Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Öğretimde Bilinçli Farkındalık Düzeylerinin İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 52 Sayı: 237, 319 - 348, 10.02.2023

Sinem Çakır , Merve Şepitci Sarıbaş , Gülümser Gültekin Akduman , Arzu Özyürek

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1052759

Öz

Araştırma, okul öncesi öğretmen adaylarının öğretimde bilinçli farkındalık düzeylerini ve farkındalık düzeylerini etkileyen etmenleri incelemek amacıyla planlanmıştır. Araştırmada, tarama modeli ve karar ağacı modeli kullanılmıştır. Çalışma grubunu, 2021-2022 eğitim-öğretim yılında Gazi Üniversitesi ve Ondokuz Mayıs Üniversitesinde öğrenim gören 103 okul öncesi öğretmen adayı oluşturmuştur. Verilerin toplanmasında “Genel Bilgi Formu” ve “Öğretimde Bilinçli Farkındalık Ölçeği” kullanılmıştır. Analizlerde betimsel istatistikler, Mann-Whitney U Testi, Kruskal-Wallis H Testi ve CHAID algoritması kullanılmıştır. Araştırmanın sonucunda, öğrenim gördükleri bölümü seven öğretmen adaylarının kişi içi bilinçli farkındalık ve öğretimde bilinçli farkındalık düzeylerinin, öğrenim gördükleri bölümü sevmeyen öğretmen adaylarının kişi içi bilinçli farkındalık ve öğretimde bilinçli farkındalık düzeylerinden anlamlı derecede yüksek olduğu görülmüştür. Ayrıca stajda çocuklarla 8 saat ve üzerinde vakit geçiren öğretmen adaylarının kişiler arası bilinçli farkındalık düzeylerinin, stajda çocuklarla 4-7 saat vakit geçiren öğretmen adaylarının kişiler arası bilinçli farkındalık düzeylerinden anlamlı derecede yüksek olduğu saptanmıştır. Cinsiyetin, öğretmen adaylarının öğretimde bilinçli farkındalık düzeylerinde anlamlı bir farklılık oluşturmadığı görülmüştür. Mesleki ve teknik Anadolu liseleri dışındaki liselerden mezun olup öğrenim gördüğü bölümü seven öğretmen adaylarının öğretimde bilinçli farkındalık düzeylerinin; anneleri ortaokul mezunu olup öğrenim gördüğü bölümü seven öğretmen adaylarının ise kişi içi bilinçli farkındalık düzeylerinin yüksek olduğunu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Okul öncesi öğretmen adayları, öğretimde bilinçli farkındalık, kişi içi bilinçli farkındalık, kişiler arası bilinçli farkındalık

Kaynakça

• Acar, E., ve Eker, C. (2019). Psikolojik danışman adaylarının bilinçli farkındalık düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(29), 421-443. http://dx.doi.org/ 10.29329/mjer.2019.210.22
• Acer, E. (2019). Psikolojik danışman adaylarının bilinçli farkındalık düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bülent Ecevit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Zonguldak.
• Akdeniz, E. (2020). Üniversite öğrencilerinin kullandıkları savunma mekanizmaları ile bilinçli farkındalık ve psikolojik belirtiler arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Beykent Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Albayrak, B. (2015). Üniversite öğrencilerinin bağlanma biçimleri, bilinçli farkındalık düzeyleri ve psikolojik belirtileri arasındaki ilişkiler [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Albrecht, N., Albrecht, P., ve Cohen, M. (2012). Mindfully teaching in the classroom: A literature review. Australian Journal of Teacher Education, 37(12), 1-14. http://dx.doi.org/10.14221/ajte.2012v37n12.2
• Alibekiroğlu, P. B. (2017). Üniversite öğrencilerinde yaşam doyumu ile psikolojik sağlamlık arasındaki ilişkide öz anlayışın aracı etkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Arslan, İ. (2018). Bilinçli farkındalık, depresyon düzeyleri ve algılanan stres arasındaki ilişki. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 73-86. http://dx.doi.org/10.20493/birtop.477445
• Aslan Gördesli, M., Arslan, R., Çekici, F., Aydın Sünbül, Z. ve Malkoç, A. (2019). The Psychometric Properties of the Mindfulness in Teaching Scale in a Turkish sample. Universal Journal of Educational Research, 7(2), 381-386. http://dx.doi.org/10.13189/ujer.2019.070210
• Azak, A. (2018). Hemşirelik öğrencilerinin bilinçli farkındalık düzeylerinin belirlenmesi. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 15(3), 170-176. https://doi.org/10.5222/HEAD.2018.170
• Babahanoğlu, R., ve Mavili, A. (2018). Sosyal hizmet öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri ile bilinçli farkındalıkları arasındaki ilişkilerin incelenmesi (Konya örneği). Toplum ve Sosyal Hizmet, 29(1), 90-113.
• Baer, R. A. (2003). Mindfulness training as a clinical intervention: A conceptual and empirical review. Clinical Psychology: Scienceand Practice, 10, 125-143. http://dx.doi.org/10.1093/clipsy.bpg015
• Baer, R. A., Smith, G. T., Hopkins, J., Krietemeyer, J., ve Toney, L. (2006). Using self report assessment methods to explore facets of mindfulness. Assessment, 13(1), 27-45. https://doi.org/10.1177/1073191105283504
• Bao, X., Xue, S., ve Kong, F. (2015). Dispositional mindfulness and perceived stress: The role of emotional intelligence. Personality and Individual Differences, 78, 48-52. https://doi.org/10.1016/j.paid.2015.01.007
• Batum, D. (2020). Evlilikte kişilerarası bilinçli farkındalığın yordayıcıları olarak kişilik özellikleri ve öz anlayışın incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Baysal, Z. N., ve Demirbaş, B. (2012). Sınıf öğretmenliği adaylarının bilinçli farkındalıkları ile yansıtıcı düşünme eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(4), 12-20.
• Bedel, E. F. (2017). Okul öncesi öğretmen adaylarında akademik ertelemenin yordanmasında bilinçli farkındalık ve üstbilişsel farkındalığın rolü. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 3, 504-514.
• Beydağ, K. D., Gündüz, A., ve Özer, F. G. (2008). Sağlık yüksekokulu öğrencilerinin eğitimlerine ve mesleklerine bakış açıları, meslekten beklentileri. Pamukkale Tıp Dergisi, 1(3), 137-142.
• Bursal, M. (2019). SPSS ile temel veri analizleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Cengiz, R., Serdar, E., ve Konuk, B. (2016). Üniversite öğrencilerinin bilinçli farkındalık ve girişimcilik düzeylerinin incelenmesi. International Journal of Social Sciences and Education Research, 2(4), 1320-1328.
• Chiesa, A., ve Serretti, A. (2009). Mindfulness-based stress reduction for stress management in healthy people: A review and meta-analysis. The Journal of Alternative and Complementary Medicine, 15(5), 593-600. https://doi.org/10.1089/acm.2008.0495
• Dolmacı, N., ve Duran, Y. (2017). Ön lisans düzeyinde öğrenim gören öğrencilerin zorunlu staj uygulamasına ilişkin görüşleri, sorunları ve çözüm önerileri: Isparta Meslek Yüksekokulu örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(21), 255-267.
• Dong Peng, Y., Li, J. L., Lun, R., ve Chao, Z. (2008). Applications of data mining methods in the evaluation of client credibility. In C. Soares, Y. Peng, J. Meng, T. Washio & Z. H. Zhou (Eds.), Applications of data mining in e-business and finance (pp. 35-43). IOS.
• Erus, S. M., ve Deniz, M. E. (2018). Evlilikte Bilinçli Farkındalık Ölçeğinin geliştirmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 6(2), 96-113.
• Erus, S. M., ve Deniz, M. E. (2020). Kişilerarası bilinçli farkındalık üzerine derleme çalışması. The Journal of Academic Social Science Studies, 13(79), 67-80. http://dx.doi.org/10.29228/JASSS.40600
• Germer, C. (2004). What is mindfulness. Insight Journal, 22, 24-29.
• Germer, C. K., Siegel, R. D., ve Fulton, P. R. (2005). Mindfulness and psychotherapy. Guilford.
• Grant, C. K. (2017). From teaching to being: The qualities of a mindful teacher. Childhood Education, 93(2), 147-152. https://doi.org/10.1080/00094056.2017.1300493
• Gürpınar, C. A. (2021). Öğretmen adaylarının bilinçli farkındalık bilişsel esneklik ve ruhsal belirtilerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Hartigan, B. F. (2017) Mindfulness in teacher education: A constructivist approach to stress reduction for teacher candidates and their students. Childhood Education, 93(2), 153-158. http://dx.doi.org/10.1080/00094056.2017.1300494
• Ilgaz, S. (2016). Eğitimde farkındalık. https://www.kucukdahi.com/blog/egitimde-farkindalik Jennings, A. P. (2019). Öğretmenler için farkındalık: Sınıfta huzur ve verimlilik için kolay beceriler (Ö. Taner, Çev.). Pegasus Yayınları.
• Jennings, P. A., Frank, J. L., Snowberg, K. E., Coccia, M. A., ve Greenberg, M. T. (2013). Improving classroom learning environments by Cultivating Awareness and Resilience in Education (CARE): Results of a randomized controlled trial. School Psychology Quarterly, 28(4), 374-390. http://dx.doi.org/10.1037/spq0000035
• Karademir, A., ve Yılmaz, H. B. (2020). İkinci üniversite olarak okul öncesi öğretmenliği eğitimi alan öğrencilerin bölümü seçme nedenleri ve görüşleri. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(30), 363-384.
• Karasar, N. (2009). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayıncılık.
• Kılınçoğlu, B. (2020). Üniversite öğrencilerinde bilinçli farkındalık ile mental iyi oluşun incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Başkent Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kınay, F. (2013). Beş Boyutlu Bilinçli Farkındalık Ölçeği’ni Türkçeye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Bilim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kıraç, R., ve Kalaycı Kırlıoğlu, H. İ. (2021). Bilinçli farkındalık ve empatik eğilimin, eleştirel düşünme eğilimine etkisi: Sağlık yönetimi öğrencileri üzerine bir araştırma. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 25(1), 95-104.
• Konan, N., ve Yılmaz, S. (2020). Üniversite öğrencilerinin bilinçli farkındalık düzeyleri. Mustafa Kemal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(6), 42-50.
• Kozak, M. A. (2009). Akademik turizm eğitimi üzerine bir durum analizi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitülüsü Dergisi, 22, 2-20.
• Lilja, J. L., Frodi Lundgren, A., Hanse, J. J., Josefsson, T., Lundh, L. G., Sköld, C., … Broberg, A. G. (2011). Five facets mindfulness questionnaire-reliability and factor structure: A Swedish version. Cognitive Behaviour Therapy, 40(4), 291-303. https://doi.org/10.1080/16506073.2011.580367
• Meiklejohn, J., Phillips, C., Freedman L. M., Griffin, L. M., Biegel, G., Roach, A., …. Saltzman, A. (2012). Integrating mindfulness training into k-12 education: Fostering the resilience of teachers and students. Mindfulness, 3(4), 291-307. https://doi.org/10.1007/s12671-012-0094-5.
• Mertler, C. A., ve Vannatta, R. A. (2005). Advanced and multivariate statistical methods: Practical application and interpretation. Pyrczak Publishing.
• Moreira, H., Gouveia, M. J., ve Canavarro, M. C. (2018). Is mindful parenting associated with adolescents’ well-being in early and middle/late adolescence? The mediating role of adolescents’ attachment representations, self-compassion and mindfulness. Journal of Youth and Adolescence, 47(8), 1771-1788. https://doi.org/10.1007/s10964-018-0808-7
• Neece, C. L. (2014). Mindfulness-based stress reduction for parents of young children with developmental delays: Implications for parental mental health and child behaviour problems. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 27(2), 174-186. http://dx.doi.org/ 10.1111/jar.12064
• Nisbet, R., Elder, J., ve Miner, G. (2009). Handbook of statistical analysis and data mining applications. Elsevier Publishing Company.
• Özkan, S., ve Yılmaz, E. (2010). Üniversite öğrencilerinin üniversite yaşamına uyum durumları (Bandırma örneği). Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 5(13), 153-171.
• Pehlivan, G. (2006). CHAID analizi ve bir uygulama [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Polat, Ö., ve Özbek Ayaz, C. (2021). Okul öncesi dönem çocuklarının liderlik becerilerinin yordayıcısı olarak ebeveynlerinin bilinçli farkındalık düzeyleri. Uluslararası Karamanoğlu Mehmetbey Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 113-128. https://doi.org/10.47770/ukmead.982016
• Poulin, P. A., Mackenzie, C. S., Soloway, G., ve Karayolas, E. (2008). Mindfulness training as an evidenced-based approach to reducing stress and promoting well-being among human services professionals. International Journal of Health Promotion and Education, 46, 72-80. https://dx.doi.org/10.1080/14635240.2008.10708132
• Praisman, S. (2008). Mindfulness-based stress reduction: A literature review and clinician’s guide. Journal of the American Academy of Nurse Practitioners, 20(4), 212-216. https://doi.org/10.1111/j.1745-7599.2008.00306.x
• Roemer, L., Lee, J. K., Salters Pedneault, K., Erisman, S. M., Orsillo, S. M., ve Mennin, D. S. (2009). Mindfulness and emotion regulation difficulties in generalized anxiety disorder: Preliminary evidence for independent and overlapping contributions. Behavior Therapy, 40(2), 142-154. https://doi.org/10.1016/j.beth.2008.04.001
• Singh, N. N., Lancioni, G. E., Winton, A. W., Karazsia, B. T., ve Singh, J. (2013). Mindfulness training for teachers changes the behavior of their preschool students. Journal Research in Human Development, 10(3), 211-233. https://doi.org/10.1080/15427609.2013.818484
• Singh, N. N., Lancioni, E. G., Winton, W. S. A., Curtis, J. W., Wahler, G. R., Sabaawi, M., … McAleavey, K. (2006). Mindful staff increase learning and reduce aggression in adults with developmental disabilities. Research in Developmental Disabilities, 27(5), 545-558. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2005.07.002
• Sipahi, T. (2020). Kişilerarası bilinçli farkındalık ve ilişkisel otantiklik ile evlilik yaşam doyumu arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Şahin, A. (2019). Üniversite öğrencilerinde bilinçli farkındalık ile yaşam doyumu ve iyi oluş arasındaki ilişkiler. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8, 151-176. https://doi.org/10.32739/uskudarsbd.5.8.61
• Tonga, F. E., ve Tantekin E. F. (2020). Mindfulness: Views of pre-service early childhood teachers. International e-Journal of Educational Studies (IEJES), 4(8), 122-137. http://dx.doi.org/10.31458/iejes.683563
• Tsang, S. C., Mok, E. S., Lam, S. C., ve Lee, J. K. (2012). The benefit of mindfulness-based stress reduction to patients with terminal cancer. Journal of Clinical Nursing, 21, 2690-2696. https://doi.org/10.1111/j.1365-2702.2012.04111.x.
• Ulgen, E. K. (2017). Makine öğrenimi bölüm-5 (karar ağaçları). https://medium.com/@k.ulgen90/makine-%C3%B6%C4%9Frenimi-b%C3%B6l%C3%BCm-5-karar-a%C4%9Fa%C3%A7lar%C4%B1-c90bd7593010.
• Ülev, E. (2014). Üniversite öğrencilerinde bilinçli farkındalık düzeyi ile stresle başa çıkma tarzının depresyon, kaygı ve stres belirtileriyle ilişkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Weinstein, N., Brown, K. W., ve Ryan, R. M. (2009). A multi-method examination of the effects of mindfulness on stres attribution, coping, and emotional well-being. Journal of Research in Personality, 43(3), 374-385. https://doi.org/10.1016/j.jrp.2008.12.008
• Whitebird, R. R., Kreitzer, M. J., ve O'Connor, P. J. (2009). Mindfulness-based stress reduction and diabetes. Diabetes Spectrum, 22(4), 226-230. https://doi.org/10.2337/diaspect.22.4.226
• Wu, L., Buchanan, H., Zhao, Y., Wang, P., Zhan, Z., Zhao, B., ve Fan, B. (2019). Translation and validation of a Chinese version of the Mindfulness in Parenting Questionnaire (MIPQ). Frontiers in psychology, 10(1847), 1-13. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.01847
• Yazıcı, C. E. (2020). Üniversite öğrencilerinin bilinçli farkındalık düzeyleri ile ruminatif düşünme becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Cumhuriyet Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Zümbül, S. (2019). Öğretmen adaylarının psikolojik iyi oluş düzeylerinde bilinçli farkındalık ve affetmenin yordayıcı rolleri. Ege Eğitim Dergisi, 20(1), 20-36. https://doi.org/10.12984/egeefd.481963