Engeli Olan Çocuklar İçin Kapsayıcı Erken Çocukluk Eğitimi Projesi Öykü Kitaplarındaki Değerlerin İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 52 Sayı: 240, 3113 - 3138, 01.11.2023

Bengü Türkoğlu

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1161793

Öz

Okul öncesi dönemde hem normal gelişim gösteren hem de engeli olan çocuklar için öykü kitapları hiç şüphesiz ki değerler eğitimi açısından oldukça önemli bir yere sahiptir. Bu araştırma Engeli Olan Çocuklar İçin Kapsayıcı Erken Çocukluk Eğitimi Projesi’nde yer alan öykü kitaplarında hangi değerlere ne kadar sıklıkla yer verildiğini tespit etmeyi amaçlamaktadır. Araştırmada verilerin toplanması, analizi ve yorumlanması nitel araştırma yöntemine göre yapılmıştır. Araştırmanın örneklemini okul öncesi dönem çocukları için uygun olan ve Engeli Olan Çocuklar İçin Kapsayıcı Erken Çocukluk Eğitimi Projesi’nde yer alan 38 adet öykü kitabı oluşturmuştur. Araştırmada veri toplama aracı olarak 24 değerden oluşan Değerler Kontrol Listesi kullanılmıştır. Verilerin toplanması aşamasında doküman analizi yöntemi, verilerin analizi aşamasında ise içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda sevgi, mutluluk, işbirliği, arkadaşlık ve özgürlük değerlerinin öykü kitaplarında en çok rastlanan değerler; çalışkanlık, merhamet, barış, alçak gönüllülük, vatanseverlik ve adalet değerlerinin ise öykü kitaplarında en az yer verilen değerler olduğu belirlenmiştir. Öykü kitaplarındaki toplam cümle sayısıyla karşılaştırıldığında değer ifade eden cümlelerin toplam cümleye oranı %52,4’tür. Öykü kitaplarında Değerler Kontrol Listesi’ndeki tüm değerlere farklı oranlarda ve farklı değer ifadeleriyle yer verildiği tespit edilmiştir. Bütün öykü kitaplarında sevgi ve mutluluk değerlerine vurgu yapılmıştır. Ulaşılan sonuçlar çerçevesinde çeşitli önerilerde bulunulmuştur. Araştırma sonuçlarının öğretmenlere, ebeveynlere, yazarlara ve araştırmacılara katkı sağlaması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

kapsayıcı erken çocukluk eğitimi, değerler, öykü kitapları, engeli olan çocuklar

Examination of the Values in the StoryBooks in the Inclusive Early Childhood Education Project for Children with Disabilities

Öz

Storybooks undoubtedly take a very important place in terms of values education for both typically developing children and children with disabilities in the preschool period. This study aimed to determine which values and how often are included in the storybooks in the Inclusive Early Childhood Education Project for Children with Disabilities. The collection, analysis, and interpretation of the data in the study were performed based on the qualitative research method. The sample of the research consisted of 38 storybooks suitable for preschool children and included in the Inclusive Early Childhood Education Project for Children with Disabilities. The Values Checklist consisting of 24 values was used as the data collection tool in the study. The document analysis method and the content analysis method were used for data collection and data analysis, respectively. As a result of the study, it was revealed that love, happiness, cooperation, friendship, and freedom were the most common values, while hard work, compassion, peace, humility, patriotism, and justice were the least included values in the storybooks. The ratio of sentences expressing value to the total sentences was 52.4% compared to the total number of sentences in storybooks. It was determined that all values in the Values Checklist were included in the storybooks at different rates and with different expressions of values. The values of love and happiness were emphasized in all storybooks. Various recommendations were made within the scope of the results achieved. The study results are expected to contribute to teachers, parents, authors, and researchers.

Anahtar Kelimeler

inclusive early childhood education, values, storybooks, children with disabilities

Kaynakça

• Akbalık, H. (2015). Değerler eğitimi bağlamında Hacı Bektaş-i Veli’nin eserlerinde yer alan eğitsel unsurlar. (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Akyol, T. (2021). A journey to the values with picture books: a research on the value acquisition of young children. International Online Journal of Education and Teaching (IOJET), 8(3). 1678-1691.
• Alpöge, G. (2011). Okulöncesinde değer eğitimi. Bilgi Yayınevi.
• Aydın, A. (2011). Eğitim hikâyedir. Pegem Yayıncılık.
• Aydın, M. Z. ve Akyol Gürler, Ş. (2012). Okulda değerler eğitimi. Nobel Yayıncılık.
• Aydın, İ., Öksüz, A. (2021). Çocuk kitaplarının değerler eğitimi açısından incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 25, 579-619. http://dx.doi.org/10.29000/rumelide.1036589.
• Ayrancı, B. B. ve Aytaş G. (2017). Okul öncesi öğretmen adaylarının çocuk edebiyatının eğitimde işlevselliği üzerine görüşleri. International Journal of Human Sciences, 14(4), 4226-4240.
• Bildirici, Z. ve Bulut Pedük, Ş. (2017). Değer eğitimi konusunda anaokullarının sınıf kitaplıklarında bulunan hikâye kitaplarının incelenmesi. Social Sciences Studies Journal, 3(12), 2225-2236. http://dx.doi.org/10.26449/sssj.301
• Binyazar, A. (2010). Toplum ve edebiyat. Can Yayınları.
• Brynildssen, S. (2002). Character education through children’s literature. Family Learning Association.
• Cengiz, Ş. ve Duran E. (2017). Okul öncesi dönemine ait hikâye ve masallardaki değerlerin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 42(191), 205-233. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2017.6945
• Cohen, L., Manion, L. ve Morrison, K. (2007). Research methods in education (6th ed.). Routledge.
• Coşkun Keskin, S. ve Serttaş, N. (2018). Okul öncesi öğrencilerinin görsellerinde sevgi değeri Sözlü bildiri. III. Uluslararası Değerler Eğitimi Kongresi. https://www.researchgate.net/publication/356128383
• Council of the European Union (2009a). Council conclusions on the professional development of teachers and school leaders. http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ: C:2009:302:0006:0009:EN:PDF
• Council of the European Union (2009b). Council conclusions on a strategic framework for European in education and training (ET 2020). http://eurlex.europa.eu/LezUriServ.do?uri =OJ:C:2009:119:0002:0010:EN:PDF
• Court, D. ve Rosental, E. (2007). Values embodied in children’s literature used in early childhood education in ısraeli state schools. Early Childhood Education Journal, 34(6), 407-414. http://dx.doi.org/10.1007/s10643-006-0140-9
• Çağlar, A. (2005) Erken çocuklukta gelişim ve eğitimde yeni yaklaşımlar. M. Sevinç (Ed.) Okul öncesi dönemde değerler eğitimi. Morpa Kültür Yayınları.
• Çelikkaya, T. ve Filoğlu, S. (2014). Attitudes of social studies teachers toward value and values education. Educational Sciences: Theory & Practice, 14(4), 1551-1556. http://dx.doi.org/10.12738/estp.2014.4.1605
• Çengelci, T., Hancı, B. ve Karaduman, H. (2013). Okul ortamında değerler eğitimi konusunda öğretmen ve öğrenci görüşleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 33-56.
• Dilek, A. (2017). Feridun Oral’ın resimli hikâye kitaplarındaki değerlerin incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 15(33), 61-86.
• Dirican, R. (2013). 3-6 yaş grubu çocuklarına yönelik yayımlanan resimli hikâye kitaplarının bazı temel değerler açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Erdal, K. (2009). Eğitim değerleri açısından çocuk kitapları. Akademik Bakış, 17, 1-18.
• Erkuş, S. (2012). Okul öncesi öğretmenlerinin okul öncesi eğitim programındaki değerler eğitimine ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). Dicle Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Diyarbakır.
• Gilmore, L. ve Howard, G. (2016). Children’s books that promote understanding of difference, diversity and disability. Journal of Psychologists and Counsellors in Schools, 26(2), 218-251. http://dx.doi.org/10.1017/jgc.2016.26
• Gooden, A. M., ve Gooden, M. A. (2001). Gender representation in notable children’s picture books: 1995–1999. Sex Roles, 45, 89-101. https://dx.doi.org/10.1023/A:1013064418674
• Gökçe, B. (2008). Gülten Dayıoğlu’nun çocuk öykülerinde değer eğitimi ve öykülerin Türkçeye katkısı. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Malatya İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Göktürk, A. (2010). Okuma uğraşı. Yapı Kredi Yayınları.
• Guba, E. G. ve Lincoln, Y. S. (1994). Competing paradigms in qualitative research. Handbook of Qualitative Research, 2(105), 163-194.
• Gülay Ogelman, H. ve Erten Sarıkaya, H. (2015). Okul öncesi eğitimi öğretmenlerinin değerler eğitimi konusundaki görüşleri: Denizli ili örneği. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29, 81-100.
• Halstead, J. M. ve Taylor, M. J. (2000). Learning and teaching about values: A review of recent research. Cambridge Journal of Education, 30(2), 169-202. https://dx.doi.org/10.1080/713657146
• Işıtan, S. (2014). Caillou çizgi film karakteri ile ilgili Türkçe resimli öykü kitaplarının biçimsel ve içerik özelliklerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 13(1), 191-204.
• Johansson, E. (2018). The heart of values education in early childhood: Key issues and patterns. E. Johansson, A. Emilson, M. A. Puroila (Ed.), Values education in early childhood settings. concepts, approaches and practices (s. 33-54) içinde. Springer.
• Karaman Kepenekci, Y. ve Aslan, C. (2011). Okul öncesi döneme seslenen kitaplarda çocuk hakları. Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Karatay, H. (2011). Karakter eğitiminde edebi eserlerin kullanımı. Turkish Studies International Periodical for the Languages Literature and History of Turkish or Turkic, 6(1), 1398-1412. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.2191
• Klenke, K. (2016). Qualitative research in the study of leadership. Emerald Group Publishing Limited.
• Kortenhaus, C. M. ve Demarest, J. (1993). Gender role stereotyping in children’s literature: An update. Sex Roles 29(3/4), 219–32.
• Körükçü, Ö., Acun Kapıkıran, N. ve Aral, N. (2016). Schwartz’ın modeline göre 3-6 yaş resimli çocuk kitaplarında değerlerin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38, 133-151.
• Küçük, S. (2019). Çocuk kitaplarının temel değerler bakımından incelenmesi. (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Lord, J. E., Guernsey, K. N., Balfe, J. M., Karr, V. L., ve deFranco, A. (2012). Human rights. Yes! Action and advocacy on the rights of persons with disabilities. University of Minnesota Human Rights Center.
• MEB. (2017). Engeli olan çocuklar için kapsayıcı erken çocukluk eğitimi projesi. https://egitimdebirlikteyiz.meb.gov.tr/Materyaller/MateryalGrup/6
• Michaelis, U. J. (1988). Social studies for children (A guide to basic instruction). Prentice Hall.
• Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: A sourcebook. Sage.
• Mills, C. (2016). Ethics and children literature. C. Mills (Ed.), Ethics and children literature (s. 1-41) içinde. Routledge.
• Narvaez, D. A. (2002). Does reading moral stories build character? Educational Psychology Review, 14(2),155-171. http://dx.doi.org/10.1023/A:1014674621501
• Oktay, A. (2010). Okul öncesi dönemi. H. Yavuzer (Ed.), Ana-baba okulu (ss. 39-50) içinde. Remzi Yayınları.
• Pekdoğan, S. ve Korkmaz, H. İ. (2017). Okul öncesi eğitime devam eden 5-6 yaş çocuklarına verilen değerler eğitimine ilişkin öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(37), 59-72.
• Rieser, R. (2008). Implementing inclusive education: A commonwealth guide to implementing article 24 of the UN Convention on the rights of people with disabilities. Commonwealth Secretariat.
• Sapsağlam, Ö. ve Ömeroğlu, E. (2015). Okul öncesi öğretmenlerinin eğitim programlarında değerler eğitimine yer verme düzeylerinin belirlenmesi. International Journal of Eurasia Social Sciences, 6(21), 244-264.
• Seale, C. (1999). Quality in qualitative research. Qualitative Inquiry, 5(4), 465-478.
• Selek, M. (2014). Osman Yalçın’ın hayvan hikâyelerinde değerler eğitimi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Burdur.
• Sever, S. (2012). Çocuk ve edebiyat. Tudem Yayıncılık.
• Sigurdardottir, I., Williams, P. ve Einarsdottir, J. (2019). Preschool teachers communicating values to children. International Journal of Early Years Education, 27(1), 170-183. http://dx.doi.org/10.1080/09669760.2019.1602516
• Spranger, E. (2001). İnsan tipleri bir kişilik psikolojisi. (A. Aydoğan, Çev.). İz Yayıncılık.
• Şahin, Ş., Ökmen, B. ve Kılıç, A. (2018). Sevgi eğitimi dersi alan öğrencilerin sevgi ve sevgi eğitimi dersine dair görüşleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 7(1), 176-197. http://dx.doi.org/10.14689/issn.2148-2624.1.7c1s.8m
• Tarkoçin, S., Berktaş, D. ve Uyanık Balat, G. (2013). Okul öncesi öğretmenlerinin sınıf içi etkinliklerde çocuklarla olan iletişimlerinde kullandıkları değerlerin incelenmesi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 3(2), 37-49.
• Turan, F. ve Ulutaş, İ. (2016). Okul öncesi eğitimi öğretmenlerinin etkinliklerde kullandıkları resimli öykü kitaplarının karakter eğitimi açısından incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 209, 208-223.
• Türkoğlu, B. (2019). Opinions of pre-school teachers and pre-service teachers on values education in the pre-school period: The case of Konya province. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 9(2), 381-412. http://dx.doi.org/10.14527/pegegog.2019.012
• UNESCO. (1994). The Salamanca Statement and framework for action on special needs education. UNESCO.
• UNESCO (2008). Inclusive education: The way of the future - Conclusions and Recommendations. International Conference on Education (ICE) Geneva, 25-28 November. http://www.ibe.unesco.org/fileadmin/user_upload/Policy_Dialogue/48th_ICE/CONFINTED_48-5_Conclusions_english.pdf
• UNICEF ve UNESCO (2007). A human rights-based approach to Education for All: A framework for the realization of children’s right to education and rights within education. United Nations Children’s Fund ve UNESCO. http://unesdoc.unesco.org/images/0015/00 1548/154861e.pdf
• United Nations. (2006). Convention on rights of persons with disabilities. http://www.un.org/disabilities/convention/conve ntionfull.shtml
• United Nations. (2016). Toolkit on disability for Africa: Inclusive education. https://www.un.org/development/desa/dspd/2016/11/toolkit-ondisability-for-africa-2/
• Uzun, M. ve Köse, A. (2017). Okul öncesi eğitimde değerler eğitiminin uygulanmasına yönelik öğretmen görüşleri. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(23), 305-338.
• Yazar, T. ve Erkuş, S. (2013). Okul öncesi öğretmenlerinin okul öncesi eğitim programındaki değerler eğitimine ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 20, 196-211.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (8. baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, O. (2016). Kurgusal nitelikli çocuk kitapları ve karakter eğitimi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 4(3), 311-325.