Eğitim Süreçlerinde Sağlık Problemlerinin Yönetilmesi: Çölyak Hastalığı Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2023, Cilt: 52 Sayı: 240, 2681 - 2704, 01.11.2023

Ahmet Alireisoğlu , Metin Özsoy

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1179260

Öz

Eğitim yaşantıları devam eden yaş gruplarında, birçok sağlık problemi için Milli Eğitim Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı arasında yapılan protokollerle, öğrencilerin; tanı, gözlem ve ihtiyaçlarına yönelik iyileştirme çalışmaları sürdürülmektedir. Çölyak hastalığı, toplumda her yaş grubunda görülebilen bir ince bağırsak hastalığı olarak tanımlanmaktadır. Eğitim süreçleri devam eden çölyaklı öğrencilerin, okul içerisinde ve yaşantılarında karşılaştıkları problemlerin tespit edilmesi, ihtiyaçlarının ve beklentilerinin belirlenmesi öğrencilerin yaşam ve öğrenme konforlarına dönük fayda sağlayacaktır. Okullara dönük olarak hazırlanacak sistematik uygulamaların, öğrencilerin sosyal ve psikolojik açıdan güçlenmelerine katkı sunacağı düşünülmektedir. Dolayısıyla bu çalışmada öğrencilerin sağlık, psikolojik, sosyal ve akademik açıdan yaşadıkları problemler irdelenmiş, çölyaklı bireylerin beklentilerinin neler olduğu sorusu araştırılmıştır. Çalışmada çölyak hastalığı bulunan öğrenciler, ebeveynleri ve öğretmenleri ile görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Yöntem olarak vaka analizi yöntemi kullanılmış olup, eğitim alanında nitel çalışmalar yürüten iki farklı uzman görüşüne başvurularak hazırlanan yarı yapılandırılmış form kullanılmıştır. Verilerin analizinde içerik analizi yapılmıştır. Kodlar, kategoriler ve temalar bu doğrultuda belirlenmiştir. Araştırma bulguları incelendiğinde, öğrencilerin akademik anlamda genel olarak başarılı oldukları yönünde ifadeler kullanıldığı, sağlıksal anlamda büyüme geriliği durumunun sıklıkla yaşandığı ve gözlemlendiği, sosyal açıdan herhangi bir problem yaşanmadığına dair alınan yanıtlar ile beraber ortak etkinliklere katılamamak yönünde yanıtlar verildiği, psikolojik olarak üzüntü ve içe kapanma durumlarının yaşandığı görülmüştür. Beklentiler açısından incelendiğinde, bilgilendirme çalışmalarına olan ihtiyaç sıklıkla dile getirilmiş olup aynı zamanda okul kantinlerine yönelik düzenleme ihtiyacı ve glutensiz ürünlere ulaşılabilirlik imkânlarının artırılması yönünde taleplerin olduğu görülmüştür. Bu bağlamda eğitim süreçlerinde kullanılmak üzere Çölyak Farkındalık ve Destek Programı hazırlanması ve okul ortamlarının çölyaklı öğrenciler için daha konforlu bir hale getirilmesi önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Eğitim, Sağlık Problemleri, Eğitim Yönetimi, Çölyak, Okul Sağlığı

Kaynakça

• ABBAK, B. S. (2008). Okul öncesi eğitim programındaki aile katılımı etkinliklerinin anasınıfı öğretmenleri ve veli görüşleri açısından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova üniversitesi, Adana.
• ABDALLA, M. S. VE ALİ, I. A. (2017). Educational management, educational administration and educational leadership: definitions and general concepts. SAS Journal of Medicine (SASJM) 3.12.2
• AKÇA, F. VE ÖZYÜREK, A. (2019). Zihinsel yetersizlikten etkilenmiş ve normal çocuğa sahip ebeveynlerin problemleriyle başa çıkma yöntemleri. Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 37-52.
• AKKAYA, M. İ. (2014). Çölyak tanılı adölesanlarda anksiyete, depresyon ve yaşam kalitesinin glutensiz diyetle ilişkisinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ege üniversitesi, İzmir.
• ALİREİSOĞLU, A., TÜYSÜZ, H. VE YİĞİT, S. (2021). Uzaktan eğitim başlangıcında karşılaşılan sorunlar ve uzaktan eğitim sürecinde karşılaşılan sorunlara ilişkin öğretmen çözümleri. Social Science Development Journal, 6, (27), 261-283.
• BALAMTEKİN N, USLU N, BAYSOY G, USTA Y, DEMİR H, SALTIK-TEMİZEL İN, ÖZEN H, GÜRAKAN F, YÜCE A. (2010). The presentation of celiac disease in 220 Turkish children. Turk J Pediatr 2010; 52: 239-244.
• BAŞARAN, İ. E. (1996). Eğitim yönetimi. Bursa: Başaran Yayın.
• ERTÜRK BEYTER, M. (2021). Covid-19 pandemisi sırasında çölyak hastalığı olan çocuklarda glütensiz diyete uyumun değerlendirilmesi. Yayımlanmamış uzmanlık tezi, Ege üniversitesi, İzmir.
• BOZDOĞAN, S. (2018). Eğitim yönetiminde kuram ve uygulamada alternatif paradigmalar ve liderlik algısına ilişkin bir değerlendirme. Uluslararası Liderlik Çalışmaları Dergisi: Kuram ve Uygulama, 1(1), 52-66.
• CİACCİ C, CİRİLLO M, SOLLAZZO R, SAVİNO G, SABBATİNİ F, MAZZACCA G. (1995). Gender and clinical presentation in adult celiac disease. Scand J Gastroenterol. 1995;30(11):1077–81.
• ÇALIŞKAN, Ş. (2007). Eğitim-işsizlik ve yoksulluk ilişkisi. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 7(13), 284-308.
• ÇELENK, S. (2003). Okul başarısının ön koşulu: Okul aile dayanışması. İlköğretim online, 2(2).
• DALGIÇ B, SARI S, BAŞTÜRK B, ENSARİ A, EĞRİTAŞ O, BÜKÜLMEZ A. (2011). Prevalence of celiac disease in healthy Turkish school children. Am J Gastroenterol 2011;106(8):1512–7.
• DEMİRÇEKEN F.G. (2011). Gluten enteropatisi klasik bir öykü ve güncel gelişmeler. Güncel Gastroenteroloji Dergisi, 15(1), 58-72
• DEMİRTAŞ, H. VE GÜNEŞ, H. (2002). Eğitim Yönetimi Ve Denetimi Sözlüğü. Ankara: Anı Yayıncılık.
• ENSARİ, H. VE GÜNDÜZ, Y. (2006). İlköğretim Okullarında Yönetim ve Kalite. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• ER, M. (2006). Çocuk, hastalık, anne-babalar ve kardeşler. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 49(2), 155-168.
• ERTEKİN, V., SELİMOĞLU, M.A., KÜÇÜK, N., OKÇU, N. (2007). Çölyak hastalıklı çocukların aile bireylerinde çölyak hastalığı prevalansı. Güncel Pediatri Dergisi, 5(1), 186.
• GROSSMAN, M. (1976). The Correlation Between Health and Schooling. http://www.nber. org/chapters/c3962.pdf adresinden erişildi.
• GÜLTEN, N. (2021). Çölyak tanısı almış çocukların ruhsal işleyişleri ile erken dönem anne imgesi ve anne tutumları arasındaki ilişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Acıbadem Mehmet Ali Aydınlar Üniversitesi, İstanbul.
• HADJİVASSİLİOU M, SANDERS D.D., AESCHLİMANN D.P. (2015). Gluten-related disorders: gluten ataxia. Dig Dis, 33, 264–268.
• HARMANCI, Ö. (2008). Erişkin Yaş Grubunda Çölyak Hastalığının Klinik Özellikleri. Yayımlanmamış Yan Dal Uzmanlık Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• HARRİS, H. (2008). Meeting the needs of disabled children and their families: some messages from the literatüre. Child Care in Practice, 14(4), 355-369.
• ILGAR, L. (2000). Eğitim Yönetimi, Okul Yönetimi, Sınıf Yönetimi. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• KARACA, Ö. (2019). Eğitim ve sağlık ilişkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Projesi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• KARADAĞ, G. (2009). Engelli çocuğa sahip annelerin yaşadıkları güçlükler ile aileden algıladıkları sosyal destek ve umutsuzluk düzeyleri. TAF Preventive Medicine Bulletin, 8(4), 315-322.
• KELLER, K.M. (2003). Klinische symptomatik: zöliakie, ein eisberg. Monatsschr Kinderheilkd, 151, 706–714.
• KIRKIÇ, K. A., AYDIN, E. VE YAHŞİ, Ö. (2020). Öğrencilerin başarısına ve öğrenmesine yönelik öğretmen görüşleri ölçeği (ÖBÖY-ÖGÖ). İZÜ Eğitim Dergisi, 2 (3), 137-154
• KIRKIÇ, K. A. VE YAHŞİ Ö. (2021). The characteristics of ınnovative teachers: the relationship between science teachers’ Views on Student Achievement and Learning and Teaching Motivation. Science Education International 32(1), 63-71
• KOURNER, U (2013). Glutensensitivität. Ernährungs Umschau, 60, 519–523.
• KULOĞLU, Z. (2014). "Çölyak Hastalığı" . Türkiye Çocuk Hastalıkları Dergisi 8: 105-111
• MCALLİSTER BP, WİLLİAMS E, CLARKE K. (2019). A comprehensive review of celiac disease/gluten-sensitive enteropathies. Clin Rev Allergy Immunol. 2019;57(2):226–43.
• MEARİN, M. L. (2007). Celiac disease among children and adolescents. Current problems in pediatric and adolescent health care, 37(3), 86-105.
• ÖZATA ABANOZ, B. (2021). Diyete uyan çölyak hastalarının yaş gruplarına göre klinik ve laboratuvar bulgularının değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Uzmanlık Tezi, T.C. Sağlık Bilimleri Üniversitesi, İstanbul.
• ÖZDEMİR, M. (2018). Eğitim Yönetimi: Alanın Temelleri Ve Çağdaş Yönelimler. Ankara: Anı Yayıncılık.
• POLAT, E., YAHŞİ, Ö. & HOPCAN, S. (2020). Technology leadership in educational organizations: A systematic review. Instructional Technology and Lifelong Learning, 1(2), 203-220
• QUİNTERO OL, AMADOR-PATARROYO MJ, MONTOYA-ORTİZ G, ROJAS-VİLLARRAGA A, ANAYA JM. (2012). Autoimmune disease and gender: Plausible mechanisms for the female predominance of autoimmunity. J Autoimmun 2012;38(2–3):J109–19.
• RİZNİK, P., DE LEO, L., DOLİNSEK, J., GYİMESİ, J., KLEMENAK, M., KOLETZKO, B., DOLİNSEK, J. (2021). The knowledge about celiac disease among healthcare professionals and patients in Central Europe. Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition, 72(4), 552-557.
• SARI, P. D. H. , GÖKDAĞ, H. VE KIZILKAYA, A. E. (2018). Çölyak hastalığına sahip ilkokul öğrencilerinin okulda sosyo-biyolojik ihtiyaçlarının karşılanmasında yaşadıkları problemlerin incelenmesi: bir vaka çalışması yöntemi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 18 (40), 121-134.
• TÜYSÜZ, H. (2021). Eğitim yöneticilerinin yenilikçi iş davranışları ile örgütsel destek algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi, Milli Eğitim Dergisi, 50(232), 7-32.
• TÜYSÜZ, H.; YILDIZ, B.B. & BALTA, M. (2021). Uzaktan eğitimde özel eğitim ebeveynlerinin öğretmenlik rolleri: nitel bir çalışma. International Social Sciences Studies Journal, (e-ISSN:2587-1587) Vol:7, Issue:89; pp:4570-4581
• WAGNER, G., BERGER, G., SİNNREİCH, U. (2008). Quality of life in adolescents with tereated coelieac disease: ınluence of compliance and age at diagnosis. J Pediatr Gastroenterol Nutr, 47, 555-568.
• WORLD HEALTH ORGANİZATİON. (2006). The World Health Report 2006- Working Together For Health, http://www.who.int/whr/2006/whr06_en.pdf. Adresinden erişildi.
• YAHŞİ, Ö (2021). Examination of educators' self-efficacy for effective communication. Cypriot Journal of Educational Science. 16(2), 451-467
• YAHŞİ, Ö. (2020). Okul yöneticilerinin teknoloji liderliği özyeterliklerinin incelenmesi: Academic Platform Journal of Education and Change 3(2).
• YAHŞİ, Ö. VE AYDIN, İ.S. (2020). Etkili iletişim özyeterlik envanteri’nin geliştirilmesi: geçerlik– güvenirlik çalışması. Uluslararası Dil, Eğitim ve Sosyal Bilimlerde Güncel Yaklaşımlar Dergisi (CALESS), 2(1), 257-275
• YILDIRIM, A. VE ŞİMŞEK, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• YILDIZ, A. (2011). Çocukluk çağında çölyak hastalığı teşhisi ve diyet takibinde hızlı çölyak testinin etkinliğinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Tıpta Uzmanlık Tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• YILDIZ, B. B., TÜYSÜZ, H. VE ÖZTÜRK, M. (2021). Okul yöneticilerinin teknoloji liderliği yeterlik algıları ile yenilik yönetimi yeterlikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi, Electronic Turkish Studies, 16(3).
• YÜKSEL, H. K., GÖNEN, İ., KILIÇ, O., TÜYSÜZ, H., YILDIZ, G. VE EFE, S. (2021). Bilim ve sanat merkezlerindeki ortaokul öğrencilerinin çalışma davranışlarının değerlendirilmesi: Kartal Prof. Dr. Şaban Durali Bilim Ve Sanat Merkezi örneği. Social Science Development Journal, 6, (26), 59- 77.