Z-Kuşağı Üniversite Öğrencilerinin Algıladıkları Sosyal Destek ve Stresle Başa Çıkma Becerileri İle Temel Psikolojik İhtiyaçlar Arasındaki İlişki

Yıl 2023, Cilt: 52 Sayı: 239, 2053 - 2076, 13.09.2023

Vedat Bakır , Coşkun Arslan , Bülent Dilmaç

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1110796

Öz

Bu araştırma, Z-kuşağı üniversite öğrencilerinin algıladıkları sosyal destek ve stresle başa çıkma becerileri ile temel psikolojik ihtiyaçlar arasındaki ilişkiyi incelemektedir. Araştırma genel tarama modellerinden ilişkisel tarama türünde olup çalışma grubu ise 2020-2021 eğitim öğretim yılında bir devlet üniversitesinde öğrenim görmekte olan 570’ü kadın 233’ü erkek olmak üzere 803 Z-kuşağı üniversite öğrencisinden oluşmaktadır. Öğrencilerin yaş ortalaması 21.23 (ss: 1.65)’ dir. Araştırmanın çalışma grubunda bulunan öğrencilerin cinsiyetleriyle ilgili bilgi toplamak için Kişisel Bilgi Formu, algılanan sosyal destek düzeyini ölçmek için Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği, psikolojik ihtiyaçlara yönelik Temel Psikolojik İhtiyaçlar Ölçeği ve stresle baş etme yollarına yönelik Stresle Başa çıkma Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmanın bulgularına göre aile, arkadaş, özel insan desteği ile temel psikolojik ihtiyaçlardan ilişkisellik, yetkinlik, özerklik ve stresle baş etme biçimlerinden kendine güven, iyimserlik, sosyal destek arama arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişkinin varlığını ortaya koymuştur. Bunun yanı sıra cinsiyet değişkeni açısından erkek öğrencilerin daha iyimser, kadın öğrencilerin ise daha fazla arkadaşlık ve çaresizlik davranışı gösterdiği bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

temel psikolojik ihtiyaçlar, algılanan sosyal destek, stresle baş etme, Z-Kuşağı

Kaynakça

• Adıgüzel, O., Batur, H. B., Ekşili, N., (2014). Kuşakların değişen yüzü ve Y kuşağı ile ortaya çıkan yeni çalışma tarzı: Mobil yakalılar. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(19), 165-182.
• Akdemir, A., Konakay, G., Demirkaya, H., Noyan, A., Demir, B., Ağ, C., Pehlivan, Ç., Özdemir, E., Akduman, G., Eregez, H., Öztürk, İ., Balcı, O., (2013). Y kuşağının kariyer algısı, kariyer değişimi ve liderlik tarzı beklentilerinin araştırılması. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 11-42.
• Aksüllü, N. & S. Doğan (2004). Huzurevinde ve evde yaşayan yaşlılarda algılanan sosyal destek etkenleri ile depresyon arasındaki ilişki. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 5, 76-85.
• Aluede, O., Imhonde, H., & Eguavoen, A. (2006). Academic, career and personal needs of Nigerian Univeristy students. Journal of Instructional Psychology, 33(1), 50-57.
• Andrews, L. (1987). Anket talimatlarının bir fonksiyonu olarak danışmanlık öncelikleri ve katılımcıların cinsiyeti. Psikolojik Danışma Dergisi 34(2), 232-235.
• Altay, M. (2007). Okul yöneticilerinin mesleki tükenmişlik düzeyleri ve çok boyutlu algılanan sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişki. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ Aldrup, K., Klusmann, U., & Lüdtke, O. (2017). Does basic need satisfaction mediate the link between stress exposure and well-being? A diary study among beginning teachers. Learning and Instruction, 50(2017), 21-30. https://doi.org/10.1016/j.learninstruc.2016.11.05
• Archer, J., & Stewart, C. (1998). Counseling and mental health services on campus: A handbook of contemporary practices and challenges. San Francisco, CA: Jossey‐Bass.
• Arco, J. L., Fernandez, F. D., Heilborn, V. A., & Lopez, S. (2005). Demographic, academic and psychological profile of students attending counseling services at the University of Granada (Spain). International Journal for the Advancement of Counselling, 27(1), 71-85.
• Arslan, C. (2009). Anger self esteem and perceived social support in adolescence. Social Behavior and Personality: An International Journal, 37(4), 555–564.
• Atik, G., & Yalçın, . (2010). Counseling needs of educational sciences students at the Ankara University. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 2, 1520–1526. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2010.03.228 Bakır, V. (2022). Üniversite Öğrencilerinin İyimserlik Düzeylerinin Yaşam Doyumuna Etkisi. Bilge Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(1): 30-38. Bakır, V. (2022). Üniversite Öğrencilerinin İyimserlik Düzeylerinin Yaşam Doyumuna Etkisi. Bilge Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(1): 30-38.
• Banaz, M. (1992). Lise öğrencilerinde sosyal destek kaynakları ve stres ile ruh sağlığı arasındaki ilişki. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Bassiouni, D. H., & Hackley, C. (2014). Generation Z children’s adaptation to digital consumer culture: A critical literature review. Journal of Customer Behaviour, 13(2), 113-133.
• Baum, A . , & Grunberg, N . E. (1991). Gender, stress, and health. Health Psychology, 10, 80-85.
• Bernard, L. C. , & Krupat, E. (1994). Health psychology: Biopsychosocial factors in health and illness. New York: Harcourt Brace College.
• Berzonsky, M . D . (1992). Identity style and coping strategies. Journal of Personality, 60, 771- 788.
• Boyd, V., Holder, V., Hunt, P., Hunt, S., Magoon, T., & Van Brunt J. (1999). Issues of concern to undergraduate students: Do students seek help for these concerns? Counseling Center Research Report 19, University of Maryland, College Park.
• Brazelton, E. W , Greene, K. S., & Gynther, M . (1996). Femininity, depression and stress in college women. Social Behavior and Personality, 24, 329-334.
• Campbell, R. L . , Svenson, L. W , & Jarvis, G . K . (1992). Perceived level of stress among university undergraduate students in Edmonton, Canada. Perceptual and Motor Skills, 75, 552-55
• Baştürk, D. (2002). Ortaöğretim kurumlarındaki öğrencilerde algılanan sosyal desteğin akademik başarı üzerine etkisi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Bınar, E. S. (2011). Sığınma evinde kalan kadınların algıladıkları sosyal destek ile stresle başa çıkma tarzları ve umut düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. https://doi.org/10.14527/9789944919289
• Cassel, J. (1974). Psychosocial processes and stress: Theoretical formulation. International Journal of Health Services, 4(3), 471-482.
• Cihangir-Çankaya, Z. (2009). Özerklik desteği, temel psikolojik ihtiyaçların doyumu ve öznel iyi olma: öz belirleme kuramı. Türk Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Dergisi, 4(31), 23-31.
• Cobb, S. (1976). Social support as a moderator of life stress. Psychosomatic Medicine, 38(5), 300- 314. Cohen, S., & Wills, T. A. (1985). Stress, social support and buffering hypothesis. Psychological Bulletin. 98(2), 310-357.
• Constantine, M. G., Chen, E. C., & Ceesay, P. (1997). Intake concerns of racial and ethnic minority students at a university counseling center: Implications for developmental programming and outreach. Journal of Multicultural Counseling and Development, 25, 210-218.
• Çelikkaleli, Ö. ve Gündoğdu, M. (2005). Eğitim fakültesi öğrencilerinin psikolojik ihtiyaçları. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(9), 43–53.
• Çetin-Aydın, G., Başol, O., (2014). X ve Y kuşağı: Çalışmanın anlamında bir değişme var mı? Electronic Journal of Vocational Colleges, 4(4), 1-15. Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları (3.Basım). Ankara: Pegem Akademi.
• Demirkaya, H., Akdemir, A., Karaman, E., Atan, Ö., (2015). Kuşakların yönetim politikası beklentilerinin araştırılması. İşletme Araştırmaları Dergisi, 7(1), 186-204.
• Demirtaş, A. S. (2007). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin algılanan sosyal destek ve yalnızlık düzeyleri ile stresle başa çıkma düzeyleri arasındaki ilişki. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi, Ankara. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Desai, S. P., & Lele, V. (2017). Correlating internet, social networks and workplace- a case of generation Z students. Journal of Commerce & Management Thought, 8(4), 802–815.
• Doğan, T. (2012), Türk üniversite öğrencilerinin danışmanlık ihtiyaçlarının uzun süreli bir incelemesi. Danışmanlık ve Gelişim Dergisi, 90, 91-96. https://doi.org/10.1111/j.1556-6676.2012.00012.x
• Eker, D., Arkar, H., Yaldız, H. (2001). Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği'nin gözden geçirilmiş formunun faktör yapısı, geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 12(1), 17-25.
• Ergene, T. ve Yıldırım, I. ( 2004 ). Üniversiteye giriş sınavı adayları arasında depresyon. Psikiyatri, Psikoloji ve Psikofarmakoloji Dergisi, 12, 91 - 100.
• Ermolova T.V., Litvinov A.V., Savitskaya N.V., Logvinova O.K. (2020). Priorities of psychological and educational work with generation Z (foreign experience). Journal of Modern Foreign Psychology, 9(4), 89-102. https://doi.org/10.17759/jmfp.2020090408 Erten, P. (2019). Z kuşağının dijital teknolojiye yönelik tutumları. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 190-202.
• Frazier, P. A . , & Schauben, L. J. (1994). Stressful life events and psychological adjustment among female college students. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 27, 280-292.
• Erden-Ayhün, S., (2013). Kuşaklar arasındaki farklılıklar ve örgütsel yansımalar. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 93-112.
• Hayes, J. A. (1997). What does the brief symptom inventory measure in college and university counseling center clients? Journal of Counseling Psychology, 44, 360-367.
• Heppner, P. P., Kivlighan, D. M., Good, G. E., Roehlke, H. J., Hills, H. I., & Ashby, J. S. (1994). Presenting problems of university counseling center clients: A snapshot and multivariate classification scheme. Journal of Counseling Psychology, 41, 315-324.
• Gençtanırım, D. & Tay, B. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarının psikolojik ihtiyaçları. İlköğretim Online, 14(2) , 647-656.
• Gizir, C.A., (2005). Orta Doğu Teknik Üniversitesi son sınıf öğrencilerinin problemleri üzerine bir çalışma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(2), 196-213.
• Görgü, E. (2005). 3-7 yaş arası otistik çocuğa sahip olan annelerin algıladıkları sosyal destek düzeyleri ile depresyon düzeyleri arasındaki ilişki. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Güler, Ö. ve Çınar, S. (2010). Hemşirelik öğrencilerinin algıladıkları stresörler ve kullandıkları baş etme yöntemlerinin belirlenmesi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Sempozyum Özel Sayısı, 252-255.
• Güneri, O.Y. (2006). Türk Üniversitelerinde danışmanlık hizmetleri. Uluslararası Ruh Sağlığı Dergisi, 35(1), 26–38. Gürbüz, S., (2015). Kuşak farklılıkları: Mit mi, gerçek mi? Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü İş ve İnsan Dergisi, 2(1), 39-58.
• Gürer, B. ve Kılınç, Z. (2019). Doğa sporları yapanların temel psikolojik ihtiyaçlarının zihinsel dayanıklılığa etkisi. CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 14(2), 222-233.
• Igel, C., & Urquhart, V. (2012). Generation Z, meet cooperative learning. Middle School Journal, 43(4), 16-21. Johnson, R. W., Ellison, R. A., & Heikkinen, C. A. (1989). Psychological symptoms of counseling center clients. Journal of Counseling Psychology, 36, 110-114.
• Kahriman, İ. & K. Yeşilçiçek (2007), Karadeniz Teknik Üniversitesi Trabzon Sağlık Yüksekokulu öğrencilerinin aile ve arkadaşlarından algıladıkları sosyal destek düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 10(1), 10-21.
• Kaşık, D. Z. (2009). Ergenlerde karar verme stilleri ve algılanan sosyal destek düzeylerinin sosyal yetkinlik beklentisi ve bazı değişkenler açısından incelenmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Kaziasty, K. (2005), Social Support and Traumatic Stress. The National Center For Post Traumatic Stress Disorder Research Quarterly, 16(2), 1-8.
• Kesici, Ş., Üre Ö., Bozgeyikli, H. ve Sünbül, A. M. (2003). Temel psikolojik ihtiyaçlar ölçeğinin geçerlik ve güvenirliği. VII. Ulusal PDR Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı, Malatya.
• Kitzrow, M. A. (2003). The mental health needs of today's college students: Challenges and recommendations. NASPA Journal, 41, 167– 181.
• Koç, H., & Arslan, C. (2019). Üniversite öğrencilerinde algılanan sosyal destek benlik saygısı ve sabır arasındaki ilişkiler. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 9(54), 821–840.
• Lazarus, R. S., & Folkman, S. (1984). Stress, appraisal, and coping. New York: Guildford
• Lepore, Stephen & Evans, Gary & Schneider, Margaret. (1992). Dynamic role of social support in the link between chronic stress and psychological distress. Journal of personality and social psychology. 61(6), 899-909.
• Leskauskas D.(2020). Generation Z, everyday (living with an) auxiliary ego. International Forum of Psychoanalysis, 29(3), 169-174.
• Lucas, M. S. & Epperson, D. L. (1990). Types of vocational undecidedness: A replication and refinement. Journal of Counseling Psychology, 37, 382-388.
• Lucas, M. S. (1997). Identity development, career development, and psychological separation from parents: Similarities and differences between men and women. Journal of Counseling Psychology, 44, 123-132.
• Lucas, M. S., & Berkel, L. A. (2005). Counseling needs of students who seek help at a university counseling center: A closer look at gender and multicultural ıssues. Journal of College Student Development, 46(3), 251-266. https://doi:10.1353/csd.2005.0029.
• McClain, L., & Abramson, L. Y. (1995). Self-schemas, stress, and depressed mood in college students. Cognitive Therapy and Research, 19, 419-432.
• Nelson, E. S., Karr, K. M . , & Coleman, P. K . (1995). Relationships among daily hassles, optimism and reported physical symptoms. Journal of College Student Psychotherapy, 10, 11-26.
• Oliver, J. M., Reed, C. K. A., Katz, B. M., & Hugh, J. A. (1999). Students’ self-reports of help-seeking: The impact of psychological problems, stress and demographic variables on utilization of formal and informal support. Social Behavior and Personality, 27(2), 109-128.
• Oswald, T. M., Winder-Patel, B., Ruder, S., Xing, G., Stahmer, A., & Solomon, M. (2018). A pilot randomized controlled trial of the ACCESS program: A group intervention to improve social, adaptive functioning, stress coping, and selfdetermination outcomes in young adults with autism spectrum disorder. Journal of Autism and Developmental Disorders, 48(5), 1742-1760. https://doi.org/ 10.1007/s10803-017-3421-9.
• Parker, S. L., Jimmieson, N. L., & Amiot, C. E. (2010). Self-determination as a moderator of demands and control: Implications for employee strain and engagement. Journal of Vocational Behavior, 76(1), 52-67. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2009.06.010.
• Pearson, R. E. (1990) Counseling and Social Support (Perspectives and Practice). California: SAGE Publication, Inc.
• Poyrazlı, Ş., Philip, R. K., Baker, A. ve Al-Timimi, N. (2004). Social support and demographic correlates of acculturative stres in ınternational students. Journal of College, 7, 73-82.
• Procidano, M, Heler, K. (1983). Measures of perceived social support from friends and from family: Tree validation studies. American Journal of Commumty Psychology, 11(l), 1-24.
• Ptacek, J. T., Smith, R. E., & Zanas, J. (1992). Gender, appraisal, and coping: A longitudinal analysis. Journal of Personality, 60, 747-770.
• Ramsey, G. L. (2000). A freshmen student needs assessment of current cervices provided by the Student Services Department at the University of Wisconsin-Stout. [Unpublished Master's thesis, University of Wisconsin-Stout], Menomonie. Raufelder, D., Kittler, F., Braun, S. R., Lätsch, A., Wilkinson, R. P., & Hoferichter, F. (2014). The interplay of perceived stress, self-determination and school engagement in adolescence. School Psychology International, 35(4), 405-420. https://doi.org/10.1177/0143034313498953
• Robertson, S. E. (1988). Social Support: Implication for Counselling. International Journal For the Advancement of Counselling, 11, 313-321.
• Seemiller, C., & Grace, M. (2016). Generation Z goes to college. San Francisco, CA: Jossey-Bass. pSorias, O. (1988). Sosyal destek kavramı. EÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 27(1), 353-357.
• Süral-Özer, P., Eriş, E. D., Timurcanday-Özmen Ö. N., (2013). Kuşakların farklılaşan iş değerlerine ilişkin emik bir araştırma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 38, 123-142.
• Stone, G. L., Vespia, K. M., & Kanz, J. E. (2000). How good is mental health care on college campuses? Journal of Counseling Psychology, 47, 498-510.
• Şahin, N. H. ve Durak, A. (1995). Stresle başaçıkma tarzları ölçeği: Üniversite öğrencileri için uyarlanması. Türk Psikoloji Dergisi, 10(34), 58-73.
• Türküm, A. S. (2002). Stresle başa çıkma ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlilik ve güvenilirlik çalışmaları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(18), 25-34.
• Twenge, J. M. (2017). Gen: Why today’s super-connected kids are growing up less rebellious, more tolerant, less happy- and completely unprepared for adulthood and what that means for the rest of us. New York, NY: Atria Books.
• Türk Dil Kurumu; Büyük Türkçe Sözlük, http://tdkterim.gov.tr/bts (Erş. Trh. 08.04.2022).
• Upcraft, M. L. (1999). Today’s first year students and alcohol. Paper prepared for the National Advisory Council on Alcohol Abuse and Alcoholism Subcommittee on College Drinking. Panel 1: Contexts and Consequences, National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism, Washington, DC. Verdone, M., & Murray, M. (2021). Stress and basic need satisfaction of first-year healthcare professional students. Medical Science Educator, 31(1), 1-7. https://doi.org/10.1007/s40670-021-01207-z.
• Vlisides, C . E., Eddy, J. P., & C Mozie, D . (1994). Stress and stressors: Definition, identification and strategy for higher education constituents. College Student Journal, 28, 122-124.
• Vonk, M. E., & Thyer, B. A. (1999). Evaluating the effectiveness of short‐term treatment at a university counseling center. Journal of Clinical Psychology, 55, 1096– 1106. https://doi:10.1002(SICI)1097‐4679(199909)55:9<1095::AID‐JCLP7>3.0.CO;2‐A.
• Yamaç, Ö. (2009). Üniversite öğrencilerinin algıladıkları sosyal destek ile stresle başa çıkma stilleri arasındaki ilişki. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Yarris, E. Y. (1996). Counseling. In A. L. Rentz (Ed.), Student affairs practice in higher education (pp.143-174). Springfield, IL: Charles C. Thomas.
• Yıldırım, I. ( 2006 ). Akademik başarının belirleyicileri olarak günlük sorunlar ve sosyal destek. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Dergisi, 30, 258-267.
• Yıldırım, A. (2015). Benliğe yönelik tehdidin benliği yüceltme ve koruma ile ilişkisi: kendini belirleme kuramı açısından bir inceleme. [Yayınlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi, Ankara. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Zimet, G.D., Dahlem, N.W., Zimet, S.G., Farley, G.K. (1988). The multidimensional scale of perceived social support. Journal Pers Assess, 52(1), 30-41.