Erken Dönem Kur’an Tefsirlerine Göre Medine Yahudilerinin Kimlik ve Geleneklerine Genel Bir Bakış

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 1, 67 - 96, 30.06.2021

Bedriye Yılmaz

https://doi.org/10.17131/milel.816546

Öz

Kur’an’ın çok sayıdaki sure ve ayetinde, Hz. Muhammed’den önce gelen vahiylere, peygamberlere, onların mensuplarına, gelenekleri ve hatta söylencelerine farklı içeriklerle atıf yapıldığı görülmektedir. Bu makalede Kur’an’da sıklıkla doğrudan muhatap alınmış yahut davranışları ve inançlarıyla konu edilmiş Medineli Yahudiler genel olarak ilgili ayetler ve bu ayetlerin erken döneme (H. 1-2. yüzyıl) ait tefsir rivayetleri bağlamında deskriptif bir yöntemle ele alınmıştır. Buna göre Medine Yahudilerine dair ortaya çıkan tipolojiler üç grupta değerlendirilmiştir. Medine’de yaşayan Yahudilerin kimlik ve geleneklerinin tespitinde tefsir rivayetlerinin derlendiği eserlerin yanı sıra tarih eserleri ve son dönem tarih çalışmalarından istifade edilmiştir. Ayrıca Kur’an’ın Tevrat’a, Yahudilerin ellerinde bulunan kitap(lar)a ve onların geleneğine yönelik atıfları ile erken dönem rivayetlerindeki Tevrat referanslı anlatımların bir kısmı Tanah, Mişna ve Talmud gibi Rabbânî literatürde tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

KUR'AN, Tefsir Rivayetleri, Bağlam, Medine Yahudileri, Rabbinik Gelenek, Tevrat, Talmud

An Overview of Jewish Identities and Traditions in Medina according to Early Qur'an Exegesis

Öz

Many surahs and verses of the Quran have references with different contents to the revelations, the prophets, their followers, their traditions, and even stories that came before Muhammad. This article deals with the Medinan Jews, who are often directly addressed or sometimes referred to through their behaviors and beliefs in the Quran, in a descriptive method in the context of the related verses and the tafsir narratives of these verses belonging to the early period (A.H. 1st-2nd century). Accordingly, the typologies of Medinan Jews are classified into three groups. In the determination of the identity and traditions of the Jews living in Medina, the main source of this study is tafsir narratives with primary and secondary historical sources. Besides, in this study, the Quran's references to the Torah, book(s) in the hands of the Jews, and their tradition, and some of the Torah-referenced expressions in the early narratives have been identified in Rabbinic literature like Tanakh, Mishnah and Talmud.

Anahtar Kelimeler

Quran, Tafsir narrations, Context, The Medinan Jews, Rabbinic tradition, Torah, Talmud

Kaynakça

• Arslantaş, Nuh. Medine Döneminde Yahudiler. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2016.
• Besalel, Yusuf. Yahudilik Ansiklopedisi. 3c., İstanbul: Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın A.Ş., 2001-2002.
• Cevād ʿAlī. El-Mufaṣṣal fī Tārīḫi’l-ʿArab Ḳable’l-İslām. 9c., Beyrūt: Dāru'l-ʿİlm li'l-Melāyīn, 1968-1971.
• Döner, Ertuğrul. Tefsirde İsrâiliyyât’ın Kaynak ve Bilgi Değeri. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2017.
• Gil, Moshe. “The Origin of the Jews of Yathrib”, The Hebrew Universty of Jerusalem Instıtute of Asian and African Studies (JSAI) 4 (1984): 203-224.
• Goitein, Shelomo Dov. Yahudiler ve Araplar –Çağlar Boyu İlişkileri-. Çev. Nuh Arslantaş, Emine Buket Sağlam. İstanbul: İz Yayınları, 2011.
• Haleva, Rav Naftali (haz.). Pirke Avot. İstanbul: Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın A.Ş., 2004.
• Hamidullah, Muhammed. İslam Peygamberi. Çev. Salih Tuğ. Yeni Şafak, Ankara, 2003.
• Horovitz, J. İslami Tarihçiliğin Doğuşu. Çev. Ramazan Altınay, Ramazan Özmen. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2002.
• İbn Ebī Ḥātim, ʿAbdurraḥmān b. Muḥammed er-Rāzī (ö.327/938). Tefsīru’l-Kurʾān’il-ʿAẓīm. Thk. Es’ad Muḥammed Ṭayyib, 10 c. Mektebetü Nezār Muṣtafā el-Bāz, el-Memleketü’l-ʿArabiyyeti’s-Suʿūdiyye, H.1419.
• İbn İsḥāḳ, Ebū ʿAbdillāh Muḥammed b. İsḥāḳ (ö.151/768). Siyer. Çev. Sezai Özel. İstanbul: Akabe Yayınları, 1991.
• İbn Kesīr, İsmāīl b. ʿUmer (ö.774/1373). Tefsīru’l-Kur’āni’l-ʿAzīm. Thk. Sāmi b. Muḥammed Selāme, Dāru’ṭ-Ṭayyibe, 1999.
• İbn Manẓūr, Ebū’l-Faḍl Muḥammed b. Mukerrem (ö.711/1311). Lisānu’l-ʿArab. 15c., Beyrūt: Dāru’ṣ-Ṣadr, ts.
• İbn Saʿd, Ebū ʿAbdillāh Muḥammed (ö.230/845). Kitābu’ṭ-Ṭabakāti’l-Kebīr. 10 c., Thk. ʿAlī Muḥammed ʿUmer, Ḳahira: Mektebetu’l-Ḫancī, 2001.
• Jacobs, Joseph. “Cohen”, The Jewish Encyclopedia (JE) 4 (New York and London: 1903): 144.
• Jeffery, Arthur. The Foreign Vocabulary of the Qur’an. Ḳahira, 1957.
• Katsh, Abraham Isaac. Judaism in Islam: Biblical and Talmudic Backgrounds of the Koran and Its Commentaries. New York University Press, 1954.
• Kutubu’s-Sitte, 23c., İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Mazuz, Haggai. The Religious and Spiritual Life of the Jews of Medina. Leiden-Boston: Brill, 2014.
• Meral, Yasin. “Leyse Aleynâ fi’l-Ümmiyyîne Sebîl”, MAÜİBFD 1:2 (Mardin: 2014): 165-169.
• The Mishnah. Haz. Herbert Danby. Oxford University Press, 1933.
• Muḳātil b. Suleymā, Ebū’l-Ḥasen b. Beşīr el-Ezdī el-Belḫī (ö.150/767). Tefsīru Muḳātil b. Suleymān. Thk. ʿAbdullāh Maḥmūd Şeḥāte. Beyrūt: Dāru İhyāʾit-Turās, 2002.
• Newby, Gordon. A History of the Jews in Arabia. Columbia: The University of South Carolina Press, 1988.
• Paçacı, Mehmet. Çağdaş Dönemde Kur’an’a ve Tefsire Ne Oldu?. İstanbul: Klasik Yayınları, 2008.
• Semhūdī, Ebū’l-Ḥasen ʿAlī b. ʿAbdillāh b. Aḥmed (ö.911/1505). Vefāu’l-Vefāʾ bi-Aḫbāri Dāri’l-Muṣtafā. 5 c., Thk. Ḳāsım Samerrāʾī. Mekke-Medine: Muessesetu’l-Furḳān li’t-Turāsi’l-İslāmī (London: al-Furqan Islamic Heritage Foundation), 2001.
• Es-Suyūtī, Ebū’l-Faḍl Celāluddīn (ö.911/1505). Ed-Durru’l-Mensūr fi’t-Tefsīr bi’l-Meʾsūr. 17 c., Thk. ʿAbdullāh bin ʿAbdulmuḥsin et-Turkī. Ḳahira: Merkezu’l-Buḥūs ve’d-Dirāsāti’l-ʿArabiyyeti ve’l-İslāmiyyeti, 2003.
• Eṭ-Ṭaberī, Ebū Caʿfer Muḥammed b. Cerīr (ö.310/923). Cāmiʿu’l-Beyān ʿan Teʾvīli-Āyi’l-Ḳurʾān. 26 c., Thk. ʿAbdullāh bin ʿAbdulmuḥsin et-Turkī. Ḳahira: Merkezu’l-Buḥūs ve’d-Dirāsāti’l-ʿArabiyyeti ve’l-İslāmiyyeti, 2001.
• Talmud, Bavli. The Schottenstein Edition, Mesorah Publications, 72 c., 2008-2009.
• Talmud, The Jerusalem. Massachusetts: Hendrickson Puplisher, 2008.
• Toprak, Mehmet Said. Talmud ve Hadîs: Karşılaştırmalı Bir Araştırma. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2012.
• Tora: Türkçe Çeviri ve Açıklamalarıyla. Çev. Moşe Farsi ve dğr., 5 c., İstanbul: Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın A.Ş., 2002-2009.
• Torrey, C. Charles. The Jewish Foundation of Islam. New York: Jewish Instıtute of Religion Press, 1933.
• Yılmaz, Bedriye. Medine Yahudileriyle İlişkilerin Erken Dönem Kur’an Tefsirine Etkisi, Ankara Üniversitesi, Doktora Tezi, 2020.