Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretim Programı Kapsamında Kültürel Mirasın Animasyon Çizgi Dizilerle Aktarımı: Bir Yörük Hikâyesi Maysa ve Bulut

Yıl 2022, Cilt: 51 Sayı: 236, 2969 - 3000, 11.11.2022

Burcu Sel

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1052307

Öz

Çocuklarda ortak kültürel belleğin küçük yaşlarda medya aracılığıyla inşası, ileriki yaşlarda da eğitsel süreçler aracılığıyla sürekliliğinin sağlanması ve korunması nitelikli bir kültürel hafıza oluşumu açısından önemlidir. Bu araştırmada kültürel mirasın önemli bir “odak” haline geldiği sosyal bilgiler ve hayat bilgisi öğretim programı kapsamında, Yörük bir ailenin hikâyesinin anlatıldığı “Maysa ve Bulut” adlı animasyon çizgi dizinin kültürel miras ögeleri açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada betimsel ve nitel bir yaklaşım benimsenerek doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Bu kapsamda sürece ve bağlama hâkim olma, veri toplama protokolünün hazırlanması, protokolün test edilmesi, verilerin toplanması ve analiz edilmesi süreçleri göz önünde bulundurulmuştur. Çizgi dizinin 86 bölümü izlenmiş, verilerin toplanması ve makro analizi eş zamanlı olarak yürütülmüştür. Veriler MAXQDA 2022 programına aktarılarak içerik analizi yoluyla analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda sözlü kültüre ilişkin uygulamalar, yemek kültürüne ilişkin uygulamalar, kültüre dayalı eğlence etkinlikleri, kültüre dayalı ritüeller/şölenler, kültüre dayalı sağlık uygulamaları ve kültüre dayalı el sanatları olmak üzere altı alt kategoriye ulaşılmıştır. Bu alt kategorilerin hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretim programında yer alan kültürel ögelerle güçlü ve simetrik bir ilişkisinin var olduğu, Maysa ve Bulut adlı çizgi dizide yer alan nitelikli ve yoğun kültürel miras ögelerinin çocukların okulda karşı karşıya kaldıkları öğretim programlarının bir izdüşümü olduğu görülmüştür. Kültürel pratiklerin çocuğa aktarımında öğretim programları aracılığıyla okullarda verilen formal “kültür”e dayalı eğitimin çizgi filmler aracılığıyla pekiştirilmesi önemli bir işlevsel alan olarak değerlendirilebilir.

Anahtar Kelimeler

Çizgi film, kültürel miras, hayat bilgisi, sosyal bilgiler

Kaynakça

• Akbay, S. (2019). Türkiye'de üretilen çizgi filmlerin kültürü taşıma fonksiyonu içerik ve söylem açısından Pepee örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Akyüz, M. H. (2019). Televizyonda gösterilen Türk yapımı çizgi filmlerin kültürel farklılıklar bağlamında incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi, Eğitim bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Altheide, D. (1996). Process of document analysis. In D. Altheide (Edt.) Qualitative media analysis. Thousand Oaks: Sage Pub.
• Aslan, E. (2018). Dijital kültürde kültür aktarımı: Rafadan Tayfa animasyon dizisinde “Aşure günü” örneği. 9. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi, 3, 329-334, Ordu.
• Aslan, E. (2021). Animasyon (çizgi film) tarihine kültür aktarımı açısından bir bakış. Folklor/Edebiyat, 27(108), 1059-1074. https://doi.org/10.22559/folklor.1953
• Aslan, O. & Yılar, Ö. (2019). Halk bilimi unsurlarının gelecek kuşaklara aktarımında çizgi filmlerin rolü: Rafadan Tayfa örneği. Nevşehir Hacı Bektaşi Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 646-669.
• Atan, U. (1995). Animasyonun kültür aktarımındaki yeri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Aydoğan, A.E. (2019). Kültürel öğelerin çizgi filmlere yansıması: Pepee ve Cedric örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Bastı, D.D. (2016). Bir çizgi filmin halk bilimi açısından incelenmesi: Pepee örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Erciyes üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Beldağ, A., & Kaptan, S. Y. (2017). Arabalar filminin içerdiği değerlere ilişkin bir inceleme. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 487-499.
• Belkhyr, S. (2012). Disney animation: Global diffusion and local appropriation of culture. International Journal of Human Science, 9(2), 704-714. https://doi.org/10.4000/etudescaribeennes.5863
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40. https://doi.org/10.3316/QRJ0902027
• Bülbül, A. (2019). Türk animasyon filmlerindeki karakterlerin, kültürel açıdan incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Giresun Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Giresun.
• Cheng, TL., Brenner, RA., Wrıght, JL., Sachs, HC., Moyer, P., Rao, MR. (2004). Children’s violent television viewing: Are parents monitoring?. Pediatrics, 114, 94-99. https://doi.org/10.1542/peds.114.1.94
• Çetin, Ş., & Üzer, M. (2018). ''Küçük hezarfen'' çizgi filminde yer alan millî kültür unsurlarının incelenmesi. Itobiad: Journal of the Human & Social Science Researches, 7(3), 2049-2079.
• Dalacosta, K., Kamariotaki-Paparrigopoulou, M., Palyvos, J. A., & Spyrellis, N. (2009). Multimedia application with animated cartoons for teaching science in elementary education. Computers & Education, 52(4), 741-748. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2008.11.018
• Demir, R. (2019). Türkiye’de çocuk kanallarında yayınlanan çizgi filmlerde dini ve kültürel değerler eğitimi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Di Giovanni, E. (2003). Cultural otherness and global communication in Walt Disney films at the turn of the century. The Translator, 9(2), 207-223. https://doi.org/10.1080/13556509.2003.10799154
• Duman, G.B., & Gümüştepe, N. (2016). “Dede Korkut Hikayeleri” çizgi filmi üzerine kültür ve dil aktarımı bakımından bir değerlendirme. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Araştırmaları Dergisi, 2(8), 5-30.
• Dursun, Z., & Uzuner Yurt, S. (2017). Popüler kültür karşısında yerelliğin sunumu:“Maysa ve bulut” örneği. EKEV Akademi Dergisi, 69, 117-129.
• Eşitti, Ş. (2016). Çizgi filmlerde küresel ve yerel kültürün inşası: Caillou ve Pepee örneği. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 32, 125-144.
• Giroux, H. A., & Pollock, G. (2010). The mouse that roared: Disney and the end of innocence. Rowman & Littlefield Publishers.
• Güngör, A. C. ve Çolak, A. (2019). Popüler kültür bağlamında çizgi filmlerin kültür aktarımındaki yeri ve önemi: “İstanbul muhafızları” incelemesi. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 59, 923-931.
• Huang, Y. (2017, January). Study on the transmission of japanese animation culture. In 2016 2nd International Conference on Economics, Management Engineering and Education Technology (ICEMEET 2016) (pp. 530-533). Atlantis Press.
• Kaba, F. (2014). Çizgi filmlerde grafik ifade ve konu açısından kültürel etkiler: Türk çizgi film örnekleri. Selçuk İletişim, 8(3), 163-181.
• Kamacıoğlu, B. (2017). Çizgi filmlerin kültür aktarımındaki rolü ve Hayao Miyazaki çizgi filmleri. Sanat ve Tasarım Dergisi, 7(2), 1-18.
• Karakuş, N. (2016). Maysa ve bulut isimli animasyon çizgi filmin kültürel ögeler açısından incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(34), s. 134-149
• Karaman, H., & Yılar, Ö. (2020). Çizgi filmlerde halk bilimi unsurlarının kullanımı: Niloya örneği. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 6(2), 149-165. https://doi.org.10.38089/ekuad.2020.10 Kaya, T. (2014). Tematik çocuk kanallarında yayınlana çizgi filmlerde yerel ve küresel izler. Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 1(1), 63-78.
• Khalid, H., Meerah, T. S., & Halim, L. (2010). Teachers’ perception towards usage of cartoon in teaching and learning physics. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 7, 538-545. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2010.10.072
• Liu, Y., & Liu, J. (2017, July). Research on the cartoon culture and national image construction. In 2017 3rd International Conference on Economics, Social Science, Arts, Education and Management Engineering, Atlantis Press.
• Lin, N. H., & Tzou, S. H. (2015, August). Traditional western art elements in disney animations, elite ınfluence in mass culture through the prism of the frankfurt school. In International Conference on Cross-Cultural Design (pp. 252-262). Springer, Cham.
• Mogalakwe, M. (2006). The use of documentary research methods in social research. African Sociological Review, 10(1), 221-230.
• Miles, M. B., & Huberman, A.M. (1994). Qualitative data analysis: an expanded sourcebook. Sage.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2018). Öğretim programları. https://mufredat.meb.gov.tr/Programlar.aspx
• Naz, S., Rasheed, M., & Rasheed, T. (2018). Effects of hindi dubbed cartoons on students’ linguistic patterns and culture. Global Language Review, 3(1), 126-135. http://dx.doi.org/10.31703/glr.2018(III-I).08
• O’Leary, Z. (2017). The essential guide to doing your research project. SAGE Publications Inc.
• Omar, M. A. M., & Ishak, M. S. A. (2011). Understanding culture through animation: From the world to Malaysia. Journal Pengajian Media Malaysia, 13(2), 1-9.
• Oruç, Ş., & Teymuroğlu, B. (2016). Sosyal bilgiler öğretiminde çizgi film kullanımının öğrencilerin akademik başarılarına etkisi. Uluslararası Alan Eğitimi Dergisi, 2(2), 92-106.
• Özaydın, A. (2020). Animasyon filmlerin sosyal bilgiler dersi öğretim programı bağlamında incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar. Özer, S. (2012). Sosyal bilgiler öğretiminde çizgi filmlerin kullanımı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Niğde Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Niğde.
• Özer, D., & Avcı, İ. B. (2015). Cartoons as educational tools and the presentation of cultural differences via cartoons. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 191, 418-423. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.04.355 Pekşen Akça, R., & Baran, G. (2018). Çizgi filmlerin Türk kültürüne ait özellikler açısından incelenmesi:“Pepee örneği”. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 8(17), 215-224. https://doi.org.10.17828/yalovasosbil.433634
• Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun (2011). 6211 Sayılı Radyo Ve Televizyonların Kuruluş Ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6112.pdf
• RTÜK (2013). Türkiye’de Çocukların Medya Kullanma Alışkanlıkları Araştırması sonuçlandı. https://www.rtuk.gov.tr/turkiyede-cocuklarin-medya-kullanma-aliskanliklari-arastirmasi-sonuclandi/2515 Rai, S., Waskel, B., Sakalle, S., Dixit, S., & Mahore, R. (2017). Effects of cartoon programs on behavioural, habitual and communicative changes in children. International Journal of Community Medicine and Public Health, 3(6), 1375-1378. http://dx.doi.org/10.18203/2394-6040.ijcmph20161456
• Sadioğlu, Ö., Turan, M., Dikmen, N., Yılmaz, M., & Özkan, Y. (2018). Değerlerin öğretiminde çizgi filmler: Rafadan Tayfa örneği. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 240-251. https://doi.org.10.17679/inuefd.333173
• Sancar, R. (2017). Rusya, Türkiye ve Kanada yapımı çizgi filmlerin bazı kültürel boyutlar açısından karşılaştırılması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Scott (1990). A matter of record, documentary sources in social research. Polity Press.
• Selanik Ay, T. & Korkmaz, Ç. (2017). Sosyal bilgiler programında yer alan değerler ve kültürel ögeler bağlamında “Küçük Hezarfen” çizgi filmi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(2), 49-62.
• Şentürk, M. (2020). Sosyal bilgiler dersinde eğitici çizgi roman ve eğitici çizgi film kullanımının öğrencilerin, tutum, motivasyon ve akademik başarılarına etkileri [Yayımlanmamış doktora tezi]. Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Şentürk, M., & Simsek, U. (2021). Educational comics and educational cartoons as teaching material in the social studies course. African Educational Research Journal, 9(2), 515-525. https://doi.org.10.30918/AERJ.92.21.073
• Taş Alicenap, Ç. (2015). Kültürel mirasın çizgi film senaryolarında kullanılması. TÜBAR-Türklük Bilimi Araştırmaları, 37, 12- 15. https://doi.org/10.17133/tba.63303
• Tian, C., & Xiong, C. (2013). A cultural analysis of Disney's Mulan with respect to translation. Continuum, 27(6), 862-874. https://doi.org/10.1080/10304312.2013.843636
• Tipa, V. (2014). The animatıon film, a field of culture interference. International Journal of Communication Research, 4(4), 338-342.
• Türkmen, N. (2012). Çizgi filmlerin kültür aktarımındaki rolü ve Pepee. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 36(2), 139-158.
• Uçan, B. (2018). Türk çizgi filmlerinde kültürel kodlamalar. Journal of International Social Research, 11(55), 1134- 1144. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.20185537283
• Ünsal, B.S. (2020). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde "Keloğlan" çizgi filminin kültürel etkileşim ögesi olarak incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Nevşehir.
• Ünver, T. (2002). Bir popüler kültür ürünü: Çizgi film Pokemon [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Wang, J. (2015, May). Analysis on setting of animated characters modeling in accordance with national traditional culture. In 1st International Conference on Arts, Design and Contemporary Education (ICADCE 2015) (pp. 433-436). Atlantis Press.
• Wang, L., Han, B., & Xu, G. (2020). Cultural differences in mulan between chinese version and Disney version. Theory and Practice in Language Studies, 10(10), 1332-1336. http://dx.doi.org/10.17507/tpls.1010.22
• Yalçın, SS., Tuğrul, B., Naçar, N., Tuncer, M., Yurdakök, K. (2002). Factors that affect television viewing time in preschool and primary school children. Pediatrics International, 44, .622-627. https://doi.org/10.1046/j.1442-200X.2002.01648.x
• Yapıcıoğlu, G. (2010). Bir popüler kültür ürünü olarak animasyon sinema: Kayıp Balık Nemo, Buz Devri, Wall-E [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Yaralı, T. K., & Avcı, N. (2017). Bir çizgi filmin popüler kültür açısından incelenmesi: Rafadan Tayfa. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 5(1), 449-470. https://doi.org/10.19145/gumuscomm.275465
• Yoon, H., & Malecki, E. J. (2010). Cartoon planet: worlds of production and global production networks in the animation industry. Industrial and Corporate Change, 19(1), 239-271. https://doi.org/10.1093/icc/dtp040 Yousaf, Z., Shehzad, M., & Hassan, S. A. (2015). Effects of Cartoon Network on the behavior of school going children (A Case study of gujrat city). International Research Journal of Interdisciplinary & Multidisciplinary Studies (IRJIMS), 1(1), 73-179.
• Zhou, T. (2016). Analyses of the cultural differences in Chinese and American cartoon movies. Advances in Economics, Business and Management Research, 30, 163-167. https://dx.doi.org/10.2991/iconfem-16.2016.29