Word and Beyond: An Ontological (Cosmic) Aproach to The Relationship Between Word, Music and Ritual

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 1, 107 - 120, 30.06.2024

Fatma Sayın

https://doi.org/10.17131/milel.1434458

Öz

Religious rituals are historical events performed in certain forms at certain times. There is a distinction between religious rituals guiding practice with their event character and religious and philosophical meta-narratives positioning rituals mentally/ideologically. This distinction also leads to some ambiguities regarding the meaning of rituals. Since Ancient/primitive thought considered human existence within the whole (cosmos), it interpreted the ritual as a representation of cosmology. This wholeness has made the experience of boundaries, both within and beyond human limits, visible at its most fundamental level. From this perspective, ritual has dimensions such as formation, deformation, and transformation as a process of delineating boundaries and then transcending them. In this article, we will emphasize that ritual, in its event form, provides an opportunity for individuals to understand and transform themselves by considering various dimensions of human existence. In this context, we will discuss different aspects of the Mawlid, Alawi samah rituals, and the Mawlawi sama ceremony in Turkish-Islamic culture. We will explain how participants in the Mawlid ritual undergo a transformation process through the narrative of supernatural. In Alawi samah, we will focus on the ritual as a spatial representation of bodily formation. In comparison to the local-universal dichotomy of Alawi samah, we will draw attention to the symbolic formation of the city concept in the Mawlawi samah ceremony. In the Mawlawi ceremony, we will attempt to analyze the mutual interaction between the city and the ritual as a symbolic manifestation of cosmic unity.

Anahtar Kelimeler

Ritual, Cosmology, Myth, Mawlid, Samah, Mawlawi ceremony

Etik Beyan

Ethical principles were followed during the preparation of this study.

Söz ve Ötesi: Söz, Müzik, Ritüel İlişkisine Ontolojik (Kozmik) Bir Yaklaşım

Öz

Dini ritüeller belirli zamanlarda, belirli formlarda gerçekleştirilen tarihsel olaylardır. Dini ritüellerin olay karakteriyle pratiğe yön vermesi ile dini ve felsefi üst anlatıların ritüelleri zihinsel/ideolojik olarak konumlandırması arasında bir ayrım söz konusudur. Bu ayrım aynı zamanda ritüellerin anlamı konusunda bazı belirsizliklere yol açmaktadır. Antik/ilkel düşünce, insan varlığını bütün (kozmos) içinde ele aldığı için, ritüeli kozmolojinin bir temsili olarak anlamlandırmıştır. Bu bütünsellik insanın kendi sınırlarına ve sınırların ötesine dikkat çekerek en temelde sınır tecrübesini görünür hale getirmiştir. Bu açıdan ritüel, bir sınır çizme ve sonra sınırı aşma süreci olarak formasyon, deformasyon ve transformasyon gibi boyutlara sahiptir. Bu yazımızda ritüelin olay formunda insanın farklı boyutlarını dikkate alarak insanın kendisini anlamasına ve dönüştürmesine imkân hazırladığını vurgulayacağız. Bu imkân bağlamında Türk-İslam kültüründeki mevlid, Alevi semahı ve Mevlevî âyininin farklı yönlerini ele alacağız. Mevlid ritüelinde katılımcının mevlidin olağanüstülük anlatısıyla bir transformasyon sürecine girdiğini ifade edeceğiz. Alevî semahında ise bedensel formasyonun mekânsal temsili olarak ritüele dikkat çekeceğiz. Alevî semahının yerellik evrensellik ikilemine karşılık Mevlevî âyininde şehir kavramının sembolik formasyonuna dikkat çekeceğiz. Mevlevî âyininde kozmik birliğin sembolik tezahürü olarak şehir ve ritüelin karşılıklı etkileşimini analiz etmeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Ritüel, Kozmoloji, Mit, Mevlid, Semah, Mevlevî Âyini

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde etik ilkelere uyulmuştur.

Kaynakça

• Alvan, Türkan. M. Hakan Alvan. Saz ve Söz Meclisi. İstanbul: Şule Yayınları, 2016.
• Ankaravî, İsmail. Minhâcu‟l-Fukara. haz. Saadettin Ekici. İstanbul: İnsan Yayınları, 1996.
• Badiou, Alain. Başka Bir Estetik. çev. Aziz Ufuk Kılıç. İstanbul: Metis Yayınları, 2010.
• Batuk, Cengiz. “Mit, Tarih ve Gerçeklik Sorunu Üzerine Notlar”. Milel ve Nihal 6/1 (Mart 2009), 27-53.
• _______. Mitoloji ve Tarihsellik, Hristiyanlığın Asli Günah Mitinin Tarihsel Dönüşümü. İstanbul: İz Yayıncılık, 2006.
• Bultmann, Rudolf. “Mitolojiden Arındırma Sorunu”. Rudolf Bultmann: Mitoloji ve Hermenötik Sorunu. der. Cengiz Batuk - Emir Kuşçu. Ankara: Eski Yeni Yayınları, 2013.
• Dönmez, Banu Mustan. Alevi Müzik Uyanışı Bağlamında İzmir Limontepe Alevi Göçmenlerinin Müzik Pratikleri. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008.
• During, Jean. “What is Sufi Music?”. The Heritage of Sufism Volume II, The Legacy of Medieval Persian Sufism. ed. Leonard Lewisohn. Oxford: Oneworld Publication, 1999.
• Eliade, Mircea. Kutsal ve Dindışı. çev. Mehmet Ali Kılıçbay. Ankara: Gece Yayınları, 1991.
• _______. Mitlerin Özellikleri. çev. Sema Rifat. İstanbul: Simav Yayınları, 1993.
• Farabi. İlimlerin Sayımı, çev. Ahmet Ateş. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1990.
• _______. Medinetü’l Fazıla. çev. Ahmet Arslan. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1990.
• Gadamer, Hans-George. Hakikat ve Yöntem. çev. Hüsamettin Arslan - İsmail Yavuzcan. 1. Cilt. İstanbul Paradigma Yayınları, 2009.
• Goody, Jack. Mit, Ritüel ve Söz. çev. Damla Sezgi. İstanbul: Küre Yayınları, 2017.
• Ingarden, Roman. The Work of Music and the Problem of Its Identity. trans. Adam Czerniawski. California: University of California Press, 1986.
• İçli, Ahmet. “Yaratılışın Öyküsü Olarak Mevlid: Mevlid ve Mitoloji İlişkisi”. Turkish Studies7/3 (2012), 1499-1516.
• Ong, Walter. Sözlü ve Yazılı Kültür. çev. Sema Postacıoğlu Banon. İstanbul: Metis Yayınları, 2012.
• Özdemir, Ulaş. Kimlik, Ritüel, Müzik İcrası. İstanbul: Kolektif Kitap, 2016.
• Palmer, Richard. E. Hermenötik. çev. İbrahim Görener. İstanbul: Ağaç Kitabevi, Yayınları, 2008.
• Pehlivan, Ebru. “Düşüncenin Meskûn Mahalleri: Sınır, İnşa, İskân ve Mesken”. Felsefede Kent ve Kent Hakkı. ed. Özgür Güvenç - M. Ertan Kardeş. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 2021.
• Pekolcay, Necla. “Süleyman Çelebi Mevlidi Metni ve Menşei Meselesi”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 6/6, (1954), 40-64.
• Platon. Devlet. çev. Sabahattin Eyüboğlu, M. Ali Cimcoz. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 1999.
• _______. Phaidros. çev. Hamdi Akverdi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1990.
• Ricoeur, Paul. “Dilin ve Mitin Poetikası”. çev. Hüsamettin Arslan. Çağdaş Filozoflarla Söyleşiler Kıta Felsefesi Tartışmaları. ed. Richard Kearney. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2010.
• Rumî, Mevlânâ Celâleddin. Mesnevî. çev. Veled İzbudak. 3. Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Yayınları, 1991.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. Beş Şehir. İstanbul Dergâh Yayınları, 2008.
• Tatar, Burhanettin. “Mevlit Kıraati Bağlamında Şiir-Müzik İlişkisi: Felsefi Bir Analiz”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 22/2 (Eylül 2022), 739-756. https://doi.org/10.33415/daad.1107971
• Yöre, Seyit. “Alevi-Bektaşi Kültürünün Müziksel Kodları”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 60 (2011), 210-244.