MEB 2013 OKUL ÖNCESİ EĞİTİM PROGRAMI’NIN BEYİN TEMELLİ ÖĞRENME YAKLAŞIMI AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 50 Sayı: 229, 419 - 444, 04.02.2021

Özgül Polat , Dicle Akay , Ebru Aydın

Öz

Beynin erken çocukluk yıllarında çevreye kolaylıkla uyum sağlama becerisine nöroplastisite denilmektedir. Okul öncesi dönem ise; nöroplastisite açısından oldukça kritik bir dönem olarak görülmektedir. Okul öncesi dönemde beyin, çevredeki uyaranlara karşı oldukça duyarlıdır. Çocuğa verilen olumlu uyaranlar ile çocuğun beynindeki sinir hücreleri arasında sinaptik bağlantılar kurulmakta ve bu sayede daha kolay ve kalıcı öğrenmeler gerçekleşmektedir. Bu nedenle, okul öncesi dönemde verilen eğitim; çocuklara kazandırılmak istenen bilgi, beceri ve davranışlar açısından oldukça önem arz etmektedir. Buradan yola çıkarak, okul öncesi dönem çocuklarına yönelik hazırlanan eğitim programlarının beynin işleyiş kurallarına ve beynin çok yönlü gelişimine yönelik hazırlanması gerektiği düşünülmektedir. Dolayısıyla bu çalışmanın amacı; MEB (2013a) Okul Öncesi Eğitim Programı’ndaki kazanımlara ait göstergelerin beyin temelli öğrenme yaklaşım açısından incelenmesidir. Bu bağlamda, programda yer alan kazanımlar ve göstergelerin beynin hangi bölümlerini temel aldığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Durum çalışması deseninde yürütülen bu araştırmanın verileri; araştırmacılar tarafından geliştirilen, 7 boyut ve 19 alt boyuttan oluşan Beyin Bölümleri Kontrol Listesi aracılığıyla toplanmıştır. Verilerin analizinde Pearson Korelasyon ve frekans analizleri kullanılmıştır. Broca Alanı’nı (konuşma, ifade edici dil kontrolü ve motor kontrol) ve Dorsal Lateral Korteks’i (üst düzey düşünme becerileri) etkinleştiren oldukça yüksek sayıda gösterge olduğu bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Okul Öncesi, Okul Öncesi Eğitim Programı, Beyin Gelişimi, Beyin Bölümleri

Kaynakça

• AKMAN, P. (2018). İngilizce dersinin beyin temelli öğrenme kuramına göre işlenmesinin akademik başarı ve duygusal zekâ üzerindeki etkililiğinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çağ Üniversitesi, Mersin.
• ANDERSON, O. R. (1997). A neorocognitive perstpective on current learning theory and science instructional strategies, Science Education, 81(1), 67-89.
• ARSLAN, S. ve İlkay, N. (2015). Okul öncesi öğretim programına yönelik öğretmen görüşleri. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 1(1), 22-32.
• AYDIN, O., Madi, B., Alpanda, S. ve Sazcı, A. (2012). MEB Okul Öncesi Eğitim Programı’nın nörogelişimsel açıdan değerlendirilmesi. M. Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 36, 69-93.
• BARRET, P. M., Cooper, M. ve Teoh, A.B. (2014). When time is of the essence: A rationale for earlier early intervention. Journal of Psychological Abnormalities in Children, 3(4), 133-140.
• BAYINDIR, H. (2003). An investigation of students’ attitudes towards brain based applications in english composition skills in course: a case study. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, İngiliz Dili Eğitimi, Ankara.
• BEKMAN, S. ve Gürlesel, C. F. (2005). Doğru başlangıç: Türkiye’de okul öncesi eğitim. İstanbul: TÜSİAD.
• BERNIER, A., Carlson, S. M., Deschenes, M. ve Matte-Gagne, C. (2012). Social factors in the development of early executive functioning: A closer look at the caregiving environment. Developmental Science, 15, 12-24.
• BEST, J. R. ve Miller, P.H. (2010). A developmental perspective on executive function. Child Development,81(6), 1641-1660.
• BONNIER, C. (2009). Evaluation of early stimulation programs for enhancing brain development. ActaPædiatrica. 97, 853-858.
• BRUER, J. T. (1999). In search of brain-based education. Phi Delta Kappan, 80, 646–657.
• CALL, N. ve Featherstone, S. (2010). The thinking child (2. Baskı). Londra: Continuum International Publishing Group.
• CARLSON, S. M. (2005). Developmentally sensitive measures of executive function in preschool children. Developmental Neuropsychology, 28(2), 595-616.
• CARLSON, N. (2010). Foundations of behavioral neuroscience (8. Baskı). Saddle River, NJ: Prentice Hall.
• CHUGANI, H. T. (1998). Critical period of brain development: Studies of cerebral glucose utilization with PET. Preventive Medicine, 27, 184–188.
• ÇENGELCİ, T. (2005). Sosyal bilgiler dersinde beyin temelli öğrenmenin akademik başarıya ve kalıcılığa etkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• DE MICHAEL, K. (2016). Sensory processing handbook for early childhood educators. New York: Bank Street College of Education.
• DUMAN, B. (2015). Neden beyin temelli öğrenme? Ankara: Pegem Akademi. EARLY Childhood Intervention/Texas Department of Assistive and Rehabilitative Services. (2013). Promoting cognitive development. Texas Child Care Quarterly, 37 (3).
• EIGSTI, I. M., Zayas, V., Mischel, W., Shoda, Y., Ayduk, O., Dadlani, M. B., Davidson, M. C., Aber, J. L. ve Casey, B. J. (2006). Predicting cognitive control from preschool to late adolescence and young adulthood. Psychological Science, 17(6), 478–484.
• ELIOT, L. (1999). What’s going on in there? How the brain and mind develop in the first five years of life. New York: Bantam.
• FARMER-DOUGAN, V. ve Alferink, L. A. (2013). Brain development, early childhood, and brain- based education: a critical analysis. Leslie Haley Wasserman ve Debby Zambo (Ed.) Educating the Young Child 7: Early Childhood and Neuroscience-Links to Development and Learning içinde (s. 55-76). Springer.
• FUSTER, J. (2002) Frontal lobe and cognitive development. Journal of Neurocytology, 31, 373-385.
• GARRETT, P. (2011). Brain and behavior: An introduction to biological psychology (3. Baskı). Los Angeles: Sage Publications.
• GASCOYNE, S. (2012). Treasure baskets and beyond: realizing the potential of sensory-rich Play. Open University Press.
• GERDES, J., Durden, T. R. ve Poppe, L. M. (2013). Brain development and learning in the primary years. G2198. Faculty Publications from CYFS. 77.
• GREENFIELD, S. (2000). İnsan beyni. B. Çekmece (Çev.) İstanbul: Varlık Yayınları.
• HARTINGER, S. M., Lanata, C. F., Hattendorf, J., Wolf, J., Gil, A. I., Obando, M. O., Noblega, M., Verastegui, H. ve Mausezahl, D. (2016). Impact of a child stimulation intervention on early child development in rural Peru: a cluster randomised trial using a reciprocal control design. Journal of Epidemiol Community Health. 1-8.
• KEARNS, K. (2017). Frameworks for learning & development. South Melbourne, Victoria: Cengage Learning Australia.
• KOLB, B. ve Whishaw, I. Q. (1990). Fundamentals of human neuropsychology. (3. Baskı). New York: Freeman and Company.
• LEDOUX, J. (1996). The emotional brain: The mysterious underpinnings of emotional life. New York: Simon & Schuster Inc.
• MADİ, B. (2014). Öğrenme beyinde nasıl oluşur? (3. Baskı). Ankara: Efil Yayınevi.
• MİLLÎ Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2006). Okul öncesi eğitim programı. Ankara.
• MİLLÎ Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2013a). Okul öncesi eğitim programı. Ankara.
• MİLLÎ Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2013b). Çocuk gelişimi ve eğitimi. Ankara.
• MISCHEL, W., Shoda, Y. ve Peake, P. K. (1988). The nature of adolescent competencies predicted by preschool delay of gratification. Journal of Personality and Social Psychology, 54(4), 687–696.
• NELSON, C. A. (2002). Neural development and life-long plasticity. R.M. Lerner, F. Jacobs, D. Wetlieb (Ed.). Promoting Positive Child, Adolescent and Family Development: Handbook of Program and Policy Interventions içinde (s. 45-69). Sage Publications: Thousand Oaks, CA.
• NOVKOVIC, T., Mittman, T. ve Manahan-Vaughan, D. (2015). BDNF contributes to the facilitation of hippocampal synaptic plasticity and learning enabled by environmental enrichment. Hippocampus, 25, 1-15.
• OKTAY, A. (1999). Yaşamın sihirli yılları. İstanbul: Epilson Yayınları.
• ÖZDEN, Y. (2003). Öğrenme ve öğretme (5. Baskı). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• ÖZKAN, B. (2015). 60-72 aylık çocuklar için bilimsel süreç becerileri ölçeğinin geliştirilmesi ve beyin temelli öğrenmeye dayanan fen programının bilimsel süreç becerilerine etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• POLAT, Ö. (2019). Türkiye’de okul öncesi eğitimin genel durumu: 2019 araştırma raporu. İstanbul: Testfen Eğitim Yayınları.
• POOL, C. R. (1997). Maximizing learning: a conversation with renate nummela caine. Educational Leadership, 54(6), 11-15.
• ROWLEY, S. ve Williams, J. (2015). Multisensory stimulation and ınfant development. Research review. Johnson & Johnson Pacific.
• RUSHTON, S. ve Juola-Rushton, A. (2008). Classroom learning environment, brain research and the no child left behind ınitiative: 6 years later. Early Childhood Education Journal, 36(1), 87–92.
• SHORE, R. (1997). Rethinking the brain: new ınsights into early development. New York: Families and Work Institute.
• SHODA, Y., Mischel, W. ve Peake, P. K. (1990). Predicting adolescent cognitive and self-regulatory competencies from preschool delay of gratification: Identifying diagnostic condition. Developmental Psychology, 26(6), 978–986.
• SOUSA, A. D. (2000). How the brain learns. California: Corwin Press.
• SÖZER Çapan (2014). Beyin temelli öğrenme yaklaşımına göre hazırlanan bir eğitim programının 5 yaş çocuklarının yaratıcılık becerilerine etkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• SPRENGER, M. B. (2002). Becaming a “wiz” at brain-based teaching. California: Corwin Press.
• SYLWESTER, R. (2000). A biological brain in a cultural classroom. California: Zephyr Press.
• SYLWESTER, R. (2007). The Adolescent Brain: Reaching for Autonomy. Thousand Oaks: Corwin Press.
• UNICEF. (2018). Early childhood development in the UNICEF strategic plan 2018-2021. Erişim adresi: https://www.unicef.org/sites/default/files/2019-05/Early%20Childhood%20Development% 20in%20the%20UNICEF%20Strategic%20Plan%202018-2021.pdf
• WALKER, S. P., Chang, S. M., Vera-Hernandez, M. ve Grantham-McGregor, S. (2011). Early childhood stimulation benefits adult competence and reduces violent behavior. Pediatrics, 127(5), 848-857.
• WHITE, A. ve Pulla, V. (2012). Strengthening the capacity for resilience in children. Venkat Pulla, Andrew Shatte ve Shane Warren (Ed.). Perspectives on Coping and Resilience içinde (s. 122- 153). Author Press.
• WOLFE, P. ve Nevills, P. (2004). Building the reading brain. Kaliforniya: Corwin Press.
• YILDIRIM, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.