teil des Bürgerlichen Gesetzbuchs. Köln – Berlin – Bonn – München: Carl Heymann Verlag, 1994.
• Brox, Hans ve Wolf-Dietrich Walke. Allgemeiner Teil des BGB. München: Vahlen, 2015.
• Can, Mustafa Erdem. Özel Hukukta Tüzel Kişiler. Ankara: Ankara Basım Ofset Matbaacılık, 2017.
• Can, Sibel. “İdari Para Cezası”. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi. 29 (Ocak 2017): (s. 407-430).
• Çukacı, Yusuf Cahit. Vakıflarda İç Kontrol Sistemi. Bursa: Alfa Aktüel Yayınları, 2012.
• Demir, İlhan. Yeni Vakıfların Temel Kitabı. Ankara: Hukuki Araştırmalar Derneği Yayınları, 1998.
• Dural, Mustafa ve Tufan Öğüz. Türk Özel Hukuku Cilt- II, Kişiler Hukuku. İstanbul: Filiz Kitabevi, 2022.
• Em, Ali. Türk Hukuk Sisteminde Vakıflar. Ankara: Turhan Kitabevi, 2006.
• Göktürk, Hüseyin Avni. Türk Medeni Hukuku, Birinci Kitap: Şahsın Hukuku (Kişiler Hukuku). Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1954.
• Gönensay, Ahmet Samim. Medeni Hukuk Cilt- I: Hukuk Hakkında Umumi Malumat – Başlangıç – Şahsın Hukuku. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1936.
• Güneri, Hasan. Türk Medeni Kanunu Açısından Vakıfta Amaç Kavramı ve Amacına Göre Vakıf Türleri. Ankara: Sevinç Matbaası, 1976.
• Gürbüz, Hasan. Muhasebe Denetimi. İstanbul: Bilim Teknik Yayınevi, 1995.
• Güven Kardeş, Bade. Yeni Vakıfçının El Kitabı. Ankara: Adalet Yayınevi, 2017.
• Güven, Kudret. İsviçre Medeni Kanunu’ndaki Son Gelişmeler (Açıklamalı-Yorumlu-Karşılaştırılmalı). Ankara: Savaş Yayınevi, 2023.
• Hatemi, Hüseyin. Medeni Hukuk Tüzel Kişileri Cilt I, Giriş, Tarihi Gelişim, Eski Vakıflar. İstanbul: Sulhi Garan Matbaası, 1979.
• Hatemi, Hüseyin. Önceki ve Bugünkü Türk Hukukunda Vakıf Kurma Muamelesi. İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1969.
• Hatunoğlu, Zeynep. “TTK Yasa Tasarısında Sermaye Şirketlerinde Denetime İlişkin Düzenlemeler Konusunda Muhasebe Meslek Mensuplarının Değerlendirmeleri: Kahramanmaraş Örneği”. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 19/1 (2010): (s. 233-253).
• Helvacı, Serap ve Fulya Erlüle. Medeni Hukuk (Medeni Hukuka Giriş- Kişiler Hukuku- Aile Hukuku). İstanbul: Legal Yayıncılık, 2022.
• İkizler, Metin. “Alman Dernekler Hukukundaki Reform Çalışmalarına Bir Bakış”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 57/3 (2008): (s. 409-454). https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000001532 (Erişim: 16.11.2024).
• İkizler, Metin ve Yasin Kurban. Eski ve Yeni Vakıflar Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2021.
• İkizler, Metin ve Özlem Tüzüner (Editörler). Medeni Hukuk- I, Başlangıç Hükümleri, Kişiler Hukuku. Ankara: Adalet Yayınevi, 2022.
• İşeri, Ahmet. “Vakıflar (Medenî Kanundan Önceki ve Sonraki Vakıf Nevileri ve Hukukî Mahiyetleri). Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 21/1 (Mayıs 1964): (s. 199- 280).
• https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/632376 (Erişim: 17.11.2024).
• İşeri, Ahmet. Türk Medeni Kanunu’na Göre Vakıf (Tesis). Ankara: Sevinç Matbaası, 1968.
• Korkusuz, M. Refik ve Ömer Ergün. “Hukuksal Boyutları ile Eski ve Yeni Vakıflar”. Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. (12-13) /16-19 (Temmuz 2009): (s. 69-138).
• Kılıçoğlu, Ahmet M. Medeni Hukuk (Temel Kavramlar-Başlangıç Hükümleri-Kişiler Hukuku). Ankara: Turhan Kitabevi, 2016.
• Köprülü, Bülent. Medeni Hukuk Genel Prensipler (Kişinin Hukuku, Aile Hukuku). İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1970–1971.
• Medicus, Dieter ve Jens Petersen. Allgemeiner Teil des BGB. Heidelberg: C.F. Müller Verlag, 2024.
• Oğuzman, M. Kemal, Özer Seliçi ve Saibe Oktay-Özdemir. Kişiler Hukuku (Gerçek ve Tüzel Kişiler). İstanbul: Filiz Kitabevi, 2024.
• Öğredik, Güray. “Vakıflar ve Vakıf İktisadi İşletmelerinin Vergi Mevzuatı Açısından İncelenmesi”. E-Yaklaşım Dergisi. 22 (2005). https://dengeakademi.com/Files/Article/Guray2005VakiflarV.pdf (Erişim: 15.11.2024).
• Öğüz, M. Tufan. Türk Hukukunda Vakıf Tüzel Kişiliğinin Hukuki Esasları. İstanbul: Beşir Kitabevi, 2007.
• Özaydın, M. Enver. “Vakıflarda Yeni Denetim Anlayışı: İç Denetim”. Denetişim Dergisi. 2 (2009): (s. 52-59).
• Özedöner, Haydar Bayram. Vakıf Yönetim Organının Hukuki Sorumluluğu. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2024.
• Özsunay, Ergun. Medeni Hukukumuzda Tüzel Kişiler, Tüzel Kişilerin Genel Teorisi, Dernekler, Vakıflar. İstanbul: Sulhi Garan Matbaası, 1978.
• Özkan, Cemali. Tüm Yönleriyle Dernekler ve Vakıflar. Ankara: Yaklaşım Yayınları, 2000.
• Öztan, Bilge. Şahsın Hukuku Hakiki Şahıslar. Ankara: Turhan Kitabevi, 1992.
• Saymen, Ferit H. Türk Medeni Hukuku Cilt- II: Şahsın Hukuku. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1948.
• Serozan, Rona. Tüzel Kişiler Özellikle: Dernekler ve Vakıflar. İstanbul: Filiz Kitabevi, 1990.
• Sprecher, Thomas. Swiss Foundation Law. Zürich: Dike, 2023.
• Taş, Oktay ve Cem Niyazi Durmuş, SPK Düzenlemeleri ve 3568 Sayılı Mevzuat Kapsamında Denetim. İstanbul: Alfa Yayınları, 2008.
• Uluç, Yusuf. Açıklamalı-İçtihatlı Vakıflar Hukuku ve Mevzuatı. Ankara: Yetkin Yayınları, 2014.
• Yıldız, Ekrem ve Erdem Bulut. Denetimde Beklenti Boşluğu. Sayıştay Dergisi. 105 (Nisan-Haziran 2017): (s. 41-68).
• Yılmaz, Süleyman. Medeni Hukuk II Kişiler Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları, 2023.
• Zevkliler, Aydın, Şeref Ertaş, Ayşe Havutçu, M. Beşir Acabey ve Damla Gürpınar. Yeni Medeni Kanun’a Göre Medeni Hukuk (Temel Bilgiler). Ankara: Turhan Kitabevi, 2018.
• https://dergipark.org.tr/tr
• https://www.fedlex.admin.ch/de
• https://www.gesetze-im-internet.de/bgb/
• https://legalbank.net/arama