2018 TÜRKÇE ÖĞRETİM PROGRAMINDAKİ KAZANIMLARIN ÜST DÜZEY DÜŞÜNME BECERİLERİ BAĞLAMINDA İNCELENMESİ

Yıl 2019, Cilt: 48 Sayı: 223, 83 - 112, 15.08.2019

Dilek Ünveren Kapanadze

Öz

Eğitim hedeflerinin kuramsal genel çerçevesinde meydana gelen değişmeler

ve bilişsel psikolojinin bulguları eğitim-öğretimin her aşamasına yansımış,

haliyle eğitimin önemli bir unsuru olan öğretim programlarının yapısı ve

kazanımlarına da etki etmiştir. Özellikle üst düzey düşünme becerilerinden olan

eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme, yansıtmacı düşünme, analitik düşünme,

metabilişsel (üst bilişsel) düşünme, lateral (yanal) düşünme becerilerinin öğrencinin

problem çözme sürecinde işe koşulması bir zorunluluk haline gelmiştir.

Tarama modelinde nitel araştırma yöntemine göre geliştirilen bu çalışmada

doküman inceleme yöntemiyle veriler toplanmıştır. Araştırmanın evrenini 2018

Türkçe Dersi Öğretim Programındaki tüm kazanımlar; örneklemini ise amaçlı

örneklem yolu ile seçilmiş 1-8. Sınıflara ait ortak kazanımlar oluşturmaktadır.

Bu kazanımlardaki üst düzey düşünme becerileri tespit edilmiş, bu yolla elde

edilen veriler, gruplandırılıp betimsel analiz yöntemi ile analiz edilmiştir. Ayrıca

metin incelemelerinde kullanılan içerik analizi yöntemiyle elde edilen olguların

belli başlıklar şeklinde tasnif edilmesi anlamına gelen kategorisel analiz tekniği

kullanılarak tespit edilen bulgular tablolar halinde de sunularak değerlendirilmiştir.

Bu süreçte, çalışmanın güvenilirliğini sağlamak amacıyla değerlendiriciler

arası güvenilirliğe bakılmış ve %91 oranında uzlaşı sağlanmıştır. Araştırma

sonucunda Türkçe öğretim programında yer alan beceri alanlarında ifade edilen

kazanımlarda bahsi geçen düşünme becerilerine yönelik kazanımlar görülmüş

ve bu düşünme becerilerinin kazandırılmasına yönelik açıklamalarda da yer almıştır.

İhtiyaca dayalılık ve davranışa dönüklük ilkeleri çerçevesinde, kazanımların

bahsi geçen düşünme becerilerini kazandıracağı sonucuna da ulaşılmıştır.

Son olarak düzey düşünme becerilerini geliştirme yolları üzerinde durulmuş ve

bu becerileri geliştirmeye yönelik öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türkçe öğretimi, üst düzey düşünme becerileri, Türkçe öğretim programı

Kaynakça

• Adair, J. (2000). Karar verme ve problem çözme. (Çev: Kalaycı, N. Ed.: Atay, M.T.). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Aslan, C. (2007). Research on self-perceptions of pre-service Turkish language teachers in Turkey with regard to problem solving skills. International Journal of Social Sciences, 2(4), 250-256.
• Aslan, C. (2009). Anadili Öğretmenlerinin Sınavlarda Sordukları Soruların “Yüksek Düzeyli Düşünme Becerileri”ni Geliştirmesi Bakımından İncelenmesi. II. Uluslararası Türkçenin Eğitimi-Öğretimi Kurultayı. 2-4 Temmuz 2009, Ürgüp.
• Aslan, C. (2010). Düşünme becerilerini geliştirici dil ve edebiyat öğretimi ortamları -bir eğitim durumu örneği. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13 (24), 127-152
• Aşkar, P. ve diğerleri (2005). Yeni öğretim programlarını inceleme ve değerlendirme raporu. http://www.erg.sabanciuniv.edu. Erişim Tarihi: [01.05.2018]
• Başar, H. (1998). Düşünce geliştirmeye yönelik öğretim. Milli Eğitim Dergisi, 140, 2-4.
• Chance, P. (1986). Introduction: the thinking movement, thinking in the classroom: A survey of programs. New York: Teachers College Press.
• Çiftçi, Ö. (2007). Aktif dinleme. Millî Eğitim, 176, 231-242.
• Demirel, Ö (1999). İlköğretim okullarında Türkçe öğretimi, İstanbul: MEB Yayınevi.
• Demirel, Ö. (2002). Türkçe ve sınıf öğretmenleri için Türkçe öğretimi. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Demirel, Ö (2002). Kuramdan uygulamaya eğitimde program geliştirme. Ankara: PegemA yayıncılık.
• Demirel, Ö. (2010). Eğitim sözlüğü (4. Baskı). Ankara: PegemA Yayıncılık
• Dewey R. A. (2007) Psychology: An introduction. California: Wadsworth
• Dewey, J. (1933). How we think. A restatement of the relation of reflective thinking to the educative pro- cess. Boston: Heath and Company.
• Epçaçan, C. (2013). Temel bir dil becerisi olarak dinleme ve dinleme eğitimi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2013(11).
• Ergüven, S. (2011). Öğretmenlerin yansıtıcı düşünme becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. (Yayınlanmış yüksek lisans tezi). Niğde: Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Flavell, J. H. (1985). Cognitive development (2nd ed.). Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall. Genç,
• S.Z. (2017). Değişen değerler ve yeni eğitim paradigması. Ankara: PegemA Yay. Güneş, F. (2007). Türkçe öğretimi ve zihinsel yapılandırma. Ankara: Nobel Yayınları Güneş, F. (2013) Türkçe öğretimi yaklaşımlar ve modeller. Ankara: Pegem Akademi Yayınları
• Gürkaynak, İ., Üstel, F., ve Gülgöz, S. (2008). Eleştirel düşünme, İstanbul: Eğitim Reformu Girişimi.
• Hezen, E. (2009). İlköğretim 1-5. Sınıflar Türkçe Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu’nun öğelerinin öğretim programında yer alan temel becerileri geliştirmeye uygunluğu. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• İpşiroğlu, Z. (2002). Düşünme korkusu. Düşünmeyi öğrenme ve öğretmenin temelleri. İstanbul: Papirüs Yayınevi.
• Lipman, M. (1994). Thinking in education. Cambridge: Cambridge University Press. Karasar, N.
• (2007). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. Kırışoğlu, O. T, (2002). Sanatta eğitim, görmek, öğrenmek, yaratmak. Ankara: PegemA.
• Kızılkaya, G., & Aşkar, P. (2009). “The Development of a Reflective Thinking Skill Scale Towards Problem Solving”. Eğitim ve Bilim, 34(154), 82.
• Kurudayıoğlu, M. ve Çetin, Ö. (2015) Temel beceriler ve Türkçe öğretimi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 3(3), 1-19.
• Mayer, R.E. & Goodchild, F.M. (1990). The critical thinker: Thinking and learning strategies for psychology students. IA: WM. C. Brown: Dubuque.
• MEB. (2018). Türkçe dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: MEB.
• Miles, M. B. ve Huberman A. M. (1994). An Expanded sourcebook: Qualitative data analysis. CA: Sage Publications.
• Moon, J. A. (2004). A handbook of reflective and experiential learning theory and practice. London: Routledge Flamer.
• Özden, Y. (1998). Öğrenme ve öğretme. İkinci Baskı. Ankara: Pegem Yayıncılık. Özdemir, E. (1998). Eleştirel okuma. Ankara: Ümit
• Royalty, J. (1995). The generalizability of critical thinking: Paranormal beliefs versus statistical reasoning. The Journal of Genetic Psychology, 156 (4),477-488
• Semerci, N. (2000). Kritik düşünme geliştirilebilir mi? Yaşadıkça Eğitim, 66, 30-34.
• Sever, S. (2002). Öğretim dili olarak Türkçenin sorunları ve öğretme-öğrenme sürecindeki etkili yaklaşımlar. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 34 (1-2), 11-22.
• Sever, S. (2004). Türkçe öğretimi ve tam öğrenme. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sever, S. (2010) Dil ve edebiyat öğretiminde kısa film ve karikatür. Prof. Dr. Cahit KAVCAR Türkçe Öğretimi Çalıştayı. 13-14 Mayıs 2010, Ankara
• Sungur, N.(1992). Yaratıcı düşünce. Ankara: Özgür Yayın Dağıtım.
• Şahinel, S. (2002). Eleştirel düşünme. Pegem A Yayıncılık
• Tuncer, Ç (2010). Türkçe dersinde üst düzey düşünme becerilerinin geliştirilmesi. Cito Eğitim: Kuram ve Uygulama, Temmuz, 34-50.
• Ünver, G. (2007). Yansıtıcı düşünme. Ö. Demirel (Ed.), Eğitimde yeni yönelimler (3. Basım), (137- 148). Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Üstündağ, T. (2014). Yaratıcılığa yolculuk. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Wade, C. (1995). Using writing to develop and assess critical thinking. Teaching of Psychology, 22 (1), 24-28.
• Yenilmez, K. & Yolcu, B. (2007). Öğretmen davranışlarının yaratıcı düşünme becerilerinin gelişimine katkısı. Osmangazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 95-105.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2008). Nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Zorbaz, K. Z. (2014) Yazma eğitimi, (Ed. Muamber Yılmaz) Yeni gelişmeler ışığında Türkçe öğretimi(içinde, ss. 108-145), Ankara: PegemA Yayınları.