POPÜLER DİZİ-FİLM KARAKTERLERİNİN LİSE ÖĞRENCİLERİNİN ROL MODEL ALMA DAVRANIŞI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: ‘ONUN GİBİ OLSAM’

Yıl 2022, Cilt: 51 Sayı: 234, 1639 - 1660, 09.05.2022

Nuri Türk , Abdullah Atli

https://doi.org/10.37669/milliegitim.802862

Cited By: 3

Öz

Yapılan araştırmalar dizi-filmlerin lise öğrencileri üzerinde önemli etkilerinin olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte dizi-filmlerin lise öğrencilerinin rol model alma davranışı üzerindeki etkisini inceleyen sınırlı sayıda araştırma mevcuttur. Bu nitel araştırmanın amacı lise öğrencilerinin dizi-film karakterleri hakkındaki düşüncelerini derinlemesine inceleyerek bu karakterlerinin rol model alma davranışları üzerindeki etkilerinin keşfedilmesidir. Siirt ilinde üç farklı liseden 30 öğrenciyle yapılan nitel görüşmelerin içerik analizi sonucunda lise öğrencilerinin dizi-film karakterlerini şu ana temalar çerçevesinde rol model aldıkları görüldü: “Konuşma tarzı”, “Fiziksel görünüm ve kıyafet”, “Motivasyon sağlama”, “Kişiler arası ilişkiler” ve son olarak “Kariyer edinme”. Sonuç olarak, lise öğrencilerinin takip ettikleri dizi-filmlerdeki karakterlerin birçok özelliğini örnek alarak onlar gibi davranmaya çalıştıkları görüldü. Elde edilen bulgular çerçevesinde çeşitli öneriler sunuldu.

Anahtar Kelimeler

dizi-film,, dizi-film karakterleri, rol model alma, lise öğrencileri

Kaynakça

• Allen, E. C. (2019). Do aspirational role models inspire or backfire? Perceived similarity mediates the effect of role models on minority students’ college choices (Order No. 27540330). ProQuest Dissertations & Theses Global. (2309941549). https://search.proquest.com/docview/2309941549?accountid=16268
• Asgari, S., Dasgupta, N., ve Stout, J. G. (2012). When do counterstereotypic ingroup members inspire versus deflate? The effect of successful professional women on young women’s leadership self-concept. Personality and Social Psychology Bulletin, 38(3), 370-383. https://doi.org/10.1177/0146167211431968
• Austin, E. W., Pinkelton, B. E., ve Fujioka, Y. (2000). The role of interpretation processes and parental discussion in the media’s effects on adolescents’use of alcohol. Pediatrics, 105(2), 343–349. https://doi.org/10.1542/peds.105.2.343
• Bagès, C., ve Martinot, D. (2011). What is the best model for girls and boys faced with a standardized mathematics evaluation situation: A hardworking role model or a gifted role model? British Journal of Social Psychology, 50(3), 536-543. https://doi.org/10.1111/j.2044-8309.2010.02017.x
• Bandura, A. (1977). Social learning theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
• Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
• Bandura, A. (1989). Human agency in social cognitive theory. American Psychologist, 44(9), 1175–1184. https://doi.org/10.1037/0003-066X.44.9.1175
• Bandura, A. (2001). Social cognitive theory of mass communication. Media Psychology, 3(3), 265–299. Doi: 10.1207/S1532785XMEP0303_03
• Bandura, A., ve R. H. Waters (1963). Social learning and personality development. New York: Holt Rinehart ve Winston.
• Boon, S. D., ve Lomore, C. D. (2001). Admirer-celebrity relationships among young adults: Explaining perceptions of celebrity influence on identity. Human Communication Research, 27(3), 432-465. https://doi.org/10.1111/j.1468-2958.2001.tb00788.x
• Cheryan, S., Siy, J. O., Vichayapai, M., Drury, B. J., ve Kim, S. (2011). Do female and male role models who embody STEM stereotypes hinder women’s anticipated success in STEM? Social Psychological and Personality Science, 2(6), 656-664.
• Christiansen, J. B. (1979). Television role models and adolescent occupational goals. Human Communication Research, 5(4), 335-337. https://doi.org/10.1111/j.1468-2958.1979.tb00645.x
• Cohen, J. (2001). Defining identification: Atheoretical look at the identification of audiences with media characters. Mass Communication & Society, 4(3), 245–264. https://doi.org/10.1207/S15327825MCS0403_01
• Creswell, J. W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni (3.Basımdan çeviri). (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev.). Ankara: Siyasal Kitabevi
• Çimen, L. (2019). Eğitim fakültesi öğrencilerinin rol model tercihleri. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1/1), 89-111.
• Çöteli, S. (2016). İnternetten izlenen dizi ve seriyallerin ‘araç iletidir’ ve ‘kullanımlar doyumlar’ bağlamında incelenmesi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 3(2), 120-134.
• Erikson, E. H. (1993). Childhood and society. New York: W.W. Norton Company
• Erjem, Y., ve Çağlayandereli, M. (2006). Televizyon ve gençlik: Yerli dizilerin gençlerin model alma davranışı üzerindeki etkisi. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30(1), 15-30.
• Eyal, K., ve Rubin, A. M. (2003). Viewer aggression and homophily, identification, and parasocial relationships with television characters. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 47(1), 77-98. https://doi.org/10.1207/s15506878jobem4701_5
• Eyüpoğlu, A. (2010, 12 Kasım). Gençlerin rol modeli Ezel. Milliyet. https://www.milliyet.com.tr/cadde/ali-eyuboglu/genclerin-rol-modeli-ezel-1313285 adresinden erişildi.
• Fraenkel, J. R. Wallen, N. E., ve Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education. New York: Mc. Graw-Hill.
• Giddens, A. (2000). Sosyoloji. (H. Özel ve C. Güzel, Çev.). Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Giles, D. C. (2002). Parasocial interaction: A review of the literature and a model for future research. Media Psychology, 4(3), 279–305. https://doi.org/10.1207/S1532785XMEP0403_04
• Giles, D. C., ve Maltby, J. (2004). The role of media in adolescent development: Relations between autonomy, attachment, and interest in celebrities. Personality and Individual Differences, 36(4), 813–822. https://doi.org/10.1016/S0191-8869(03)00154-5
• Greenberg, B. S. Neuendorf, K. Rothfuss, N. B., ve Henderson, L. (1982). The soaps: What's on and who cares? Journal of Broadcasting & Electronic Media, 26(2), 519-535. https://doi.org/10.1080/08838158209364022
• Harrison, K. (1997). Does interpersonal attraction to thin media personalities promote eating disorders? Journal of Broadcasting & Electronic Media, 41(4), 478-500
• Hoffner, C., ve Buchanan, M. (2005). Young adults' wishful identification with television characters: The role of perceived similarity and character attributes. Media psychology, 7(4), 325-351. https://doi.org/10.1207/S1532785XMEP0704_2
• Huesmann, L. R. Moise-Titus, J. Podolski, C. L., ve Eron, L. D. (2003). Longitudinal relations between children's exposure to TV violence and their aggressive and violent behavior in young adulthood. Developmental Psychology, 39(2), 201-221. https://doi.org/10.1037/0012-1649.39.2.201
• Huguet, P., ve Regner, I. (2007). Stereotype threat among schoolgirls in quasi-ordinary classroom circumstances. Journal of Educational Psychology, 99(3), 545-560. https://doi.org/10.1037/0022-0663.99.3.545
• Igartua, JJ. Acosta, T., ve Frutos, FJ (2013). Recepción e impacto del drama cinematográfico: el papel de la identificación con los personajes y la empatía. Global Media Journal Meksika, 6(11), 1-18. https://gmjei-ojs-tamiu.tdl.org/gmjei/index.php/GMJ_EI/article/view/75
• Johnson, B., ve Christensen, L. (2014). Eğitim araştırmaları; Nicel, nitel ve karma yaklaşımlar (4.Basımdan çeviri). (İ. Budak, A. Budak vd., Çev.). Ankara: Eğiten Kitap.
• Karaboğa, T.M. (2019). Lise öğrencilerinin rol model tercihlerine ilişkin bir çalışma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(2), 363-391.
• Karunanayake, D., ve Nauta, M. M. (2004). The relationship between race and students' identified career role models and perceived role model influence. The Career Development Quarterly, 52(3), 225-234. https://doi.org/10.1002/j.2161-0045.2004.tb00644.x
• Kemper, T. D. (1968). Reference groups, socialization and achievement. American Sociological Review, 31-45.
• Kırtepe, S. (2014). Televizyon dizilerinin toplum üzerindeki etkileri: Sosyo-kültürel bir çözümleme (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• King, M.M.,ve Multon, K.D. (1996). The effects of television role models on the career aspirations of African-American junior high school students. Journal of Career Development, 23(2), 111–125. https://doi.org/10.1177/089484539602300202
• Leaper, C., ve Friedman, C. K. (2007). The Socialization of Gender. In J. E. Grusec ve P. D. Hastings (Eds.), Handbook of socialization: Theory and research (s. 561–587). Guilford Press.
• Lockwood, P. (2006). “Someone like me can be successful”: Do college students need same-gender role models? Psychology of Women Quarterly, 30(1), 36-46. https://doi.org/10.1111/j.1471-6402.2006.00260.x
• Martin, C. A., ve Bush, A. J. (2000). Do role models influence teenagers' purchase intentions and behavior? Journal of Consumer Marketing, 17(5), 441-454.
• Merton, R. K., ve Merton, R. C. (1968). Social theory and social structure. Simon and Schuster.
• Marx, D. M., ve Roman, J. S. (2002). Female role models: Protecting women’s math test performance. Personality and Social Psychology Bulletin, 28(9), 1183-1193. https://doi.org/10.1177/01461672022812004
• McIntyre, R. B. Paulson, R. M. Taylor, C. A. Morin, A. L., ve Lord, C. G. (2011). Effects of role model deservingness on overcoming performance deficits induced by stereotype threat. European Journal of Social Psychology, 41(3), 301-311. https://doi.org/10.1002/ejsp.774
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber. (S. Turan, Çev.). Ankara: Nobel.
• Miles, M.B. Huberman, A.C. Saldaña, J. (2014). Qualitative data analysis: A methods sourcebook. (Third edition). California: SAGE Publications.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2008). Öğrencilerin televizyon izleme alışkanlıkları. Ankara: MEB. https://www.meb.gov.tr/earged/earged/TV_izleme.pdf. adresinden erişildi.
• Morgenroth, T., Ryan, M. K., ve Peters, K. (2015). The motivational theory of role modeling: How role models influence role aspirants’ goals. Review of General Psychology, 19(4), 465-483. https://doi.org/10.1037/gpr0000059
• Murray, S. (1999). Saving our so-called lives: Girl fandom, adolescent subjectivity and my so-called life. In M. Kinder (Ed.), Kids' Media Culture (s. 221-235). Duke University Press.
• Navaro, L. (2020). Gerçekten beni duyuyor musun? (38.Basım). İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Oruç, C. Tecim, E ve Özyürek, H. (2011). Okul öncesi dönem çocuğunun kişilik gelişiminde rol modellik ve çizgi filmler. Ekev Akademi Dergisi, 15(48), 281-297.
• Özkan, R. (2013). Televizyon dizilerinin üniversite öğrencileri üzerindeki etkilerinin belirlenmesi. Electronic Turkish Studies, 8(12), 1017-1029.
• Paice, E., Heard, S., ve Moss, F. (2002). How important are role models in making good doctors? Bmj, 325(7366), 707-710. https://doi.org/10.1136/bmj.325.7366.707
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev.). Ankara: Pegem.
• Perrone, K. M., Zanardelli, G., Worthington Jr, E. L., ve Chartrand, J. M. (2002). Role model influence on the career decidedness of college students. College Student Journal, 36(1), 109-113.
• Radyo ve Televizyon Üst Kurulu. (2005). Radyo ve televizyon üst kurulu özel çalışma grubu sonuç raporu. Ankara: RTÜK. http://www.ihsandag.gen.tr/index_dosyalar /RTUKRAPORUekleriyle.pdf adresinden erişildi.
• Radyo ve Televizyon Üst Kurulu. (2018). Televizyon izleme eğilimleri araştırması. Ankara: RTÜK. https://www.rtuk.gov.tr/rtuk kamuoyu arastirmalari /3890/5776/televizyon_izleme_egilimleri_arastirmasi_2018.html adresinden erişildi.
• Radyo ve Televizyon Üst Kurulu. (2019). Yeni medya alışkanlıkları ve siber zorbalık araştırması. Ankara: RTÜK. https://www.rtuk.gov.tr/rtuk-kamuoyu-arastirmalari /3890/8181/ cocuklarin-yeni- medya-kullanim-aliskanliklari ve siber zorbalik arastirmasi.html adresinden erişildi.
• Rosenthal, T. L., ve Zimmerman, B. J. (1978). Social learning and cognition. New York: Academic Press.
• Run, E. C., Butt, M., ve Nee, C. Y. (2010). The influence of role models on young adults purchase. Jurnal Kemanusiaan, 8(1).
• Saldaña, J. (2013). The coding manual for qualitative researchers. (2nd ed.). London: Sage.
• Sanders, B. (1994). Öküzün A’sı (6. Basımdan çeviri). (Ş. Tahir, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Sasso, G.M. ve Rude, H.A. (1987), Unprogrammed effects of traınıng hıgh‐status peers to ınteract wıth severely handıcapped chıldren. Journal of Applied Behavior Analysis, 20(1), 5-44. https://doi.org/10.1901/jaba.1987.20-35
• Semerci, N. ve Kalçık, C. (2017). Televizyonda yayınlanan dizilerin lise öğrencilerinin yaşam boyu öğrenme etkisine ilişkin öğrenci görüşleri. Bartın Üniversitsi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 237-262.
• Senemoğlu, N. (2007). Gelişim öğrenme ve öğretim: Kuramdan uygulamaya (1. Basım). Ankara: Gönül Yayıncılık
• Schulz, L.E. Hooppell, C ve Jenkins, A.C. (2008) Judicious imitation: Children differentially imitate deterministically and probabilistically effective actions. Child Development, 79(2), 395 – 410. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.2007.01132.x
• Taş, S ve Yalçınkaya, Y. (2015). Okul içerikli dizilerin öğrenci davranışlarına etkileri. International Online Journal of Educational Sciences, 7(2), 180-190.
• Taylan, H. H. (2011). Televizyon programlarındaki şiddetin yetiştirme etkisi: Konya lise öğrencileri üzerinde bir araştırma (Yayımlanmış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Uluyağcı, C. Ünlü, S ve Bayçu, U.S. (2011). TV dizilerindeki mekânlarda kültürel yansımaların göstergebilimsel çözümlenmesi: Canım ailem. Global Media Journal, 2(3), 117-127. Üstündağ, A. (2019). Gençlerin model aldıkları televizyon karakterleri. Akademik İncelemeler Dergisi (AID), 14(1), 27-50.