Sorgulama Temelli Öğrenme Etkinliklerinin Bilim ve Sanat Merkezleri (BİLSEM) Öğrencilerinin Coğrafi Sorgulama Becerilerine Etkisi

Yıl 2023, Cilt: 52 Sayı: 1 - K-12 BECERİ EĞİTİMİNDE TÜRKİYE PERSPEKTİFİ: KURAM VE UYGULAMA, 197 - 224, 25.12.2023

Hülya Yiğit Özüdoğru , Aynur Tosun

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1288722

Öz

Bilim ve sanat merkezlerinin (BİLSEM) asıl amaçlarından birisi bu merkezlerde eğitim alan özel yetenekli öğrencilerin sorgulayıcı, üretici ve eleştirel bir bakış açısı kazanmasını sağlamaktır. Bu kapsamda araştırmada, coğrafya dersinde yürütülen sorgulama temelli etkinliklerin ve uygulamaların, özel yetenekli öğrencilerin coğrafi sorgulama becerisi öz yeterliklerinin gelişimine etkisinin ölçülmesi amaçlanmıştır. Çalışmada yarı deneysel desen kullanılmıştır. Çalışma grubunu Ankara’nın, ….. ilçesindeki BİLSEM’de öğrenimlerine devam eden toplam 31 özel yetenekli öğrenci oluşturmaktadır. Yedi hafta devam eden uygulamalarda toplam altı etkinlik kullanılmıştır. Veri toplama aracı olarak coğrafi sorgulama süreç becerisi ölçeği kullanılmış olup veriler, bağımlı ve bağımsız örneklemler t-testi ile analiz edilmiştir. Öğrencilerin ön test sonuçları cinsiyet, anne ve babanın mesleki özelliğine göre anlamlı fark göstermemiştir. Son test puan ortalamaları özel yetenekli kız öğrencilerin lehine anlamlı fark oluşturmuştur. Kız öğrencilerin coğrafi sorgulama becerisi öz yeterlikleri erkeklere göre daha fazla yükselmiştir. Öğrencilerin anne ve babalarının mesleki özelliklerine göre beceri öz yeterlikleri son testte anlamlı fark göstermemiştir. Deneysel çalışma sonrasında öğrencilerin coğrafi sorgulama becerisi öz yeterlik ön test ve son test t testi istatistikleri anlamlı fark göstermiştir. Bu çalışmada kullanılan etkinliklerin özel yetenekli öğrencilerin sorgulama becerilerini geliştirdiği sonucuna ulaşılmıştır. Buna istinaden sorgulama temelli hazırlanmış altı etkinliğin coğrafya öğretmenleri tarafından BİLSEM öğrencilerinin coğrafi sorgulama becerilerini geliştirmek için kullanılması önerilir.

Anahtar Kelimeler

Bilsem, özel yetenekli, coğrafi sorgulama, sorgulama becerisi, öz yeterlik

The Impact of Inquiry-Based Learning Activities on the Geographic Inquiry Skills of Science and Arts Center (BİLSEM) Students

Öz

One of the primary purposes of science and art centers (BİLSEM) in Turkey is to ensure that gifted students who receive education in these centers gain an inquiring, productive and critical perspective. In this context, the study aimed to measure the effect of inquiry-based activities and applications carried out in the geography course on the development of gifted students' self-efficacies in geographic inquiry skills. A quasi-experimental design was used in the study. The study group consisted of 31 gifted students attending the BİLSEM in the ….. district of Ankara. A total of six activities were used in the applications, which continued for seven weeks. The Geographic Inquiry Process Skills Scale was used as the data collection tool, and the data were analyzed using dependent and independent samples t-tests. The results of the students' pre-tests did not show a significant difference according to gender, mother's and father's occupational characteristics. Post-test mean scores showed a significant difference in favor of gifted female students. The self-efficacies of female students in geographic inquiry skills increased more than those of male students. According to the occupational characteristics of the students' parents, their skill self-efficacies did not show a significant difference in the post-test. After the experimental study, students' t-tests of pre-test and post-test scores on their self-efficacies in geographic inquiry skills showed a significant difference. It was concluded that the activities used in this study improved the inquiry skills of gifted students. Accordingly, it is recommended that the six inquiry-based activities should be used by geography teachers to improve the geographic inquiry skills of BİLSEM students.

Kaynakça

• Akça Üşenti, Ü. (2013). Üstün zekâlı ve yetenekli öğrencilere uygulanan farklılaştırılmış Türkçe öğretim uygulamalarının etkililiğinin sınanması [Yayımlanmamış doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi. (Tez No: 351534).
• Antink-Meyer, A., Bartos, S., Lederman, J. S., and Lederman, N. G. (2016). Using science camps to develop understandings about scientific inquiry-Taiwanese students in a U.S. Summer science camp. International Journal of Science and Mathematics Education, 14 (1), 29-53. https://doi.org/10.1007/s10763-014-9576-3
• Arıkan Güllü, G. (2021). 6-8 yaş üstün/özel yetenekli öğrencilere yönelik tasarlanmış sorgulama temelli bilim eğitimi etkinliklerinin bilimsel süreç ve sorgulama becerilerinin gelişiminde etkililiği. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi. (Tez No: 687647).
• Arseven, A. ve Yeşiltaş, E. (2016). Üstün yetenekli öğrencilerin ve üstün yetenekli olmayan akranlarının öğrenme stillerinin karşılaştırılması. Turkish Studies, 11 (2), 67-84. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9401
• Artvinli, E. and Dönmez, L. (20-22 November, 2020). Relationship between the type of intelligence of gifted students and the power of geographic analysis. [Sözlü bildiri]. 1st International Congress on Gifted Young Scientists Education Proceedings Book (pp 46-47). İstanbul, Türkiye.
• Artvinli, E. (20-22 November, 2020). Analysis of activities in geography textbooks in terms of the level of gifted students.1st International Congress on Gifted Young Scientists Education, Proceedings Book (pp. 112-117). İstanbul, Türkiye.
• Artvinli, E., Gülüm, K.,ve Coşkun, S. (2011). Üstün yetenekli öğrencilerin coğrafya dersine karşı eğilimleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(14), 62-69.
• Ateş, H. K. ve Mazı, M. G. (2017). Türkiye’de üstün yetenekliler eğitimi ile ilgili yapılan lisansüstü tezlere genel bir bakış. Üstün Zekâlılar Eğitimi ve Yaratıcılık Dergisi, 4(3), 33-57. http://jgedc.org. 43, 33-57.
• Aydeniz, M., and Southerland, S. A. (2012). A national survey of middle and high school science teachers’ responses to standardized testing: Is science being devalued in schools? Journal of Science Teacher Education, 23(3), 233-257. https://doi.org/10.1007/s10972-012-9266-3
• Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. W H Freeman/Times Books/ Henry Holt & Co. Bennett, V. (2014). Engaging and challenging gifted and talented students. Teaching Geography, 39(1), 30-31.
• Bebek, G., ve Ayvacı, H. Ş. (2019). Türkiye de üstün zekâlılar ve özel yetenekliler konusunda yürütülmüş tezlerin tematik incelenmesine yönelik bir çalışma. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Dergisi, 45(45), 267-292. https://doi.org/10.9779/PUJE.2018.233
• Bilgili, A. E. (2000). Üstün yetenekli çocukların eğitimi sorunu. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 12, 59-74.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem A.
• Cohen, J. (1988), Statistical power analysis for the behavioral science. Hillsdale: Lawrence Erlbaum Associates.
• Çal, U. T., and Demirkaya, H. (2020). The role and importance of social studies in the education of gifted students. Journal of History Culture and Art Research, 9(2), 25-39. http://dx.doi.org/10.7596/taksad.v9i2.2344
• Çifçi, T. (2016). Üstün yetenekli öğrencilerin coğrafya dersine ilişkin algıları. E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6 (3) , 87-100. https://doi.org/ 10.19160/e-ijer.62438
• De Corte, E. (2013). Giftedness considered from the perspective of research on learning and instruction. High Ability Studies, 24, 3-19. https://doi.org/10.1080/13598139.2013.780967.
• Demetrikopoulos, M. K., and Pecore, J. L. (Ed.). (2016). Interplay of creativity and giftedness in science. SensePublishers.
• Deniz, E. (2020). Coğrafya orta öğretim programının üstün yetenekli eğitim-öğretim programı becerileri açısından değerlendirilmesi ve beceri geliştirilmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi, İstanbul. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi. (Tez No: 647303).
• Diffily, D. (2002). Project-based learning: meeting social studies standards and the needs of gifted learners. Gifted Child Today, 25(3), 40–59.
• Dinçol Özgür, S., and Yılmaz, A. (2017). The effect of inquiry-based learning on gifted and talented students’ understanding of acids-bases concepts and motivation. Journal of Baltic Science Education, 16 (6), 994-1008.
• Eom, J. G., and Lee, K-J. (2015). An analysis of the patterns of scientific questions generation among elementary science-gifted and general students. Journal of the Korean Association for Science Education, 35(4), 537-548.
• Ergün, A., Ablak, S., and Uzun, A. (2022). Gifted secondary school students’ perceptions regarding the concept of geography. New Era Journal of Interdisciplinary Social Studies, 7(12), 90-110. https://doi.org/10.46291/newera.175
• Eysink, T. H.S., Gersen, L., and Gijlers, H. (2015) Inquiry learning for gifted children. High Ability Studies, 26 (1), 63-74. https://doi.org/ 10.1080/13598139.2015.1038379.
• Fox, E. L. (2012). A study of gifted male students: perceptions of k-12 learning experiences. (Doctoral Dissertations). University of Idaho, Education, Idaho.
• Gezer, A. (2021). Üstün yetenekli öğrencilerin bilimsel sorgulama ile ilgili görüşleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi. (Tez No: 684243).
• Güder, C. (2022). Matematik dersi ev ödevlerinin eğitim bilişim ağı (EBA) platformunda tartışılarak yapılmasının 7. sınıf öğrencilerinin sorgulama becerilerine etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi. (Tez No: 766469).
• Kara, F. (2021). Türkiye’de özel yetenek / üstün yetenek alanındaki lisansüstü eğitim tezlerinin incelenmesi (2015-2020) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Maltepe Üniversitesi, İstanbul..Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi. (Tez No: 701710).
• Kazu, İ. Y. ve Şenol, C. (2011). Bilim ve sanat merkezlerinde kullanılan öğretim yöntemlerinin incelenmesi. Educational Sciences and Practice, 10 (19), 1-24.
• Kulo, V.A. (2011) Design, development, and formative evaluation of a geographic information system-supported science Web-based inquiry module. (Publication No. 3456166) [Doctoral Dissertations, Lehigh University] ProQuest Dissertations & Theses Global. https://www.learntechlib.org/p/119739/.
• Lintner, T., and Puryear, A. (2018 ). Inquiry-based learning for gifted students in the social studies classroom. In B. Danielian, C. M. Fugate, andE. Fogarty (Eds.), Teaching gifted children success strategies for teaching high-ability learners (247-253). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003238638.
• Locascio, D. (2004). Alternative classroom assessment in AP human geography. [Doctoral Dissertations]. University of Virginia, Curry School of Education, Virginia. https://www.proquest.com/dissertations-theses/alternative-classroom-assessment-ap human/docview/305108723/se-2
• MEB, (2013). 2013 – 2017 özel yetenekli bireyler strateji ve uygulama planı. Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Milli Eğitim Bakanlığı.
• MEB, (2017). Bilim ve sanat merkezleri coğrafya dersi etkinlik kitabı. Milli Eğitim Bakanlığı.
• MEB, (2018a). 30471 sayılı özel eğitim hizmetleri yönetmeliği https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180707-8.htm
• MEB, (2018b). Ortaöğretim Coğrafya Dersi (9, 10, 11 ve 12. sınıflar) Öğretim Programı. Milli Eğitim Bakanlığı. https://ttkb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_02/21170711_fihrist_2018.pdf.
• MEB, (2019). Bilim ve sanat merkezleri yönergesi. Tebliğler Dergisi, 2747, 392-419. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2016_10/07031350_bilsem_yonergesi.pdf
• Naish, M.C., Rawling, E., and Hart, C. (1987). Geography 16–19: The contribution of a curriculum project to 16–19 education, Longman.
• Oberle, A. (2020) Advancing students' abilities through the geo-inquiry process. Journal of Geography, 119 (2), 43-54, https://doi.org/ 10.1080/00221341.2019.1698641
• Özbay, Y. (2013). Üstün yetenekli çocuklar ve aileleri. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı.
• Özgüven, İ. E. (2011). Psikolojik testler. Pdrem.
• Panov, V. I. (2002). Gifted children, Russian Education & Society, 44(10), 52-80, https://doi.org/ 10.2753/RES1060-9393441052
• Preckel, F., Goetz, T., Pekrun, R., and Kleine, M. İ. (2008). Gender differences in gifted and average-ability students comparing girls' and boys' achievement, self-concept, interest, and motivation in mathematics, Gifted Child Quarterly,52 (2).146-149.
• Rivet, A. E., and Krajcik, J. S. (2004). Achieving standards in urban systematic reform: An example of a sixth grade project-based science curriculum. Journal of Research in Science Teaching, 41(7), 669–692.
• Roberts, M. (2003). Learning through enquiry. Making sense of geography in the key stage 3. Geograpical Association.
• Roberts, M. (2013). Geography through enquiry. Geograpical Association.
• Shaunessy E., and Page, C. (2006). Promoting inquiry in the gifted classroom through GPS and GIS Technologies. Gifted Child Today, 29 (4), 42-53.
• Stanley, T. (2021). Project- based learnıng for gıfted students. Routledge.
• Şeyhioğlu, A. ve Geçit, Y. (2011). Üstün yetenekli öğrencilerin coğrafya ’ya yönelik tutumlarının kişisel özellikleri açısından incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 1 (1), 45-58. https://dergipark.org.tr/tr/pub/issej/issue/26444/278880
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2015). Çok değişkenli istatistiklerin kullanımı (Çev. M. Baloğlu). Nobel.
• Tosun, A. S. (2022). Meta-analysis on the effect of enrichment programs on the academic achievement of gifted and talented students. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi, Ankara. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi. (Tez No: 750724).
• Trna, J. (2014). IBSE and gifted students. Science Education International, 25(1), 19-28.
• Tunnicliffe, C. (2010). Teaching able, gifted and talented children strategies. Activities and Resources. SAGE Publications, London.
• Ülger, B. B. (2019). Üstün yetenekli öğrencilere yönelik farklılaştırılmış sorgulama temelli fen bilgisi ders modüllerinin geliştirilmesi, uygulanması ve etkililiğinin değerlendirilmesi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Uludağ Üniversitesi, Bursa. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi. (Tez No: 616505).
• Ülger, B. B., and Çepni, S. (2020). Evaluating the effect of differentiated inquiry-based science lesson modules on gifted students' scientific process skills. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 10(4), 1289-1324.
• Ülker, S., ve Bostan Sarıoğlan, A. (2020). Sorgulamaya dayalı öğrenme yaklaşımının özel yetenekli öğrencilerin görüşlerine etkisi: Nükleer santral konusu. Fen, Matematik, Girişimcilik ve Teknoloji Eğitimi Dergisi, 3 (3), 159 – 173.
• Washington, A. M., and Andersen, L. (2016). Effıcacy of creative training for gifted science students. In M. K. Demetrikopoulos and J. L. Pecore (Eds). Interplay of creativity and giftedness in science, (pp.70-85). Sense Publishers.
• Woo, Y. S. (1991). A differentiated social studies curriculum model for gifted students on the junior high school level in Korea. (Publication No.9121220). [Doctoral Dissertion]. Columbia University. ProQuest Dissertations & Theses Global.
• Yiğit Özüdoğru, H. (2021). Coğrafya eğitiminde coğrafi sorgulama becerilerinin değerlendirilmesi. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi. (Tez No: 657428).
• Yurteri, E., ve Mertol, H. (2018). Özel yetenekli öğrencilerin coğrafya derslerinde bir farklılaştırma örneği olarak Resfebenin kullanımı. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2 (1) , 46-57. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ahievransaglik/issue/65351/1006884
• Yüreğilli Göksu, D., Şakar, S. N. Bıçakcı, M., and Köksal, M. S. (2021). Full-time schooling for gifted students in Turkey: What teachers and experts say about this? Clinical Psychology and Special Education,10 (3), 208–230. https://doi.org/10.17759/cpse.2021100311