Öz
Küçük parçalar anlamına gelen kırıntılar, Türkçenin söz varlığı içerisinde yoğun bir şekilde kullanılmaktadır. Ancak buna rağmen kırıntılar Türk dili incelemelerinde müstakil olarak ele alınmamıştır. Çalışma da hem bu duruma dikkat çekmek hem de bu alana katkı sunmak için yapılmak istenmiştir. Çalışma malzemeleri olarak tarihî Batı Türkçesi tıp metinleri tercih edilmiştir. Çünkü tıp metinlerinde yer alan ilaç tariflerinde kırıntı adlarının sıklıkla kullanıldığı gözlenmiştir. Belge tarama yöntemiyle belirlenen ve analiz edilen verilere göre tıp metinlerinde bitkilerle ilgili kırıntılar daha fazladır. Onu sırasıyla madenler ve hayvanlarla ilgili kırıntılar izlemektedir. Çöp, tılaşe, bürāde gibi sözcükler ortak olarak kırıntıların adlandırılmasında yararlanılmıştır. Bununla birlikte yalnızca bir alana mahsus sözcükler de tespit edilmiştir: bürāde, ıḳlìmiyā, nuḳura, rìze, ṭalḳ, tūbāl sözcüklerinin yalnızca madenlerle; budaḳ, çoḳmar, çubucuḳ, çubuḳ/çupuḳ, daḳìḳ, düvlecük, fulūs, ḫaşeb, ḫaṭab, kesksūn, kerm, ḫennā, ḳoza, kepek, nişāre, nişeste, nuḫāle, odun, ṣaman, sendūs, şevbeşìnì/ şevbeşnì/ şūbeşbenì/ şūbeşbinì/ şūbeşìnì/ şūbeşìn/ şūyeşeynì, tibn, yalnızca bitkilerle; feşşāre yalnızca hayvansal parçalarla ilgili kırıntıları ifade etmek için kullanılmıştır.
Sınırlı sayıda ve tek bir alandaki metinler üzerinde yapılan çalışmalarda bile (29 bitkilerle ilgili; 9 madenlerle ilgili; 3 hayvanlarla ilgili) toplamda 41 madde başı belirlenmiştir. Bu sayı ilgili madde başlarının çeşitleriyle birlikte 75’e çıkmaktadır. Bu sayı farklı metinler ve ağızlar üzerinde yapılacak çalışmalarla daha fazla artabilecek özelliktedir. Bunların ortaya çıkarılması Türkçenin söz varlığı çalışmaları başta olmak üzere Türk kültür tarihi, dil tarihi çalışmaları için de katkı sunacaktır.
Anahtar Kelimeler
Eski Anadolu Türkçesi Osmanlı Türkçesi Tarihî Tıp Metinleri Söz Varlığı Kırıntı Adları
Kaynakça
- Arslan, Meryem (2014). Kitâb-ı Tercüme-i Teõkire-i Dâvûd Fì İlmi’t-Tıbb (Metin-Dizinler-Sözlük), Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Adana.
- Demir, Aydın (2010). Hekim Bereket-Hulasa (1-50. Sayfalar) (İnceleme-Metin-Sözlük). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
- Dinar, Talat (2013), Müderris Hasan Efendi’nin Gâyetü’l-Müntehâ fiTedbiri’l-Merzâ’sı (Hastalıkların Tedavisinde En Son Nokta), (İnceleme-Metin-Dizinler). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Denizli.
- Gümüşatam, Gürkan (2009). Haza Kitâb u Hükema-yı Tertib-i Mualece Adlı Eser Üzerine Bir Dil İncelemesi (İnceleme-Metin-Dizin-Terimler Sözlüğü). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
- Kartal, Dursun (2016). Ahmed Bin Bâlî – Mecmaü’l-Mücerrebât (Giriş - İnceleme (Şekil Bilgisi) – Metin - Dizinler [116-166. Varaklar Arası]-Sözlük). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bolu.
- Külcü, Melek (2009). Cerrah Mes’ud- Hulasa (Dil Özellikleri – Metin – Dizin). Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
- Muratoğlu, Murat (2017). Ahmed Bin Bâlî–Mecma‛ü’l–Mücerrebât (Giriş-İnceleme [Söz Varlığı]-Metin-Dizin [166b232a Varaklar Arası]-Sözlük). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bolu.
- Önler, Zafer (1981), Celalüddin Hızır (Hacı Paşa) Müntahab-ı Şifa, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Sarı, İsa (2020). Türkçede Küçültme. Ankara: Atlas Akademik Basım.
- Sunar, Nuşin (2014). Ahmed Bin Bâlî–Mecma‛ü’l–Mücerrebât (Giriş-İnceleme [Söz Varlığı]-Metin-Dizin [1-115. Varaklar Arası]-Sözlük). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bolu.
- Tokat, Feyza (2012). Tuhfetü’l- Erîbi’n- Nâfia Li’r-Rûhânî Ve’t-Tabîb. Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Denizli.
- Türkçe Sözlük (2011). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. https://sozluk.gov.tr/
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 27 Haziran 2023 |
| Gönderilme Tarihi | 24 Mart 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 7 Sayı: 1 |
MİLLİ KÜLTÜR ARAŞTIRMALARI DERGİSİ OLARAK TÜRK BİRLİĞİ KONGRELERİNE DESTEĞİMİZ SÜRMEKTEDİR.
22-24 Aralık tarihlerinde Akdeniz'in İncisi Alanya'da gerçekleşen "V. Uluslararası Akdeniz Bilimsel Araştırmalar Kongresi" dergimiz MİKAD ve Alanya Belediyesi'nin işbirliği ile gerçekleşmiştir. MİKAD olarak Türk bilim dünyasına katkı sunmaya devam etmekten onur duymaktayız.
DERGİMİZİN TÜRK DÜNYASINA AKADEMİK BAKIŞI
Milli Kültür Araştırmaları Dergisi akademik yayın hayatı, "Turan Kurultayı" sonuçları ile paralel yöndedir ve bu hedefler doğrultusunda yayın yapmaktadır.
Sonuç bildirgesi ana teması: Köklere inemezseniz göklere yükselemezsiniz..
Hedefi: 21. Yüzyıl Türk Asrı Olacaktır…
Macaristan’ın Başkenti Budapeşte yakınlarında Bugac’ta düzenlenen TURAN KURULTAYI’nda Türk soyundan gelen Macar, Azeri, Avar, Başkurt, Bulgar, Balkar, Buryat, Çuvaş, Gagavuz, Kabardino, Karaçay, Karakalpak, Kazak, Kırgız,Kumuk, Moğol, Nogay, Oğuz, Özbek, Tatar, Tuva, Türkmen, Uygur ve Yakut boyları bir araya gelerek aşağıdaki kararları almıştır…
1) Ümitlerimizi yeşerten Türk Devletler Teşkilatı’nın kurulması memnuniyetle karşılanmıştır.
2) Bütün dünyaya adından bahsettiren Türk Devletler Teşkilatı daha aktif hâle getirilmelidir.
3) Bu bağlamda Türk Devletler Teşkilatının ikinci ve üçüncü halkaları mutlaka kurulmalıdır.
4) Teşkilatın kurulacak ikinci ve üçüncü halkalarında, “Türk Devletler Teşkilatında biz neden yokuz” diyen pek çok devlet gibi, Balkanlar’dan Moğolistan’a, Uyguristan’dan-Kore’ye kadar bütün akraba toplulukları yer almalıdır.
5) Bunun dışında; Özellikle Balkan Türkleri olmak üzere, Kamboçya’dan-Sri Lanka Türklerine, Pakistan ve Himalaya’daki Türklerden, Girit Türklerine, Libya’da ki Türklerden-Irak’taki Türkmenelindeki Türklere, Romanya Türklerinden-Kırım’a, Nijer’de yaşayan Tuaregler’den-Doğu Afrika’da ve Ortadoğu’da yaşayan Osmanlı Türkü’nün torunlarına, Sibirya’dan Kafkaslara, Tacikistan’a kadar hiçbir oba ve aşiretleri dışarıda bırakmadan temsilci alınması zarûrî olmuştur.
6) İşte öyle bir yapıya büründürülecek Türk Devletler Teşkilatı’nın önemli çalışması hâline gelen TURAN KURULTAYI için teklifimiz; bundan böyle dönüşümlü olarak her iki yılda bir diğer Türk Cumhuriyetlerinin birinde, olimpiyat oyunlarıyla, ekonomik ve kültürel oturumlarıyla kısaca her yönüyle icrâ edilmelidir.
7) Bugün Türk Devletler Teşkilâtının kurulması gibi; Turan Birliğini kurma mücâdelesi için, tam 100 yıl önce şehit düştüğü 4 Ağustos 1922’ye kadar, işgaldeki Türk Devletlerini kurtararak TURAN bayrağı altında biraraya getirmek isteyen Enver Paşa unutulmamalıdır. Anıtı dikilmeli, hayatı ve mücadelesi film yapılarak gelecek nesillere aktarılmalıdır.
8)Türk Devletler Teşkilatının bünyesinde ortak ordu, ortak pazar ve ortak parlamento kurulmalı ve üçer aylık dönemlerde Macaristan Parlamentosunda toplanarak yapılan çalışmalar gözden geçirmelidir.
10) Yine TDT bünyesinde Türk Dünyası Stratejik Araştırmalar Merkezi ve Türk Dünyası Araştırmalar Enstitüsü,Türk Dünyası Akademisyenler Birliği, Türk Dünyası Tarım Birliği (hayvancılık dahil), Tür Dünyası Sağlık Teşkilatı ve Türk Dünyası Arama Kurtarma (TÜDAK) kurulmalıdır.
11) Türk Dünyası Ekomomik Formu iki yılda bir Türk Dünyasının kalbi konumundaki Aşkabat’ta yapılmalıdır.
12) Türk Dünyası Bilim Olimpiyatları iki yılda bir Özbekistan’da icra edilmelidir.
13) Türk Dünyası Uzay Araştımaları Enstitüsü kurularak Kazakistan’da her yıl toplanmalıdır.
14) Türk Teknofest Festivali her yıl Türkiye’de yapılmalıdır.
15)Türk Dünyası Yüksek Öğrenim Kurumu kurulmalı, Türk Dünyasındaki üniversitelerin denkliği için üniversitelerde ıslah çalışmaları yapılmalıdır.
16) Türk Dünyası Hekimler Birliği Kurularak her yıl Azerbaycan’da biraraya gelmelidir.
17) Türk Dünyası Bilim Ödülleri düzenlenmeli ve iki yılda bir yapılan Turan Kurultayında sahiplerine takdim edilmelidir.
18) Türk Dünyası Film Festivali ve Türk Dünyası Erovizyon Müzik yarışmaları dönüşümlü olarak Kırgızistan’da birer yıl arayla yapılarak dereceye girenlere ödülleri verilmelidir.
19) Merkezi İstanbul’da olan Türk Dünyası Belediyeler Birliği “iş birliği-güç birliği” kapsamında genişletilerek, en küçük belediyelere kadar bütün Türk Dünyasını kapsayacak şekilde dizayn edilmelidir.
20) Türk Dünyası Kültür, sanat, edebiyat çalıştayları yapılarak Türk Dünyasının ortak değerleri, özellikle Dede Korkut, Nasrettin Hoca, Atilla, Timur, Uluğ Bey, Ali Kuşçu gibi önemli şahsiyetler anlatılmalıdır.
21) “Tarihini bilmeyen milletlerin coğrafyasını başkaları çizer” düsturuyla, Türk Dünyası ortak tarihi yeniden yazılmalıdır. Bunun İçin “Millî Tatihçiler Şurâsı” âcilen kurulmalıdır.
22) Başta Doğu Türkistan olmak üzere Musul-Kerkük, Kıbrıs, Kırım, Batı Trakya gibi Türk Bölgelerinin statüleri uluslararası platformlarda sürekli dile getirilerek, layık oldukları konuma gelene kadar dünya gündeminde kalmaları sağlanmalıdır.
Bütün dünya bilmelidir ki, 21. Yüzyıl Türk Asrı Olacaktır.
Turan Kurultayı Bilim Kurulu
TURAN KURULTAYI SONUÇ BİLDİRGESİ..
Budapeşte, 13.08.2022