Öğretmen Eğitiminde Bir Model: Sosyal Bilgiler Öğretmenlerine Uygulanan Mentör Destekli Farklılaştırma Öğretmen Eğitim Modelinin Özel Yetenekli Öğrencilerin Becerileri Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi

Yıl 2023, , 577 - 600, 25.12.2023

Bariş Doğrukök , Ahmet Kurnaz

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1309145

Öz

Özel yetenekli (ÖY) öğrencilerin eğitiminin önemi gün geçtikçe daha iyi anlaşılmaktadır. ÖY öğrencilerin eğitiminde en önemli faktörlerden bir öğretmenlerdir. Ülkemizde öğretmenlerin hizmet sürecinde eğitimleri ile ilgili sorunlar olduğu bilinmektedir. En büyük sorun ise hizmetiçi öğretmen eğitiminin teorik olması ve öğretmenlerin eğitim sürecinde kazanımlarını uygulama sürecinde danışmanlık alabilecekleri bir yapının olmayışıdır. Amacına ulaşmış bir öğretmen eğitimi için ÖY öğrencilerin öğretmenlerine verilen eğitimin, öğrenciler için sınıflarda uygulanan farklılaştırılmış etkinlikler ile öğrenciler üzerinde oluşturulan etkilerinin tespit edilmesi gereklidir. Bu çalışmada sosyal bilgiler öğretmenlerine verilen mentor destekli öğretmen eğitiminin, sınıflarında bulunan tanılı ÖY öğrenciler ve tanı almamış potansiyel ÖY öğrencilerin eleştirel düşünme becerileri, öğrenme stratejilerini kullanma becerileri ve problem çözme becerileri üzerindeki etkileri incelenmiştir. Araştırma deneysel yöntemle yapılmış ve deneysel desenlerden eşleştirilmiş desen kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemi öğretmen ve öğrencilerden oluşmaktadır. Öğretmenlerden oluşan öğretmenlerin 13’ü deney, 13’ü. Kontrol grubunda yer almıştır. Araştırmanın öğrencilerden oluşan örnekleminde ÖY olarak tanılanan 39 ve ÖY potansiyeli olan 37 öğrenciden oluşan iki deney grubu ve aynı şekilde ÖY tanılı öğrencilerden oluşan 29 ve ÖY potansiyeli olan 37 öğrenciden oluşan iki kontrol grubu yer almaktadır. Öğretmenlere uygulanan farklılaştırma eğitimi sonucunda elde edilen farklılaştırılmış etkinliklerin uygulandığı ÖY ve potansiyel ÖY öğrencilerin eleştirel düşünme becerileri ve problem çözme becerileri puanlarında anlamlı derecede artış olurken öğrenme stratejilerini kullanma becerilerinde anlamlı farklılık ortaya çıkmamıştır. Çalışma sonucunda ÖY öğrenciler ile ilgili öğretmen eğitimlerinin arttırılması, farklılaştırılmış etkinliklerde düşünme becerilerine yer verilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

farklılaştırma, üstün zekâlı, özel eğitim, özel yetenekli, karma yöntem, düşünme becerileri

Destekleyen Kurum

Necmettin Erbakan Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

201410002

Kaynakça

• Akkaş, E. (2014). Farklılaştırılmış problem çözme öğretiminin üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin matematik problemlerini çözmelerine, tutumlarına ve yaratıcı düşünmelerine etkileri [Yayımlanmamış doktora tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu
• Atalay, Z. Ö. (2014). Farklılaştırılmış Sosyal Bilgiler öğretiminin üstün zekalı öğrencilerin akademik başarı, tutum, eleştirel düşünme ve yaratıcılıklarına etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi].İstanbul Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Avcı, S., ve Yüksel, A. (2016). Farklılaştırılmış Öğretim Teori ve Uygulama (2.Basım b.). Ankara: Nobel yayıncılık
• Ayas, M. B. (2018). Üstün yeteneklileri tanılamaya giriş. Sak U. (ed.) Üstün yeteneklilerin tanılanması içinde, (s. 1-15). Ankara: Vize Yayıncılık
• Batdal Karaduman, G. (2012). İlköğretim 5. sınıf üstün yetenekli öğrenciler için farklılaştırılmış geometri öğretiminin yaratıcı düşünme, uzamsal yetenek düzeyi ve erişiye etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Baykoç, N., ve Özdemir, D. (2016). Sınıfımdaki üstün yetenekli çocuk eğitimci eğitiminin öğretmen görüşlerindeki değişikliklere katkısı. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi HAYEF Journal of Education, 13 (1) Özel sayı 1-9
• Bebek, G. (2021). Özel yetenekli öğrencilere yönelik tasarlanan STEM etkinliğinin öğrencilerin bilimsel yaratıcılık, bilişsel başarı ve eleştirel düşünme becerisine etkisi: yenilenebilir enerji kaynakları konusu örneği [Yayımlanmamış doktora tezi]. Trabzon Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Trabzon.
• Cutts, N. E., ve Moseley, N. (2004). Üstün zekalı ve yetenekli çocukların eğitimi ulusun en büyük kaynaklarından birinin harcanması nasıl önlenir? Tüm eğitimcilere çağrı, çevre kaynaklarını kullanmak. Az başarılıları motive etme. Karakter gelişimi. Ebeveynlerle işbirliği. İstanbul: Özgür Yayınları.
• Çalıkoğlu, B. S. (2014). Üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerde derinlik ve karmaşıklığa göre farklılaştırılmış fen öğretiminin başarı, bilimsel süreç becerileri ve tutuma etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Çelik, C., Kaymakcı, G. ve Can, Ş. (2023). Özel yetenekli öğrencilerin kariyer gelişimine yönelik araştırmaların bibliyometrik analizi. e-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 14 (2) , 68-82 . DOI: 10.19160/e-ijer.1206389
• Demir, S. (2013). Farklılaştırılmış öğretim yöntemlerinin öğrencilerin akademik başarı, öğrenme yaklaşımları ve kalıcılık puanları üzerindeki etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü İstanbul.
• Demirel, Ö. (2017). Eğitimde program geliştirme: Kuramdan uygulamaya. Ankara: Pegem Akademi.
• Doğanay, A. (2002). Sosyal bilgiler öğretimi Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler öğretimi. Ankara: Pegem A yayıncılık..
• Dreeszen, J. L. (2009). The impact of differentiation on the critical thinking of gifted readers and the evolving perspective of the fifth grade classroom teacher. Manhattan, Kansas: Unpublished doctorate dissertation,College of Education Kansas State University. https://krex.kstate.edu/dspace/bitstream/handle/2097/2063/JudyDreeszen2009.pdf?sequence=1&isAllowed=y adresinden 25.02.2020 tarihinde alınmıştır.
• Enç, M. (2005). Üstün Beyin Gücü: Gelişim ve Eğitimleri (2 b.). Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Eşsizoğlu, G. (2013). Sosyal bilgiler öğretiminde proje tabanlı öğrenmenin üstün zihin düzeyindeki öğrencilerin erişilerine, yaratıcı ve eleştirel düşünme düzeylerine etkisi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• İnan, E. (2019). Özel yetenekli öğrenciler için farklılaştırılmış matematik programı etkinlik örneği. Bilim Armonisi Dergisi, 2 (2): 15-23. doi: 10.37215/bilar.2019257645
• İpekoğlu Yetgin, H. N. (2021). Tasarım temelli öğrenme uygulamalarının ilkokul 3. sınıftaki normal ve özel yetenekli öğrencilerin tasarım ve problem çözme becerilerine etkisi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Rize.
• Kanlı, E. (2008). Fen ve teknoloji öğretiminde probleme dayalı öğrenmenin üstün ve normal zihin düzeyindeki öğrencilerin erişi, yaratıcı düşünme ve motivasyon düzeylerine etkisi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İstanbul.
• Kaplan Sayı, A. (2013). Farklılaştırılmış yabancı dil öğretiminin üstün zekâlı öğrencilerde erişiye, eleştirel düşünmeye ve yaratıcılığa etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kaymakci, G., ve Duran, V. (2022). Özel yetenekli öğrencilerin fen projesi hazırlamaya ve yetkinliklerine yönelik görüşleri. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 16 (39), 1-21. doi: 10.29329/mjer.2022.463.1
• Koç, G., ve Demirel, M. (2004). Davranışcılıktan yapılandırmacılığa; eğitimde yeni bir paradigma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (27), 174-180. 06 10, 2018 tarihinde dergipark.ulakbim.gov.tr/hunefd/article/download/5000048736/5000046056 adresinden12.07.2021 tarihinde alındı.
• Korkut, Ş. (2017). Üstün yetenekli öğrencilerin eğitiminde bütünleştirilmiş müfredat modeline göre farklılaştırılmış sosyal bilgiler öğretimi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Kök, B. (2012). Üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerde farklılaştırılmış geometri öğretiminin yaratıcılığa, uzamsal yeteneğe ve başarıya etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Köken, N. (1995). İlkokullarda sosyal bilgiler öğretimi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Kuo, C. C., Maker, J., Su, F. L., and Hu, C. (2010). Identifying young gifted children and cultivating problem solving abilities and multiple intelligences. Learning and Individual Differences, 20(4), 365-379.
• Maker, C. J. (1986). Developing scope and sequence in curriculum. Gifted Child Quarterly, 30(4), 151-158. doi:Maker, C. J. (1986). Developing Scope and Sequence in Curriculum. Gifted Child Quarterly, 30(4), 151–158. doi:10.1177/001698628603000402 https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/001698628603000402 adresinden 09.06.2020 tarihinde alınmıştır.
• Özdemir, D. (2016). Design and development of differentiated tasks for 5th and 6th grade mathematically gifted students [Doctoral dissertation]. Middle East Technical University İn Partial Fulfıllment Of The Requırements For The Degree Of Doctor Of Phıloshopy In The Department Of Elementary Education.
• Renzulli, J. S. (1976). The enrichment triad model: A guide for developing defensible programs for the gifted and talented. Gifted Child Quarterly, 303-306. https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/001698627702100216?journalCode=gcqb https://doi.org/10.1177/0016986208326553 adresinden 16.12.2019 tarihinde alındı.
• Renzulli, J. S. (1988). The multiple menu model for developing differentiated curriculum for the gifted and talented. Gifted Child Quarterly, 32 (3), 298-309. https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/001698628803200302 adresinden 16.12.2019 tarihinde alındı.
• Renzulli, J. S., and Renzulli, S. R. (2010). The Schoolwide Enrichment Model: A Focus on Student Strengths and Interests. Gifted Education International, 26 (2-3), 140-156. doi: https://doi.org/10.1177/026142941002600303 https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/026142941002600303 adresinden 04.03.2021
• Sak, U. (2017). Üstün zekâlılar özellikleri, tanılanmaları, eğitimleri (7. b.). Ankara: Vize yayıncılık.
• Sarı, H. (2002). Özel eğitime muhtaç öğrencilerin eğitimleriyle ilgili çağdaş öneriler. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Senemoğlu, N. (2015). Gelişim, öğrenme ve öğretim kuramdan uygulamaya. (24. Basım). Ankara: Yargı Yayınları.
• Shavelson, R. J. (2016). Sosyal bilimlerde istatistik. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Sönmez, V. (1999). Sosyal Bilgiler öğretimi ve öğretmen kılavuzu. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Tak, A. Y. (2021). Etki büyüklüğü yöntemlerinin karşılaştırılması. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Bursa Uludağ Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Tay, B. (2002). İlköğretim 4.ve 5. sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler dersinde kullandıkları öğrenme stratejileri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Thomson, M. (2006). Supporting gifted and talented pupils in the secondary school. Paul Chapman Publishing.
• Tomlinson, C. A. (1999). Öğrenci gereksinimlerine göre farklılaştırılmış eğitim (The differentiated classroom: responding to the needs of ali learners. İstanbul: Redhouse Yayınları.
• Uzun, A. (2022). Özel yetenekli öğrencilerin sosyal bilgiler dersinde farklılaştırılmış öğretim etkinliklerine yönelik görüşleri [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Ülger, B. B. (2019). Üstün yetenekli öğrencilere yönelik farklılaştırılmış sorgulama temelli fen bilgisi ders modüllerinin geliştirilmesi, uygulanması ve etkililiğinin değerlendirilmesi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Walker, A., and Kettler, T. (2020). Developing critical thinking skills in high ability adolescents: effects of a debate and argument analysis curriculum. Talent, 21-39. doi: 10.46893/talent.758473 https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1170808 adresinden 24.03.2020.tarihinde alındı.
• Yaman, Y. (2014). Beyin temelli fen öğretiminin üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilerin akademik başarılarına, yaratıcılıklarına, eleştirel düşünmelerine ve tutumlarına etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yurtkulu, T. (2018). Özel yetenekli öğrencilerin üst düzey düşünme becerileri ile eleştirel düşünme eğilimi: karma yöntem araştırması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.