SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLERİNİN KAYNAŞTIRMA UYGULAMALARINA YÖNELİK GÖRÜŞLERİNİN VE DENEYİMLERİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2018, Cilt: 47 Sayı: 219, 57 - 88, 15.08.2018

Gülnur İlk , Mehmet Açıkalın

Öz

Özel eğitim hizmetleri günümüzde ağırlıklı olarak kaynaştırma yöntemiyle sağlanmaktadır. Özel eğitimin temel amacı, uyumsal becerilerin edinilmesi

ve bağımsız yaşam becerilerinin geliştirilmesidir. Kaynaştırmanın temel varsayımı da kaynaştırma öğrencisinin akranlarıyla iletişimini ve sosyal kabulünü arttırmak dolayısıyla bu öğrencilerin toplumla bütünleşmesini, toplumsallaşmasını sağlamaktır. Eğitim programları toplumsallaşmaya çerçeve oluşturmaktadır. Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler dersleri toplumsallaşmaya en önemli vurguyu yapan mihver derslerdir. Bu dersler çerçevesinde edinilebilecek kazanımlar; kaynaştırma öğrencilerinin bazı temel beceriler edinerek bağımsızlaşmasına ve toplumla bütünleşmesine yani özel eğitimin ve kaynaştırmanın temel amaçlarına önemli katkılar sağlayacak niteliktedir. Araştırma, kaynaştırma eğitiminin sosyal bilgiler dersi uygulamaları üzerinden incelenmesini ve bu incelenmenin öğretmen görüşleriyle desteklenmesini amaçlayan nitel bir çalışmadır. Sosyal bilgiler öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimi konusundaki görüşlerini, uygulama biçimlerini, sorunlarını ve önerilerini belirlemek amacıyla yazarlar tarafından geliştirilen, kısa cevaplı ve açık uçlu sorular içeren ankete ek olarak yarı yapılandırılmış görüşme yöntemi kullanılmıştır. Araştırma örneklemini 2013-2014 eğitim öğretim yılında İstanbul ilinde yer alan 13 ilçedeki 35 okulda görev yapan, en az bir kaynaştırma öğrencisi ile deneyim yaşamış; 100 sosyal bilgiler öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırma sonucunda sosyal bilgiler öğretmenlerinin çok büyük bir bölümünün özel eğitim/kaynaştırma eğitimi alanıyla ilgili eğitim almadıkları ve alanla ilgili uygulamalarda kendilerini yeterli hissetmedikleri görülmektedir. Öğretmenlerin büyük bir bölümünün diğer ders müfredatlarına kıyasla kendi ders müfredatlarının, kaynaştırmanın temel varsayımları açısından uygulamalara özel bir katkı sağlayacak nitelikte olduğunu belirttikleri anlaşılmaktadır. Bu değerli katkının farkındalığına rağmen öğretmenlerin neredeyse tamamının sosyal bilgiler dersinde kaynaştırma uygulamalarını çok yetersiz ve sorunlu buldukları yani uygulamalar hakkında olumsuz görüş belirttikleri görülmektedir. Öğretmenlerin çözüm önerisi olarak hala ilk sırada ayrıştırmayı önermesi ise dikkate değer başka bir sonuçtur.

Anahtar Kelimeler

Özel Eğitim, Kaynaştırma, Hayat Bilgisi, Sosyal Bilgiler Sosyal

Kaynakça

• Babaoğlan, E., & Yılmaz, Ş. (2010). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimindeki yeterlilikleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(2), 345 354.
• Batu, E. S. (2000). Kaynaştırma, destek hizmetler ve kaynaştırmaya hazırlık etkinlikleri. Özel Eğitim Dergisi, 2(4), 35-45.
• Batu, S., & Kırcaali-İftar, G. (2011). Kaynaştırma (6. Basım). Ankara: Kök Yayıncılık.
• Batu, S., & Uysal, A. (2010). Günümüz sınıflarına engelli çocukların katılımını destekleme. Akçamete, G. (Ed.), Genel eğitim okullarında özel gereksinimli olan öğrenciler ve özel eğitim içinde (ss.113-139). Ankara: Kök Yayıncılık.
• Berry, R.A.W. (2011). Voices of experience: general education teachers on teaching students with disabilities. International Journal of Inclusive Education, 15(6), 627-648.
• Blecker, N., & Boakes, N. (2010). Creating a learning environment for all children: are teachers ableand willing? International Journal of Inclusive Education,14(5), 435-447.
• Ceylan, R., & Aral, N. (2005). Entegre eğitim. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 69-79.
• Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Kaynaştırma Uygulamalarına Yönelik Görüşlerin... Millî Eğitim Sayı 219 Yaz/2018 85
• Çetin, Ç. (2004). Özel eğitim alanında çalışmakta olan farklı meslek grubundaki eğitimcilerin yaşadığı güçlüklerin belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5(1), 35-46.
• Çuhadar, Y. (2006). İlköğretim okulu 1-5. sınıflarda kaynaştırma eğitimine tabi olan öğrenciler için bireysel eğitim programlarının hazırlanması, uygulanması, izlenmesi ve değerlendirilmesi ile ilgili olarak sınıf öğretmenleri ve yöneticilerin görüşlerinin belirlenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Zonguldak, Karaelmas Üniversitesi.
• Demir, M. K., & Açar, S. (2010). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimine ilişkin düşünceleri. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(3), 749-770.
• Demirezen, S., & Akhan, N. E. (2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarına ilişkin görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, 1206-1223.
• Ege, P. (2006). Farklı engel gruplarının iletişim özellikleri ve öğretmenlere öneriler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel eğitim Dergisi, 7(2), 1-23.
• Erişkin, A. Y., Kıraç, S. Y., & Ertuğrul, Y. (2012). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarına ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, 193, 200-213.
• Görmez, E. (2016). Kaynaştırma öğrencilerinin sosyal bilgiler dersine yönelik performans düzeyleri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 13(35), 144-158.
• Gözün, Ö., & Yıkmış, N. (2004). İlköğretim müfettişlerinin kaynaştırma uygulamasına ilişkin görüş ve önerileri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5(2), 79-88. Güner, N. (2011). Kaynaştırma sınıflarında çalışan sınıf öğretmenlerinin sınıf yönetimi bilgi düzeylerinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(3), 691-708
• Güven, Y., & Balat, G.U. (2006). Kaynaştırma uygulamalarına ilişkin rehber öğretmenler ve rehberlik araştırma merkezi çalışanlarının görüşleri. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 24, 95-108
• İzci, E. (2005). Sınıf öğretmeni adaylarının özel eğitim konusundaki yeterlikleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 4(14), 106-114.
• Kargın, T. (2004). Kaynaştırma: Tanımı, gelişimi ve ilkeleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5(2), 1-13.
• Kot, M., Sönmez, S., Yıkmış, A., Çiftçi Tekinarslan, İ. (2015). İlkokul 4. sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersi kapsamında zihinsel yetersizliği olan kaynaştırma öğrencisine yönelik uygulamaları. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15, 231-246.
• Lalvani, P. (2012). Privilege, compromise, or social justice: teachers‟ conceptualizations of inclusive education. Disability & Society, 28(1), 14-27 . Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2006). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği. http://mevzuat.meb. gov.tr/html/26184_0.html adresinden 25 Eylül 2014 tarihinde edinilmiştir. Gülnur İlk / Mehmet Açıkalın 86 Millî Eğitim Sayı 219 Yaz/2018
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2010). İlköğretim okullarındaki kaynaştırma uygulamalarının değerlendirilmesi. http://www.meb.gov.tr/earged/earged/ilk_kaynas_eg_uyg_deg.pdf adresinden 23 Eylül 2014 tarihinde edinilmiştir.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2013). Milli Eğitim istatistikleri 2012-2013. http://sgb.meb.gov.tr/ istatistik/meb_istatistikleri_orgun_egitim_2012_2013.p df adresinden 08 Haziran 2014 tarihinde edinilmiştir.
• Nal, A., & Tüzün, I. (2011). Kaynaştırma/ bütünleştirme yoluyla eğitimde dünyadan ve Türkiye’den iyi örnekler. Mega Basım. http://www.sabancivakfi.org/files/html/programlar/tghp/33_ Tohum_Iyi_Ornekler_Raporu.pdf adresinden alınmıştır.
• Özmen, R. G. (2009). Hayat bilgisi, sosyal bilgiler ve fen bilgisi öğretiminde öğrenme güçlüğü olan ve zihinsel yetersizlikten etkilenmiş öğrenciler için şematik düzenleyicilerin oluşturulması ve sunumu. Milli Eğitim Dergisi, 181, 289-301.
• Özpolat, A. (2009). Toplumsallaşma hedefleri açısından 2005 sosyal bilgiler öğretim programı. Milli Eğitim Dergisi, 182, 249-267.
• Patton, M.Q. (2002). Qualitative research& evaluation methods (3. Basım). Thousands Oaks, CA:- Sage.
• Sadioğlu, Ö., Bilgin, A., Batu, S., & Oksal, A. (2013).Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırmaya ilişkin sorunları, beklentileri ve önerileri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13 (3), 1743- 1765.
• Saraç, T., & Çolak, A. (2012). Kaynaştırma uygulamaları sürecinde ilköğretim sınıf öğretmenlerinin karşılaştıkları sorunlara ilişkin görüş ve önerileri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8 (1), 13-28.
• Shevlin, M.,Winter, & E., Flynn, P. (2013). Developing inclusive practice: teacher perceptions of opport unities and constraints in there public of Ireland. International Journal of Inclusive Education,17(10),1119-1133.
• Slavica, P. (2010). Inclusive education: proclamation so reality (primary school teachers‟ view). Australian Journal of Teacher Education, 7(10), 62-69.
• Sucuoğlu, B. (2006). Etkili kaynaştırma uygulamaları. Ankara: Ekinoks.
• Sucuoğlu, B., & Kargın, T. (2006). İlköğretimde kaynaştırma uygulamaları yaklaşımlar yöntemler teknikler. Ankara: Morpa.
• Thorpe, A., & Azam, A. Q. M. S. (2010).Teachers‟ perceptions of inclusive education in main stream primary schools in the united kingdom. The International Journal of Interdisciplinary Social Sciences, 5(3), 163-172
• Vural, M., & Yıkmış, A. (2008). Kaynaştırma sınıfı öğretmenlerinin öğretimin uyarlanmasına ilişkin yaptıkları çalışmaların belirlenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8 (2), 141-159.
• Yaylacı, Z. & Aksoy, B. (2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimindeki yeterlilikleri. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6, 19-40.
• Yüksel, K., Diken, İ. H., Aksoy, V., & Karaaslan, Ö. (2012). Rehber öğretmen adaylarının özel eğitimde psikolojik danışma ve rehberliğe ilişkin öz-yeterlik algıları. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31, 137-148