FEN BİLGİSİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ ÖĞRENCİ MERKEZLİ ETKİNLİK TASARLAMA BECERİLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ: BİR EYLEM ARAŞTIRMASI

Yıl 2021, Cilt: 50 Sayı: 229, 93 - 127, 04.02.2021

Seda Okumuş

Öz

Bu araştırmanın amacı fen bilgisi öğretmen adaylarının öğrenci merkezli fen etkinlikleri tasarlama becerilerinin geliştirilmesidir. Bu amaçla eylem araştırması deseni benimsenmiş ve araştırma fen bilgisi öğretmenliği programı 3.sınıfında öğrenim gören 39 öğretmen adayı ile yürütülmüştür. Araştırma Özel Öğretim Yöntemleri I dersi kapsamında 9 hafta ve 36 saat süresince sürmüştür. Veri toplanma sürecinde Fen Bilimleri Uygulama Testi (FBUT) kullanılmıştır. FBUT’de yedi açık uçlu soru bulunmaktadır ve bu sorularda öğretmen adaylarının fen bilimlerinde kullanılan öğrenci merkezli öğretim model, yöntem ve teknikleriyle (argümantasyon, bağlam temelli öğrenme, 5E modeli, işbirlikli öğrenme, çoklu zeka, deney gibi) ilgili etkinlik tasarlamaları istenmiştir. Elde edilen verilerin analizinde içerik analizi yapılmıştır, tema ve kodlar oluşturulmuştur. Buna göre “etkinlik tasarlayabilme”, “kazanımlar”, “içerik” ve “uygunluk” olmak üzere dört tema bulunmaktadır. Bu temaların her birinde üç kod olmak üzere toplamda 12 koda göre analiz yapılmıştır. Araştırma sürecinde öncelikle araştırmacı öğrenci merkezli fen öğretim model, yöntem ve tekniklerini öğretmen adaylarına anlatmış, ardından her bir konu ile ilgili öğretmen adaylarının uygulama yapmıştır. Sınıf içi çalışmalar tamamlandıktan sonra FBUT uygulanmış ve öğretmen adaylarının etkinlik tasarlama becerileri ortaya çıkarılmıştır. Buna göre öğretmen adaylarının tasarladıkları etkinliklerin “kazanımlar” ve “içerik” temalarında yüksek seviyede, “etkinlik tasarlayabilme” ve “uygunluk” temalarında ise düşük seviyede olduğu belirlenmiştir. Araştırmadan elde edilen sonuçlar çerçevesinde fen bilgisi öğretmen adaylarının etkinlik tasarlama becerilerinin artırılması için çeşitli öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Fen bilgisi öğretmen adayları, etkinlik tasarlama becerileri

Kaynakça

• AYAS, Alipaşa, ÇEPNİ, Salih ve AKDENİZ, Alirıza (1994). “Fen Bilimleri Eğitiminde Laboratuvarın Yeri Ve Önemi Tarihsel Bir Bakış”. Çağdaş Eğitim, 204, 22-23.
• AYKUTLU, Işıl ve ŞEN, Ahmet İlhan (2012). “Üç Aşamalı Test, Kavram Haritası ve Analoji Kullanılarak Lise Öğrencilerinin Elektrik Akımı Konusundaki Kavram Yanılgılarının Belirlenmesi”. Eğitim ve Bilim, 37(166), 275-288.
• AYVACI, Hakan Şevki, ER NAS, Sibel. ve DİLBER, Y. (2016). “Bağlam Temelli Rehber Materyallerin Öğrencilerin Kavramsal Anlamaları Üzerine Etkisi: “İletken ve yalıtkan maddeler” Örneği”. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 51-78.
• BEKMEZCİ, Sinan Muhammet ve ATEŞ, Özlem (2018). “2013 Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programına İlişkin Öğretmen Görüşleri.” MCBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 16(3), 57-76.
• BELGE CAN, Hatice ve BOZ, Yezdan (2016). “Structuring Cooperative Learning For Moti-Vation and Conceptual Change in the Concepts of Mixtures.” International Journal of Science and Mathematics Education, 14, 35–657.
• BENZER, Elif (2015). “Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının 5E’ye Dayalı Deney Tasarlama Seviyelerinin ve Tasarım Hakkındaki Görüşlerinin İncelenmesi”. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 25, 302-328.
• BERLAND, Leema, K. ve MCNEILL, KATHERINE, L. (2010). “A Learning Progression for Scientific Argumentation: Understanding Student Work and Designing Supportive Instructional Contexts”. Science Education, 94(5), 765-793.
• BOZDOĞAN, Aykut Emre, TAŞDEMİR, Adem ve DEMİRTAŞ, Murat (2006). “Fen Bilgisi Öğretiminde İşbirlikli Öğrenme Yönteminin Öğrencilerin Bilimsel Süreç Becerilerini Geliştirmeye Yönelik Etkisi”. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(11), 23-36.
• BOZKURT ALTAN, Esra ve HACIOĞLU, Yasemin (2018). “Fen Bilimleri Öğretmenlerinin Derslerinde STEM Odaklı Etkinlikler Gerçekleştirmek Üzere Geliştirdikleri Problem Durumlarının İncelenmesi”. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED), 12(2), 487-507.
• BÖYÜK, Uğur ve EROL, Mustafa (2008). “Science Education Laboratories in Turkey: Difficulties and Proposals”. International Journal on Hands-on Science, 11, 1-6.
• BÖYÜK, Uğur, DEMİR, Semra ve EROL, Mustafa (2010). “Fen ve Teknoloji Dersi Öğretmenlerinin Laboratuvar Çalışmalarına Yönelik Yeterlik Görüşlerinin Farklı Değişkenlere Göre İncelenmesi”. TÜBAV Bilim Dergisi, 3(4), 342-349.
• BÜYÜKÖZTÜRK, Şener, KILIÇ ÇAKMAK, Ebru, AKGÜN, Özcan Erkan, KARADENİZ, Şirin ve DEMİREL, Funda (2012). “Bilimsel Araştırma Yöntemleri”. Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara.
• CHEN, Ying-Chih, HAND, Brian ve NORTON- MEIER, Lori (2017). “Teacher Roles of Questioning in Early Elementary Science Classrooms: A Framework Promoting Student Cognitive Complexities in Argumentation”. Research in Science Education, 47, 373–405.
• COŞTU, Bayram, AYAS, Alipaşa, ÇALIK, Muammer, ÜNAL, Suat ve KARATAŞ, Faik Özgür (2005). “Fen Öğretmen Adaylarının Çözelti Hazırlama ve Laboratuvar Malzemelerini Kullanma Yeterliliklerinin Belirlenmesi”. Hacettepe Üniversitesi Egitim Fakültesi Dergisi, 28, 65-72.
• ÇILDIR, Sema (2012). “Fizik Öğretmen Adaylarının Laboratuar Araç-Gereçlerini Kullanım Yeterlilikleri Hakkındaki Görüşleri ve Kuramsal Deney Tasarlama Yeterliliklerinin Belirlenmesi”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11(42), 93-102.
• DEMİR, Semra, BÖYÜK, Uğur ve KOÇ, Ayşe (2011). “Fen ve Teknoloji Dersi Öğretmenlerinin Laboratuvar Şartları ve kullanımına İlişkin Görüşleri ile Teknolojik Yenilikleri İzleme Eğilimleri”. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 66-79.
• DEMİRAL, Ümit (2014). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Sosyobilimsel Bir Konudaki Argümantasyon Becerilerinin Eleştirel Düşünme ve Bilgi Düzeyleri Açısından İncelenmesi: GDO Örneği, Karadeniz Teknik Üniversitesi (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Trabzon.
• DEMİREL, Melek ve ARSLAN TURAN, Belma (2010). “Probleme Dayalı Öğrenmenin Başarıya, Tutuma, Bilişötesi Farkındalık ve Güdü Düzeyine Etkisi”. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38, 55-66.
• DÖNEL AKGÜL, Güldem ve GEÇİKLİ, Esra (2018). “Öğretmen Adaylarının Yeni Bir Deney Tasarlayabilme ve Uygulayabilme Hakkındaki Görüşleri”. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(26), 349-364.
• EYMUR, Gülüzar ve GEBAN, Ömer (2017). “The Collaboration of Cooperative Learning and Conceptual Change: Enhancing the Students’ Understanding of Chemical Bonding Concept”. International Journal of Science and Mathematics Education, 15, 853–871.
• FIRETTO, Carla, M., MURPHY, P. Karen, GREENE, Jeffrey A., LI, Mengyi, LI, WEI, Liwei, MONTALBANO, Cristin, HENDRICK, Brendan ve CRONINGER, Rachel M.V. (2019). “Bolstering Students’ Written Argumentation by Refining an Effective Discourse İntervention: Negotiating the Fine Line Between Flexibility and Fidelity”. Instructional Science, 47,181–214.
• GÜL, Şeyda (2016). “Yaşam Temelli Öğretim Modeliyle “Fotosentez” Konusunun Öğretimi: REACT Stratejine Dayalı Bir Uygulama”. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED), 10(2), 21-45.
• GÜNEY, Kaan ve SEMERCİ, Çetin (2009). “Mikro-Yansıtıcı Öğretim Yönteminin Öğretmen Adaylarının Yansıtıcı Düşünmesine Etkisi”. Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları Dergisi. 8(1), 77-83.
• HENDERSON, J. Bryan, MACPHERSON, Anna, OSBORNE, Jonathan. ve WILD, Andrew. (2015). “Beyond Construction: Five Arguments for the Role and Value of Critique in Learning Science”. International Journal of Science Education, 37(10), 1668-1697.
• HONG, Zuway-R., LIN, Huann-shyang, WANG, Hsin-Hui, CHEN, Hsiang-Ting ve YANG, Kuay-Keng (2013). “Promoting and Scaffolding Elementary School Students' Attitudes toward Science and Argumentation through a Science and Society Intervention”. International Journal of Science Education, 35(10), 1625-1648.
• İLHAN, Nail, DOĞAN, Yakup ve ÇİÇEK, Özge (2015). “Fen Bilimleri Öğretmen Adaylarının “Özel Öğretim Yöntemleri” Dersindeki Yaşam Temelli Öğretim Uygulamaları”. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 666-681.
• JEWETT, Elizabeth ve KUHN, Deanna. (2016). “Social Science as a Tool in Developing Scientific Thinking Skills in Underserved, Low-Achieving Urban Students”. Journal of Experimental Child Psychology 143, 154–161.
• KABLAN, Zeynel. (2012). “Öğretmen Adaylarının Ders Planı Hazırlama ve Uygulama Becerilerine Bilişsel Öğrenme ve Somut Yaşantı Düzeylerinin Etkisi”. Eğitim ve Bilim, 37(163), 239-253.
• KAPANADZE, Marika, EILKS, Ingo, JANASHIA, Simon, MAKASHVILI, Malkhaz, STUCKEY, Marc ve MARKIC, Silvija. (2011). Promoting student-active and inquiry-based science learning by the project SALIS., Paper presented at 9th European Science Education Research Association (ESERA) Conference, Lyon, France,
• KARAÇÖP, Ataman ve DOYMUŞ, Kemal (2013). “Effects of Jigsaw Cooperative Learning and Animation Techniques on Students’ Understanding of Chemical Bonding and Their Conceptions of the Particulate Nature of Matter”. Journal of Science Education and Technology, 22 (2), 186-203
• KARAMAN, Pınar ve ŞAHİN, Çavuş (2017). “Öğretmen Adaylarının Ölçme-Değerlendirme Okuryazarlıklarının Mikro-Öğretim Yoluyla Geliştirilmesi”. Turkish Studies, 12(4), 255-274.
• KAYA, Hasan ve BÖYÜK, Uğur (2011). “Fen Bilimleri Öğretmenlerinin Laboratuvar Çalışmalarına Yönelik Yeterlikleri”. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 27(1), 126-134.
• KILIÇ, Abdurrahman ve ACAT, Mehmet Bahattin (2007). “Öğretmen Adaylarının Algılarına Göre Öğretmen Yetiştirme Programlarındaki Derslerin Gereklilik ve İşe Vurukluk Düzeyi”. Sosyal Bilimler Dergisi, 17, 21-37.
• KIM, Mijung ve TAN, Aik‐Ling (2010). “Rethinking Difficulties of Teaching İnquiry-Based Practical Work: Stories form Elementary Pre-Service Teachers”. International Journal of Science Education, 33, 1-22.
• KOCAKÜLAH, Aysel ve SAVAŞ, Emre (2011). “Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Deney Tasarlama ve Uygulama Sürecine İlişkin Görüşleri”. OMÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(1), 1-28.
• KOZCU ÇAKIR, Nevin ve SARIKAYA, Mustafa (2018). “Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Bilimsel Süreç Becerilerinin Değerlendirilmesi”. Turkish Studies, 13(4), 859-884.
• LIU, Qing-Tang, LIU, Bo-Wei ve LIN, Yu-Ren (2019). “The Influence of Prior Knowledge and Collaborative Online Learning Environment on Students’ Argumentation in Descriptive and Theoretical Scientific Concept”. International Journal of Science Education, 41(2), 165-187.
• LIU, Shiyu ve ROEHRIG, Gillian (2019). “Exploring Science Teachers’ Argumentation and Personal Epistemology about Global Climate Change”. Research in Science Education, 49(1),173-189.
• MARULCU, İsmail ve DEDETÜRK, Ayşegül (2014). “Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Mikro-Öğretim Yöntemini Uygulamaları: Bir Eylem Araştırması”. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(25), 353-372.
• METİN, Mustafa ve ÖZMEN, Haluk (2009). “Sınıf Öğretmeni Adaylarının Yapılandırmacı Kuramın 5E Modeline Uygun Etkinlikler Tasarlarken ve Uygularken Karşılaştıkları Sorunlar”. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED), 3(2), 94-123.
• MILES, Mattew B. ve HUBERMAN, A. Michael (1994). “Qualitative data analysis: an expanded sourcebook. (Second edition)”. SAGE Publications, California.
• MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI (MEB). (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara.
• OKUMUŞ, Seda (2012). Maddenin Halleri ve Isı Ünitesinin Bilimsel Tartışma (Argümantasyon) Modeli ile Öğretiminin Öğrenci Başarısına ve Anlama Düzeylerine Etkisi, Karadeniz Teknik Üniversitesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Trabzon.
• OKUMUŞ, Seda, ÇAVDAR, Oylum, ALYAR, Mustafa ve DOYMUŞ, Kemal (2017). “İşbirlikli Öğrenme ve Modellerin Kimyasal Reaksiyonlar Konusunun Anlaşılmasına Etkisi.” Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 44, 358-381.
• ÖZDEMİR, Nurten. (2006). İlköğretim II. Kademedeki Fen Bilgisi Öğretiminde Yaşanan Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Pamukkale Üniversitesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Denizli.
• ÖZDİLEK, Zehra, OKUMUŞ, Seda ve DOYMUŞ, Kemal (2018). “The Effects of Model Supported Cooperative and Individual Learning Methods on Prospective Science Teachers’ Understanding of Solutions”. Journal of Baltic Science Education, 17 (6), 945-959.
• ÖZTÜRK, Nilay ve YILMAZ TÜZÜN, Özgül (2017). “Preservice Science Teachers’ Epistemological Beliefs and Informal Reasoning Regarding Socioscientific Issues”. Research in Science Education, 47, 1275–1304.
• REINERS, Christiane, S., BLIERSBACH, Markus ve MARNIOK, Karl (2017). “The Cultural Argument for Understanding Nature of Science. A Chance to Reflect on Similarities and Differences between Science and Humanities”. Science & Education, 26, 583–610.
• SAĞLAM ARSLAN, Ayeşgül, DEVECİOĞLU KAYMAKÇI, Yasemin ve ARSLAN, Selahattin (2009). “Alternatif Ölçme-Değerlendirme Etkinliklerinde Karşılaşılan Problemler: Fen ve Teknoloji Öğretmenleri Örneği”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 1-12.
• SEZEN VEKLİ, Gülşah (2018). “Sınıf Öğretmeni Adaylarının Bilimsel Süreç Becerilerine Dayalı Deney Tasarlama ve Uygulama Becerilerinin İncelenmesi”. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(3), 128-141.
• ŞAHİN PEKMEZ, Esin, AKTAMIŞ, Hilal ve CAN, Bilge (2010). “Fen Laboratuarı Dersinin Öğretmen Adaylarının Bilimsel Süreç Becerileri ve Bilimsel Yaratıcılıklarına Etkisi”. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 93–112.
• ŞİMŞEK, Hasan ve YILDIRIM, Ali (2011). “Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri”. Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• TANYEL BAŞAR, Çiğdem ve İNCE, Metin (2019). “Kavramsal Sanat Uygulamalarıyla Öğrencilerin Sanatsal İfade Biçimlerinin Geliştirilmesine İlişkin Eylem Araştırması”. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 7(1), 438-469.
• TAŞDERE, Adem ve ÖZSEVGEÇ, Tuncay (2012). “Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının pedagojik alan bilgisi bağlamında strateji-yöntem-teknik ve ölçme-değerlendirme bilgilerinin incelenmesi.” Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, Niğde Üniversitesi, Niğde.
• TATAR, Nilgün ve CEYHAN, Nilay (2018). “Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Yapılandırmacı Kurama Dayalı Öğretim Uygulamalarının Geliştirilmesi”. İlköğretim Online, 17(1), 207-222.
• TEKBIYIK, Ahmet ve AKDENİZ, Ali Rıza (2008). “İlköğretim Fen ve Teknoloji Dersi Öğretim Programını Kabullenmeye ve Uygulamaya Yönelik Öğretmen Görüşleri”. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED), 2(2), 23-37.
• TÜRKOĞUZ, Suat, KIRIKTAŞ, Halit ve ESLEK, Sinan (2014). “Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Bilgisayarlı Deney Kitleriyle Tasarladıkları Kimya Deneylerinin İncelenmesi”. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(2), 325-341.
• ULUÇINAR, Şafak, CANSARAN, Arzu ve KARACA, Aysun (2004). “Fen Bilimleri Laboratuvar Uygulamalarının Değerlendirilmesi”. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(4), 465-475.
• ÜLTAY, Eser, ÜLTAY, Neslihan ve DÖNMEZ USTA, Necla (2018). “Sınıf Öğretmeni Adaylarının “Basit Elektrik Devreleri” Konusunda 5E Modeli ve REACT Stratejisine Uygun Hazırladıkları Ders Planlarının İncelenmesi”. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(3), 855-864.
• ÜTKÜR, Nur, KABAPINAR, Yücel ve ÖNDER, Alev (2016). “Örnek Olay Yönteminin Hayat Bilgisi Derslerinde Kullanımına Yönelik Bir Eylem Araştırması”. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(25) ,41-58.
• WORLD ECONOMIC FORUM (WEF) (2016). What are the 21st-century skills every student needs? https://www.weforum.org/agenda/2016/03/21st-century-skills-future-jobs-students/ Son erişim tarihi 01.01.2018.
• YAMAK, Havva, BULUT, Nelihan ve DÜNDAR, Sefa (2014). “5. Sınıf Öğrencilerinin Bilimsel Süreç Becerileri İle Fene Karşı Tutumlarına FETEMM Etkinliklerinin Etkisi”. GEFAD, 34(2), 249-265.
• YAMAN, Süleyman ve YALÇIN, Necati (2005). “Fen Bilgisi Öğretiminde Probleme Dayalı Öğrenme Yaklaşımının Yaratıcı Düşünme Becerisine Etkisi”. İlköğretim Online, 4(1), 42-52,