Sığınmacı Öğrencilerin Topluma Entegrasyonunda Sosyal Bilgiler Dersinin Katkısının Öğrenci Görüşlerine Göre İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 52 Sayı: 240, 2929 - 2956, 01.11.2023

Tuğba Yaman , Veysi Aktaş , İlyas Kara

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1167540

Öz

Bu araştırmada, Türkiye’de sığınmacı olarak yaşayan ve eğitimlerine Türkiye’deki okullarda devam etmekte olan öğrencilerin, topluma entegrasyonları hususunda Sosyal Bilgiler dersinin katkısının öğrenci görüşlerine göre incelenmesini amaçlanmıştır. Araştırma nitel araştırma yöntemi ile yürütülmüş ve araştırma katılımcıları amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir. Katılımcılardan yarı yapılandırılmış görüşme formu ile veriler elde edilmiş ve bu verilerin çözümlenmesinde içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre Sosyal Bilgiler dersinin; sığınmacı öğrencilerin Türkçe dilini öğrenme, etkili kullanma ve Türkçelerini geliştirme konusunda onlara önemli katkılar sağladığı; Türk yaşam biçimini ve davranış kalıplarını, örf ve adetlerini, gelenek ve göreneklerini, daha genel anlamda Türk kültürünü öğrettiği görülmektedir. Sığınmacı öğrencilerin Türkiye’de birtakım sorunlar yaşadığı ancak bu sorunların çözümünde Sosyal Bilgiler dersinin yol gösterici olduğu; Sosyal Bilgiler dersi öğretmenlerinin ders anlatma şekli, öğretmenlerin tutum ve davranışları ile Sosyal Bilgiler ders kitabının içeriği ve bu dersin işleniş süreci gibi birtakım etmenlerin sığınmacı öğrencilerin Türk toplumuna entegrasyonu hususunda önemli katkılar sağladığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Toplum, entegrasyon, sosyal bilgiler, öğrenci

Kaynakça

• Adıgüzel, Y. (2016). Göçmenlerin kültürel entegrasyonu. Esen, A ve Duman, M. (Edt.), Türkiye'de geçici koruma altındaki Suriyeliler: Tespitler ve öneriler (s 171-194). Dünya Yerel Yönetim ve Demokrasi Akademisi Vakfı.
• Akdemir, A. (2020). Dijital göçmenler üzerine bir çalışma: Sınıf öğretmenlerinin eğitim teknolojileri kullanımı hakkındaki görüşleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakkale.
• Akdeniz, Y. (2018). Türkiye’de yaşayan Suriyeli mülteci öğrencilerin uyum sorunları: Şanlıurfa ili örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Aktaş, V., Tokmak, A. ve Kara, İ. (2021). Sosyal bilgiler ders kitaplarının küresel sorunlar açısından incelenmesi: Fransa ve Türkiye örneği. Öğretmen Eğitiminde Yenilikçi Araştırmalar Dergisi, 2(3), 266-289. https://doi.org/10.29329/jirte.2021.408.6
• Alpaslan, S. (2019). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin Suriyeli öğrenciler hakkındaki görüşlerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
• Alshirah, M. (2019). Türkiye’deki Suriyeli mültecilerin entegrasyon sorunları: Türkçe eğitimi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi, Ortadoğu ve İslam Ülkeleri Arattırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., ve Yıldırım, E. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri SPSS uygulamalı (6. Baskı). Sakarya Yayıncılık.
• Ardoğan, E. (2021). Mülteci öğrencilerin (Suriyeli) fen bilimleri dersine yönelik tutumlarının tespiti [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Arisi, R. O. (2011). Social studies education as a panacea for national security in Nigeria, African Research Review, 5(2), 254-262. https://doi.org/10.4314/afrrev.v5i2.67324
• Aydeniz, S. ve Sarıkaya, B. (2021). Göçmen çocukların eğitiminde yaşanan sorunlar ve çözüm önerilerine ilişkin öğretmen görüşleri. Milli Eğitim Dergisi, Cilt: Türkiye’de ve Dünyada Göçmen Eğitimi, 385-404. https://doi.org/10.37669/milliegitim.959700
• Aykaç, S. A. ve Karakaş, M. (2022). Entegrasyon, asimilasyon ve uyum kavramları arasından Türkiye’nin seçimi. İçtimaiyat Sosyal Bilimler Dergisi, Göç ve Mültecilik Özel Sayısı. 419-429. https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1123311
• Bahadır, E. (2021). Göçmen öğrencilerin matematik eğitiminde etnomatematik yaklaşımının kullanılması. Milli Eğitim Dergisi, Cilt: Türkiye’de ve Dünyada Göçmen Eğitimi, 577-594. https://doi.org/10.37669/milliegitim.959829
• Baloğlu Uğurlu, N. ve Akdovan, N. (2019). Sosyal bilgiler öğretmenleri perspektifinden mülteci öğrenciler. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 782-801. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2019.19.49440-501401
• Barr, R., Barth, J. L. ve Shermish, S. S. (1978). The Nature of Social Studies. ETC Publications.
• Berry, J. W. (1997). Lead Article- Immigration, Acculturation, and Adaptation. Applied Psychology, 46(1), 5–34.
• Biçer, N. ve Özaltun, H. (2020). Mülteci ortaokul öğrencilerinin Türkçe dil becerilerine ve okula uyum süreçlerine ilişkin Suriyeli ve Türk öğrencilerin görüşleri. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 8(23), 348-364. https://doi.org/10.33692/avrasyad.668251
• Bozkaya, H. (2021). Sosyal Bilgiler dersinde güncel konuların ele alınması ve göçmen öğrencilerin toplumsal uyumları. Atlas Sosyal Bilimler Dergisi, 1(7), 89-101.
• Börü, N. ve Boyacı, A. (2016). Göçmen öğrencilerin eğitim-öğretim ortamlarında karşılaştıkları sorunlar: Eskişehir ili örneği, International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 11(14), 123-158. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9818
• Çelik, T. (2019). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin gözünden sınıflarındaki Suriyeli öğrenciler. Sakarya University Journal of Education, 9(2), 383-407. https://doi.org/10.19126/suje.549624
• Çetin, A. ve Ağçam, R. (2021). Göçmen öğretmen adaylarının eğitim fakültesinde almış oldukları eğitime ilişkin algıları. Milli Eğitim Dergisi, Cilt: Türkiye’de Ve Dünyada Göçmen Eğitimi, 875-893. https://doi.org/10.37669/milliegitim.902519
• Creswell, J. W. (2015). 30 Essential skills for the qualitative researcher (First edition). SAGE Publications.
• Demirava, N. (2021). Briefing-Immigration-Diversity-and-Social-Cohesion. Oxford University.
• Demircan, N. (2019). Suriyeli göçmen öğrencilerin sorunlarının giderilmesinde okul müdürü liderliği. Uluslararası Liderlik Eğitimi Dergisi, 1(1), 16-34.
• Er, A. R. ve Bayındır, N. (2015). Pedagogical approaches of elementary teachers for primary refugee children. International Journal of Social and Educational Sciences 2(4), 175-185.
• Erkal, M. E. (1998). Social Integration . Istanbul Journal of Sociological Studies, 0 (25), 131-138.
• Garcés-Mascareñas, B. ve Penninx, R. (Eds.) (2016). Integration Processes and Policies in Europe: Contexts, Levels and Actors. Springer Open.
• Göç İdaresi Genel Müdürlüğü (2018). Uluslararası koruma: Mülteci. 13 Ekim 2021 tarihinde http://www.goc.gov.tr/icerik3/multeci_409_546_549 adresinden erişildi.
• Güler, A. (2016). Mülteci sorunu ve 1951 mültecilerin hukuki durumuna ilişkin sözleşme: Siyasi gerçeklik ve normatif düzen ikilemi. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 13(51), 41-61. https://doi.org/10.33458/uidergisi.463073
• Güllüpınar, F. (2010). Almanya’da Türk göçmenlerin çocuklarının bölünmüş kaderleri ve eğitimde başarısızlıklarının yapısal nedenleri: Entegrasyon aşağı mı yukarı mı? Eğitim Bilim Toplum 8 (31), 65-87.
• Halavurt, H. ve Şahin Zeteroğlu, E. (2018). Türkiye’de yaşayan göçmen ailelerin ve göçmen olmayan ailelerin anne tutumlarının incelenmesi. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (65), 94-105.
• Haut Conseil à l’intégration au Premier Ministre [Fransa Yüksek Entegrasyon Konseyi] (2010). Les défis de l'intégration à l'école. Haut Conseil à l'intégration.
• Işık, M, Bahat, İ., Öncüler, İ. ve Özdemir, A. (2021). İstanbul ili Beylikdüzü ilçesinde yaşayan göçmen öğrencilerin deneyimlerinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, Cilt: Türkiye’de ve Dünyada Göçmen Eğitimi, 925-950. https://doi.org/10.37669/milliegitim.951813
• Jacquet, M. ve Masinda, M. T. (2014). Proposition pour une définition de l’intégration scolaire des jeunes immigrants. Revue internationale d’études canadiennes, 3(7), 1-20.
• Kağnıcı, D. Y. (2017). Suriyeli mülteci çocukların kültürel uyum sürecinde okul psikolojik danışmanlarına düşen rol ve sorumluluklar. İlköğretim Online, 16(4), 1768-1776. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2017.342990
• Kara, İ. (2022). Fransa’daki ortaokullarda vatandaşlık eğitiminin incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Karasu Avcı, E. ve Ünal İbret, B. (2018). Toplumsal kimliğin oluşumunda Sosyal Bilgiler dersinin rolünün incelenmesi: Sosyal Bilgiler Öğretim Programları (1968, 1998, 2005). Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29,336-376. 10.14520/adyusbd.384963
• Keçeci, Y. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının göçmen sorununa ve çok kültürlü eğitime yönelik bakış açıları [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Marshall, C. ve Rossman, G. B. (2014). Designing qualitative research. Sage.
• McBrien, J. L. (2005). Educational needs and barriers for refugee students in the United States: A review of the literature. Review of Educational Research, 75(3), 329-364.
• MEB. (2015). 2015-2019 Stratejik planı. 13 Ekim 2021 tarihinde http://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2015_09/10052958_10.09.2015sp17.15imzasz.pdf adresinden erişildi.
• Natanson, J. (2006). L'école, facteur d’exclusion ou d’intégration?. Le Portique, Soin et Education, 6(11), 24-36. https://doi.org/10.4000/leportique.890
• Neuman, W. L. (2012). Toplumsal araştırma yöntemleri: Nicel ve nitel yaklaşımlar I‐II. Cilt (5. Baskı). Yayın Odası.
• Odia, A. A. (2014). Social studies as an instrument for global peace: Analytical and prescriptive perspectives, Review of Public Administration and Management, 3(5), 106-116. https://doi.org/10.56201/JPASWR
• Quaynor, L. ve Hamilton, C. (2012). Providing a global education for refugee students: An activity about personal budgeting. Social Studies and the Young Learner, 25(2), 12-15.
• Pelin, A. (2021). Suriyeli çocukların Türk eğitim sistemine entegrasyonunun desteklenmesi projesi (piktes) kapsamında kullanılan Türkçe öğreniyorum kitap seti ile hayat boyu Türkçe kitap setindeki Türkçe okuma metinlerinin değerler eğitimi ve kültür aktarımı açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Reçber, S. (2014). Hayatın yok yerindekiler: Mülteciler ve sığınmacılar. VI. Sosyal İnsan Hakları Ulusal Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Anadolu Üniversitesi İİBF ÇEKO Bölümü, 13-14 Kasım 2014, Eskişehir, 247-268.
• Seçgin, F. ve Erten Özalp, R. (2020). Öğretmen ve öğrenci perspektifinden sığınmacı öğrencilerin sosyal bilgiler dersinde yaşadıkları sorunlar. Tarih Okulu Dergisi, 13(49), 4215-4244. http://doi.org/10.29228/Joh.41518
• Selimbeyoğlu, E. (2022). Göç sürecine travma perspektifinden bir bakış. Toplumsal Politika Dergisi, 3(1), 1-11.
• Sertkaya, A. ve Yılmaz, Y. (2016). II. Dünya savaşı başlangıcında Belçika’daki Türk öğrenciler. Tarih ve Gelecek Dergisi, 2(2), 130-139. https://doi.org/10.21551/jhf.v2i2.5000189215
• Stepanova, V. V., Meshkova, I. N., Sheremetieva, O. A. ve Maštálka, J. (2018). Refugee flows at border crossing points: legal, social and language aspects. Journal of Social Studies Education Research, 9(3), 296-316.
• Şahin, M. (2019). Görsel ve işitsel materyal desteği ile fen öğretimi: Suriyeli öğrenciler örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kilis 7 Aralık Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kilis.
• Şener, N. Ü. ve Başkan, Z. (2021). Sosyal bilgiler dersinde geçen kavramlara yönelik mülteci öğrencilerin algıları. Milli Eğitim Dergisi, 50(1), 595-612. https://doi.org/10.37669/milliegitim.960496
• Temur, M. ve Özalp, M.T. (2022). Sınıf öğretmenlerinin penceresinden göçmen öğrencilerin sorunları ve çözüm önerileri. Maarif Mektepleri Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 110-141. https://doi.org/10.46762/mamulebd.1210547
• Turan, M. ve Fansa, M. (2021). Göçmen çocukların Türkçe öğreniminde yaşadıkları problemler. Milli Eğitim Dergisi, Cilt: Türkiye’de ve Dünyada Göçmen Eğitimi, 11-26. https://doi.org/10.37669/milliegitim.958878
• Tutiaux-Guillon, N. (2022). Enseigner l’histoire-géographie pour introduire à la diversité? Opportunités, difficultés, résistances. Open Edition, 15, 251-265. En ligne: https://books.openedition.org/pur/147310#text
• UNHCR. (2021). UNHCR: Dünya liderleri, hızla artan yerinden edilme eğilimini tersine çevirmek için harekete geçmeli. 13 Ekim 2021 tarihinde https://www.unhcr.org/tr/29009-unhcr-world-leaders-must-act-to-reverse-the-trend-of-soaring-displacement.html adresinden erişildi.
• Uygun, S. (2020). Ana dili Türkçe olmayan Suriyeli göçmen öğrencilere ilk okuma yazma öğreten öğretmenlerin karşılaştıkları sorunlar ve öğretmenlerin çözüm önerileri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Uysal, M. (2022). Sosyal bilgiler ve göçmen öğrenciler: Meta-sentez çalışması. Journal of Innovative Research in Social Studies, 5(2), 70-94. https://doi.org/10.47503/jirss.1195748
• Uzunay, Ş. (2022). Suriyeli öğrencelerin fen kavramlarını anlamalarında karşılaştıkları sorunlara ilişkin fen bilimleri öğretmenlerinin görüşleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Adıyaman Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Adıyaman.
• Ünal, R. ve Gedik, M. (2022). Türkiye’de göç yönetimi ve sosyal hizmet bakış açısından bir değerlendirme. Toplumsal Politika Dergisi, 3(1), 52-70.
• Weinstein, C. S., Tomlinson Clarke, S. ve Curran, M. (2003). Toward a conception of culturally responsive classroom management, Journal of Teacher Education, 55(1), 25-38. https://doi.org/10.1177%2F0022487103259812
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (6. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yurdakul, A. ve Tok, T. N. (2018). Öğretmen gözüyle göçmen/mülteci öğrenci. Adnan Menderesi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(2), 46-58.
• Zayimoğlu Öztürk, F. (2018). Mülteci öğrencilere sunulan eğitim-öğretim hizmetinin sosyal bilgiler öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 8(1), 52-79. doi:10.18039/ajesi.393879
• Zayimoğlu Öztürk, F. (2021). Eğitim sisteminde mülteciler: Türk ve mülteci öğrenci görüşleri. Eğitim ve Bilim, 46(208), 321-348. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2021.10439