TÜRKİYE’DE HÜKÛMET PROGRAMLARININ VE MİLLÎ EĞİTİM ŞÛRALARINDA ALINAN KARARLARIN İLKOKUL GÖRSEL SANATLAR DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMLARINA YANSIMASI: 1923-1950

Yıl 2021, Cilt: 50 Sayı: 229, 681 - 705, 04.02.2021

Sevgi Kayalıoğlu , Osman Altıntaş

Öz

Bu araştırmanın amacı 1923-1950 yılları arasında kurulan hükûmetlerin programları ve millî eğitim şûralarında alınan kararların ilkokul Görsel Sanatlar dersi öğretim programlarına hedef, içerik, öğrenme ve öğretme süreci ve değerlendirme yaklaşımları açısından yansımalarının olup olmadığını tespit etmektir. Araştırma kapsamında 1924, 1926, 1936 ve 1948 İlkokul Programları; 1927 Köy Mektepleri Müfredat Programı; 1936 Köy Okulları Müfredat Programı Taslağı ve 1939 Köy İlkokul Programı Projesi ele alınmıştır. Tarihsel araştırma yöntemi kullanılarak yürütülen çalışmada veriler, doküman incelemesi yöntemi ile toplanmış
ve doküman analizi yoluyla incelenmiştir. Araştırmada 1924 Programı’nda Resim dersinin Cumhuriyet esaslarını ve laikliği topluma aktarmada dolaylı bir rol üstlendiği; 1926-1936 arasında uygulanan programlarda, hükûmetlerin eğitim politikalarının dersin hedef ve içerik boyutlarına çeşitli açılardan yansıdığı; özellikle Mayıs 1935’ten sonra Cumhuriyet Halk Partisi’nin (CHP) parti politikalarının, şûralarda alınan kararların ve dolayısıyla uygulanan öğretim programlarının üzerinde belirleyici bir faktör olduğu anlaşılmıştır. Ayrıca CHP’nin kültür ve sanat politikalarından “devrim müzelerinin kurularak topluma inkılap ruhunun aşılanması” fikri, 1936 itibariyle ilkokul programlarında okul müzelerinin kurulması ve bu müzelerde “inkılap/devrim köşesi” adlı bir bölüme yer verilmesi suretiyle örgün eğitimde uygulanabilir bir forma dönüştürülmüştür. Bu dönemin eğitim ve öğretim programlarının şekillendirilmesinde CHP’nin ulusal politikalarının daha etkili olmasının, karşısında herhangi bir muhalefet olmayan bu partinin politikalarının devlet politikası olarak benimsenmesinden ileri geldiği ve bu durumun dönemin Türkiye’si için oldukça tabii olduğu söylenebilir. 1946 seçimleriyle başlayan çok partili yeni dönem ise ders öğretim programına yansımaları olan diğer siyasi gelişmelerdendir.

Anahtar Kelimeler

Resim/Resim-Elişi/Resim-İş/Görsel Sanatlar Dersi, Hükûmet Programları, Millî Eğitim Şûra Kararları, Eğitim Programı, Öğretim Programı, Müfredat

Kaynakça

• ARSLAN, Mehmet. (2000). Cumhuriyet Dönemi İlköğretim Programları ve Belli Başlı Özellikleri. Millî Eğitim: Eğitim-Sanat-Kültür, 146(2), 42-48.
• ASLAN, Erdal. (2011). Türkiye Cumhuriyeti’nin İlkokullarda İzlediği İlk Öğretim Programı:1924 İlk Mektepler Müfredat Programı. İlköğretim Online, 10(2), 717-734.
• ASLANER, Nilgül. (2008). Millî Eğitim Şûraları ve Eğitim Politikaları: 1939-1946. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• BALCI, Meral. (2019). Tek Parti Dönemi’nde Eğitim Şuralarının Hükümetlerin Eğitim Politikalarına Etkileri, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (17), 143-164.
• BİNBAŞIOĞLU, Cavit. (1994). Genel Öğretim Bilgisi. Ankara: Kadıoğlu.
• BÜYÜKÖZTÜRK, Şener., KILIÇ ÇAKMAK, Ebru., AKGÜN, Özcan Erkan., KARADENİZ, Şirin. & DEMİREL, Funda. (2010). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• CİCİOĞLU, Hasan. (1985). Türkiye Cumhuriyetinde İlk ve Ortaöğretim: Tarihi gelişimi. Ankara: AÜ Eğitim Bilimleri Fakültesi.
• COHEN, Louis., MANION, Lawrence., & MORRISON, Keith. (2005). Research Methods in Education. London and New York: Taylor & Francis.
• DEWEY, John. (1952). Türkiye Maarifi Hakkında Rapor (MEB, Çev.). İstanbul: Millî Eğitim.
• DİNÇ, Sait. (1999). Cumhuriyet Döneminde Yapılan Millî Eğitim Şûraları ve Alınan Kararların Uygulamaları: 1923-1960, Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara.
• FRAENKEL, Jack. R., & WALLEN, Norman. E. (2009). How to Design and Evaluate Research in Education. New York: McGraw-Hill.
• GÖZÜTOK, Fatma Dilek. (2003). Türkiye’de Program Geliştirme Çalışmaları. Millî Eğitim Dergisi, 160. http://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/ dergiler/milli_egitim_dergisi/160/gozutok. htm sayfasından erişilmiştir.
• GÜLER, Ali. (2004). Türk Eğitim Politikalarının Tarihsel Süreci. Ankara: Yeryüzü.
• KALAYCI, Nurdan. (2000). 1968 Sonrası Gelişmeler. A. Tazebay (Ed.), İlköğretim Programları ve Gelişmeler: Program Geliştirme İlke ve Teknikleri Açısından Değerlendirilmesi içinde (s.125-176). Ankara: Nobel.
• KALAYCI, Nurdan. (2004). Cumhuriyet Döneminde İlköğretim: Hükümet Programları ve Uygulamalar. İstanbul: MEB.
• KAPTAN, Saim. (1998). Bilimsel Araştırma ve İstatistik Teknikleri. Ankara: Tekışık.
• KÜLTÜR BAKANLIĞI. (1936). İlkokul Programı. İstanbul: Devlet.
• KÜLTÜR BAKANLIĞI. (1938). Köy Mektepleri Müfredat Programı. İstanbul: Devlet.
• MAARİF VEKÂLETİ. (1340). İlk Mekteplerin Müfredat Programı. İstanbul: Matbaa-i Âmire.
• MAARİF VEKÂLETİ. (1930). İlkmektep Müfredat Programı. İstanbul: Devlet.
• MAARİF VEKİLLİĞİ. (1939). Köy İlkokul Programı Projesi. İstanbul: Maarif.
• MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI. (1946). Köy İlk Okul Program Projesi. Ankara: Millî Eğitim.
• MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI. (1948). İlk Okul Programı. İstanbul: Millî Eğitim.
• MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI. (1949). Dördüncü Millî Eğitim Şûrası 22-31 Ağustos 1949: Çalışma Programı, Komisyon Raporları, Konuşmalar. İstanbul: Millî Eğitim.
• MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI. (1991). T.C. Maarif Vekilliği Birinci Maarif Şûrası 17-29 Temmuz 1939: Çalışma Programı, Konuşmalar, Lahikalar. (Tıpkı Basım). İstanbul: Millî Eğitim.
• MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI. (1995). Millî Eğitim Şûraları:1939-1993. Ankara: MEB.
• ÖZALP, Reşat. & ATAÜNAL, Aydoğan. (1983). Millî Eğitimde Kongreler ve Şûralar. MEB (Ed.), Cumhuriyet Döneminde Eğitim içinde (s.105-139). İstanbul: Millî Eğitim.
• TEBLİĞLER DERGİSİ. (1940, Nisan 29). Köy Enstitüleri Kanunu. 2(68), 189-190.
• TERTEMİZ, Neşe. (2000). Cumhuriyet Döneminde İlköğretim. A. Tazebay (Ed.), İlköğretim Programları ve Gelişmeler: Program Geliştirme İlke ve Teknikleri Açısından Değerlendirilmesi içinde (s.27-124). Ankara: Nobel.
• TONGUÇ, İsmail Hakkı. (2004). İlköğretim Kavramı. Ankara: Piramit.
• TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ TUTANAK DERGİSİ. (1946, Ağustos 14), D: VIII, İ: O., C: 1, Ankara: TBMM.
• TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ TUTANAK DERGİSİ. (1947, Ekim 13), D: VIII, İ: II, C: 12, Ankara: TBMM.
• TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ TUTANAK DERGİSİ. (1948, Haziran 18), D: VIII, İ: II, C: 12, Ankara: TBMM.
• TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ ZABIT CERİDESİ. (1943, Mart 17), D: VII, İ: F., C: 1, Ankara: TBMM.
• TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ ZABIT CERİDESİ. (1340, Kasım 27), D: II, İ: XIII, C: 10, Ankara: TBMM.
• TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ ZABIT CERİDESİ. (1925, Mart 4), D: II, İ: 69, C: 15, Ankara: TBMM.
• TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ ZABIT CERİDESİ. (1927, Kasım 5), D: III, İ: I, C: 1, Ankara: TBMM.
• TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ ZABIT CERİDESİ. (1939, Ocak 27), D: V, İ: IV, C: 29, Ankara: TBMM.
• YILDIRIM, Ali. & ŞİMŞEK, Hasan. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin.