Okullardaki İş Ahlâkı ile Kurumsal İtibar İlişkisinde Örgütsel Özdeşleşmenin Aracı Rolü

Yıl 2024, Cilt: 53 Sayı: 241, 77 - 98, 01.02.2024

Ömer Faruk Ak , Mehmet Hilmi Koç

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1202378

Öz

Karmaşık yapıya sahip olan günümüz örgütleri, yönetim bilimciler tarafından çok farklı boyutlarda ele alınarak daha ahenkli ve verimli hale getirilmeye çalışılmaktadır. Yürütülen bu araştırmanın amacı, iş ahlâkı ile kurumsal itibar arasındaki ilişkide örgütsel özdeşleşmenin nasıl bir aracı rol oynadığını ortaya koymaktır. Önerilen modelin test edilmesinden önce üç değişen arasındaki ilişkinin tespit edilmesi amacıyla ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Değişenler arasındaki ilişki, önerilen aracılık modeli kullanılarak test edilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu, 2021 yılında Niğde ili ve ilçelerinde görev yapan 345 öğretmen ve okul yöneticisi oluşturmaktadır. Araştırma bulgularına göre eğitim işgörenlerinin iş ahlâkı özellikleri okulların kurumsal itibarını olumlu yönde etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca aracılık analizleri, örgütsel özdeşleşmenin iş ahlâkı özellikleri ile kurumsal itibar arasında kısmi aracılık rolü olduğunu göstermiştir. Bulgular ışığında iş ahlâkı, kurumsal itibar ve örgütsel özdeşleşme ile ilgili çıkarımlar tartışılmış, gelecekte yapılacak araştırmalara öneriler getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

iş ahlakı, kurumsal itibar, örgütsel özdeşleşme, eğitim işgörenleri

The Role of Organizational Identification in the Relationship between Business Ethics and Corporate Reputation in Schools

Öz

Today's organizations, which have a complex structure, are handled by management scientists in many different dimensions and they are tried to be made more harmonious and efficient. The aim of this research conducted in this direction is to reveal how organizational identification plays an intermediary role in the relationship between work decency and corporate reputation. Before testing the proposed model, the relational screening model was used to determine the relationship between the three variables. It was tested using the suggested mediation model based on the relationship between the variables. The study group of the study consists of 345 teachers and school administrators working in Niğde province and districts in 2021. According to the results of the research, it was concluded that the work ethic characteristics of educational workers positively affect the corporate reputation of schools. In addition, brokerage analyses have shown that organizational identification has a partial intermediary role between the characteristics of work decency and corporate reputation. In the light of the findings, conclusions about work ethic, corporate reputation and organizational identification were discussed and suggestions were made for future research.

Anahtar Kelimeler

business ethics, corporate reputation, organizational identification, training employees

Kaynakça

• Akgemci, T., Sarı Gerşil, G., Kalfaoğlu, S. ve Erat, L. (2018, Eylül 7-8). İşveren markası algısı ile örgütsel özdeşleşme ilişkisi üzerine bir araştırma. IV. Uluslararası Kafkasya-Orta Asya Dış Ticaret ve Lojistik Kongresi. Aydın.
• Aksoy, S. (2019). Çalışma arkadaşlarına güvenin örgütsel özdeşleşmeye etkisinde işyerinde yalnızlığın aracılık rolü. Business and Economics Research Journal, 10(1), 203-218. DOI:10.20409/berj.2019.163
• Alayoğlu, N., Öztürk, A.O. ve Babacan, M. (2012). Üniversite öğrencilerinin iş ahlâkı algısı ile özel sektör ve kamu çalışanlarının iş ahlâkı uygulamalarının karşılaştırılması. İş Ahlâkı Dergisi, 5(1), 7-35.
• Albert, S., Ashforth, B.E., and Dutton, J.E. (2000). Organizational identity and identification: Charting new waters and building new bridges. Academy of Management Review, 25(1), 13-17. DOI:10.5465/AMR.2000.2791600
• Alkan, D.P. (2016). Etik liderlik ve örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisinde örgütsel özdeşleşmenin aracılık etkisi ve bir uygulama (Yayınlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı İşletme Bilim Dalı.
• Argon, T. ve Ekinci, S. (2016). İlk ve ortaokul öğretmenlerinin örgütsel özdeşleşme ve örgütsel sinizm düzeylerine ilişkin görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 1-19. DOI:10.17240/aibuefd.2016.16.1-5000182908
• Arslan, M. (2005). İş ve meslek ahlâkı. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Bakioğlu, A. ve Koç, M. H. (2017). Lise öğretmenlerinin mesleki değerlere ilişkin görüşlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 5(3), 270-296 .
• Balcı, A. (2013). Sosyal bilimlerde araştırma: Yöntem, teknik ve ilkeler. Pegem Akademi.
• Baron, R.M., and Kenny, D.A. (1986). The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182. DOI:10.1037//0022-3514.51.6.1173
• Bartels, J. (2006). Organizational identification and communicatıon: Employees’ evaluations of internal communication and its effect on identification at different organizational levels (Unpublished doctoral dissertation). Twente University.
• Beins, B.C. (2017). Research method: A tool for life. New York, NY: Cambridge University Press. Bilgin, N. (1995). Kollektif kimlik. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Börü, N. (2015). Etik lider olarak okul yöneticisinin özelliklerine ve davranışlarına ilişkin ortaöğretim öğretmenlerinin görüşleri (Eskişehir İli Örneği) (Yayınlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Bromley, D.B. (1997). Rellationships between personal and corporatereputation. European Journal of Marketing, 35(3-4), 316-334. DOI:10.1108/03090560110382048
• Caruana, A. (1997). Corporate reputation: Concept and measurement. Journal of Product & Brand Management, 6(2), 109-118. DOI:10.1108/10610429710175646
• Chun, R. (2005). Corporate reputation: Meaning and measurement. International Journal of Management Reviews, 7(2), 91-109. DOI:10.1111/j.1468-2370.2005.00109.x
• Çelik, S. (2010). İş ahlâkı uygulamalarının çalışan memnuniyeti ile ilişkisi. İş Ahlâkı Dergisi, 3(5), 21-40.
• De Chernatony, L., and MacDonald, M. (2003). Creating powerful brands, 3rd Edition. Amsterdam: Elsevier.
• De Marcellis W.N., and Teodoresco, S. (2012). Corporate reputation: Is your most strategic asset at risk. Burgundy Reports Published By Cirano (Center For Interuniversity Research and Analysis On Organizations), 1-45.
• Dilsiz, D. (2008). Marka imajı ve itibar yönetimi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Dukerich, J.M., Golden, B.R., and Shortell, S.M. (2002). Beauty is in the eye of the beholder: The impact of organizational identification, identity, and image on the cooperative behaviors of physicians. Administrative Science Quarterly, 47(3), 507-533. DOI:10.2307/3094849
• Dutton J.E., Dukerich J.M., and Harquail C. V. (1994). Organizational images and member identification. Administrative Science Quarterly, 39(2), 239-263. DOI:10.2307/2393235
• Fiol, C. M. (2001). Revisiting and identity-based view of sustainable competitive advantage. Journal of Management, 27, 691-699. DOI:10.1177/014920630102700606
• Fombrun, C.J., Gardberg, N.A., and Sever, J.M. (2000). The reputation quotient SM: A multi-stakeholder measure of corporate reputation. The Journal of Brand Management, 7(4), 241-255.
• Freeman, R.E. (1984). Strategic management: A stakeholder approach. Boston: MA Pitman.
• Gazzola, P. (2014). Corporate social responsibility and companies reputation. Network Intelligence Studies, 1(3), 74-84.
• Genç, N. (2012), Yönetim ve organizasyon: Çağdaş sistemler ve yaklaşımlar, 4. Baskı. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Glavas, A., and Godwin, L. (2013). Is the perception of ‘goodness’ good enough? Exploring the relationship between perceived corporate social responsibility and employee organizational identification. Journal of Business Ethics, 114(1), 15-27. DOI:10.1007/s10551-012-1323-5
• Golgeli, K. (2014). Corporate reputation management: The sample of Erciyes University, Procedia Social and Behavioral Sciences, 122, 312-318. DOI:10.1016/j.sbspro.2014.01.1346
• Gültekin, M. (2020). Değişen toplumda eğitim ve öğretmen nitelikleri. AJESI - Anadolu Journal of Educational Sciences International, 10(1), 654-700. DOI:10.18039/ajesi.682130
• Güneri, S. (2020). Örgütlerde etik kültürün çalışan sesi üzerindeki etkisinde örgütsel özdeşleşmenin ve psikolojik sermayenin aracılık etkileri ve bir araştırma (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Yönetimi ve Organizasyon Bilim Dalı.
• Hanson, D., and Stuart H. (2001). Failing the reputation management test: The case of BHP. Corporate Reputation. Corporate Reputation Review, 2(1), 10-15. DOI:10.1057/palgrave.crr.1540138
• Hayes, A.F., and Matthes, J. (2009). Computational procedures for probing interactions in OLS and logistic regression: SPSS and SAS implementations. Behavior Research Methods, 41(3), 924-936. DOI:10.3758/BRM.41.3.924
• Hayes, A.F. (2018). Partial, conditional, and moderated moderated mediation: Quantification, inference, and interpretation. Communication Monographs, 85(1), 4-40. DOI:10.1080/03637751.2017.1352100
• Helm, S. (2006). Exploring the ımpact of corporate reputation on customer satisfaction and loyalty, Journal of Customer Behaviour, 5(1), 59-80. DOI:10.1362/147539206777036968
• Helm, S. (2007). The role of corporate reputation in determining investors satisfaction and loyalty. Corporate Reputation Review, 10(1), 22-37. DOI:10.1057/palgrave.crr.1550036
• Hogg, M.A., and Terry, D.J. (2001). Social identity processes in organizational contexts. Philadelphia, PA: Psychology Press.
• Hornsey, M.J. (2008). Social identity theory and self-categorization theory: A historical review. Social and Personality Psychology Compass, 2(1), 204-222. DOI:10.1111/j.1751-9004.2007.00066.x
• Hu, L.T., and Bentler, P.M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1-55. DOI:10.1080/10705519909540118
• Huhtala, M., Feldt, T., Hyvönen, K., and Mauno, S. (2013). Ethical organizational culture as a context for managers' personal work goals. Journal of Business Ethics, 114(2), 265- 282. DOI:10.1007/s10551-012-1346-y.
• Kang, D.S., and Bartlett, K.R. (2013). The role of perceived external prestige in predicting customer‐oriented citizenship behaviors. Human Resource Development Quarterly, 24(3), 285-312. DOI:10.1002/hrdq.21165
• Karakaş, N.N. (2019). Özel ilkokulların kurumsal itibarı konusunda yönetici, öğretmen ve veli görüşleri: Malatya örneklemi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Karaköse, T. (2007). Kurumların DNA’sı: İtibar ve yönetimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Karabey, C.N. ve İşcan, Ö.F. (2010). Örgütsel özdeşleşme, örgütsel imaj ve örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisi: Bir uygulama. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(2), 231-241.
• Kılıç, K.C. (2010). Bireysel ve örgütsel değerler arasındaki uyumun çalışanların iş davranışlarına etkileri üzerine ampirik bir çalışma. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 20-35.
• Kirel, Ç. (2000). Örgütlerde etik davranışlar yönetimi ve bir uygulama çalışması. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Kline, P. (1994). An easy guide to factor analysis. New York: Routledge.
• Korkmaz, O., Aydemir, S. ve Uysal, H.T. (2017). Örgütsel özdeşleşme üzerinde örgüte hakim kurum kültürünün etkisi. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 6(12), 62-81.
• Mael, F., and Ashforth, B.E. (1992). Alumni and their alma mater: A partial test of the reformulated model of organizational identification. Journal of Organizational Behavior, 13(2), 103-123. DOI:10.1002/job.4030130202
• Marique, G., and Stinglhamber, F. (2011). Identification to proximal targets and affective organizational commitment: The mediating role of organizational identification, Journal of Personnel Psychology, 10(3), 107-117. DOI:10.1027/1866-5888/a000040
• McDonald, P.R. (1993). Individual-organizational value congruence: operationalization and consequents (Unpublished doctoral dissertation). Ontario, London, Canada: University of Western.
• Mchugh, P.F. (1992). Ethics-İş ahlâkı, İstanbul: Tüsiad Yayınları.
• Miller, V. D., Allen, M., Casey, M. K., and Johnson, J. R. (2000). Reconsidering the organizational identification questionnaire, Management Communication Quarterly, 13, 626 – 658. DOI:10.1177/0893318900134003
• Morley, M. (2002). How to manage your global reputation: A guide to the dynamics of ınternational public relation. New York: New York University Press.
• Orçan, A. (2015). İzmir ili merkez ilçeleri Anadolu Liselerindeki öğretmenlerin okullarının kurumsal itibarına ve müdürlerinin liderliğine ilişkin algıları (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Yönetimi ve Denetimi Bilim Dalı.
• Ordu, M. (2015). İş ahlâkının kurumsal itibar üzerindeki etkisine yönelik bir araştırma (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öncel, M. (2010). Sürdürülebilir rekabet üstünlüğü sağlamada kurumsal itibar yönetimi: Yükseköğretimde yapılandırılmasına yönelik bir model önerisi (Yayınlanmamış doktora tezi). Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özdemir, Ş. ve Yaman, F. (2008). Afyon’daki yerel ve ulusal perakendecilerde çalışan satış elemanlarının iş ahlâkı ve sosyal sorumluluk açısından karşılaştırılması. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(1), 83-94.
• Polat M. (2009). Örgütsel özdeşleşmenin öncülleri ve ardılları üzerine bir saha çalışması (Yayımlanmamış doktora tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Yönetim ve Organizasyon Bilim Dalı.
• Rampl, V.L., and Kenning, P. (2014). Employer brand trust and affect: Linking brand personality to employer brand attractiveness. European Journal of Marketing, 48(1/2), 218-236. DOI:10.1108/EJM-02-2012-0113
• Reich, S. (2005). When firms behave responsibly are the roots national or global? International Social Science Journal, 57(185), 509-528. DOI:10.1111/j.1468-2451.2005.00567.x
• Ries, A., and Trout, J., (2017). Konumlandırma ve tüketici zihnini fethetme savaşı. (Çev. Ebru Kızıldağ). İstanbul: Mediacat.
• Riketta, M. (2005). Organizational identification: A metaanalysis. Journal of Vocational Behavior, 66(2), 358-384. DOI:10.1016/j.jvb.2004.05.005
• Santiso, J. (2005). Markets in virtue: The promise of ethical funds and microcredit. International Social Science Journal, 57(185), 493-508.
• Sezgin Nartgün, Ş. ve Kalay, M. (2014). Öğretmenlerin örgütsel destek, örgütsel özdeşleşme ile örgütsel sinizm düzeylerine ilişkin görüşleri. Electronic Turkish Studies, 9(2), 1361-1376.
• Sidani, Y.M., and Gardner W.L. (2000). Work values among lebanese workers. The Journal of Social Psychology, 140(5), 597-607. DOI:10.1080/00224540009600499
• Scott, S.G., and Lane, V.R. (2000). A stakeholder approach to organizational identity. Academy of Management Review, 25(1), 43-62. DOI:10.2307/259262
• Tajfel, H. (1978). Differentiation between social groups: Studies in the social psychology of intergroup relations. London: Academic Press.
• Tierney, P.E. (1997). İş ahlâkı, (Çev. Günhan Günay). İstanbul: Rota Yayınları.
• Tonus, H. Z. (2011). Kurumsal itibar ve paradigmalar: Kurumsal itibar yönetiminde halkla ilişkilerin rolü. İstanbul: Beta Basım.
• Trevino, L.K., Butterfield, K.D., and Mccabe, D.L. (1998). The ethical context in organisations: İnfluences on employee attitudes and behaviours. Business Ethics Quarterly, 8(3):447–476. DOI:10.5840/10.2307/3857431
• Tucker, L., and Melewar, T.C. (2005). Corporate reputation and crisis management: The threat and manageability of anti-corporatism. Corporate Reputation Review, 7, 377-387. DOI:10.1057/palgrave.crr.1540233
• Türk Dil Kurumu. (2021). Türkçe Sözlük 1. Cilt. Ankara: T.D.K.
• Tüzün, İ.K. (2006). Örgütsel güven, örgütsel kimlik ve örgütsel özdeşleşme ilişkisi; Uygulamalı bir çalışma (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tyler, T.R., and Blader, S.L. (2003). The group engagement model: Procedural justice, social identity, and cooperative behavior, Personality & Social Psychology Review, 7, 349-361. DOI:10.1207/S15327957PSPR0704_07
• Ural, E.G. (2006). Stratejik halkla ilişkiler uygulamaları. İstanbul: Birsen Yayınevi.
• Ural, E.G. (2012). Kurumsal itibarı ölçme yöntemi olarak Türkiye itibar endeksi ve endeks sonuçlarından hareketle, Türkiye'de elektronik sektörünün itibarı üzerine bir değerlendirme. Online Academic Journal of Information Technology, 3(7), 7-20. DOI:10.5824/1309-1581.2012.2.001.x
• Valentine, S., Godkin, L., and Lucero, M. (2002). Ethical context, organizational commitment, and person - organization fit. Journal of Business Ethics, 41, 349-360.
• Van Dick, R. (2001). Identification in organizational contexts: linking theory and research from social and organizational psychology, International Journal of Management Reviews, 3(4), 265-283. DOI:10.1111/1468-2370.00068
• Van Dick, R., Ullrich, J., and Tissington, P.A. (2006). Working under a black cloud: How to sustain organizational identification after a merger. British Journal of Management, 17(1), 69-79. DOI:10.1111/j.1467-8551.2006.00479.x
• Van Nuland, S. (2009). Teacher Codes: Learning from Experience. Paris: UNESCO & IIEP,
• Weinberg, J.D., Freese, J., and McElhattan, D. (2014). Comparing data characteristics and results of an online factorial survey between a population-based and a crowdsource-recruited sample. Sociological Science, 1, 292-310. DOI:10.15195/v1.a19
• Yazıcıoğlu, İ. (2009). Konaklama işletmelerinde işgörenlerin örgütsel güven duyguları ile iş tatmini ve işten ayrılma niyetleri üzerine bir alan araştırması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(30), 235-249.
• Zaim, H. (2009). İş ahlâkı. MÜSİAD Çerçeve Dergisi, 49(1), 126 -129.