II. Meşrutiyet Döneminde Mesleki Okullara Örnek Evkaf Mektebi

Yıl 2024, Cilt: 53 Sayı: 241, 165 - 182, 01.02.2024

Mehmet Ali Duran , Miyase Koyuncu Kaya

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1205338

Öz

Öz: II. Meşrutiyet’in ilanı, Türk siyasî, sosyal ve kültürel hayatının en önemli olaylarından biridir. Bu tarihten sonra toplum ve devletin hayatı farklı bir yönde ilerlemiş ve modernleşme yolunda önemli adımlar atılmıştır. Bir yandan siyasi alanda değişimler yaşanırken, diğer yandan basın, ordu, eğitim, sağlık ve iletişim mekanizmalarında köklü değişimler başlamıştır. II. Meşrutiyet Dönemi’nde, eğitim konusunda bir dizi değişiklik yapılmıştır; bir yandan mevcut okullar ıslah edilerek sayıları artırılırken, diğer taraftan devletin memur ve nitelikli personel ihtiyacını karşılamak amacıyla pek çok meslekî ve teknik eğitim okulu açılmıştır. Bu bağlamda Evkaf işlerini düzene sokmak ve iyileştirmek için mevcutta çalışan memur ve kâtiplerin yanı sıra dışarıdan talep edecekler arasından vakıf işlerine vâkıf ve vakfın hukukunu koruyacak nitelikli memurlar yetiştirmek için “Evkaf Mektebi” açılmıştır. Vakıf hukuku, evkafın işleyişi, arazi kanunu, hukuk ve kanun bilgisi, iktisat bilgisi, genel muhasebe, hesap ve kitabet dersleri verilmiş olan bu okulda kuruluş amacına uygun olarak evkaf için memurlar eğitilmiştir. Ancak 1912 yılı ortalarına doğru, Balkan Savaşı’nın çıkması nedeniyle öğrencilerin çoğunun savaşa katılması mektebin kapatılmasına neden olmuştur. Dolayısıyla bu mektebin eğitim sürecinin kısa olmasından dolayı yeterli yetişmiş kişi sayısına ulaşılamamıştır. 1913 yılında mektep tekrar açılsa da 1914’te Birinci Dünya Savaşı’nın çıkmasıyla birlikte mektebin bir daha açılmamak üzere kapatılmıştır. Bu çalışmada II. Meşrutiyet döneminde açılmış olan Evkaf Mektebi’nin kuruluş aşaması, eğitim süreci, işleyişi ve kapatılma sebebi literatür tarama yöntemi kullanılarak ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Anahtar Kelimeler: II. Meşrutiyet, Eğitim, Mesleki ve Teknik Eğitim, Evkaf Mektebi

Kaynakça

• Akiba, J. (2018). Shari’a judges in the Ottoman nizamiye courts, 1864-1908. Osmanlı Araştırmaları / The Journal of Ottoman Studies, 51 (51). 209-237.
• Akyüz, Y. (2009). Türk eğitim tarihi. Pegem Akademi.
• Ergin, O. (1942). Türkiye maarif tarihi, Cilt 4. Osmanbey Matbaası.
• Ergün, M. (1996). İkinci Meşrutiyet Devrinde Eğitim Hareketleri (1908 – 1914). Ocak Yayınları.
• Hatemi, H. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyete Vakıf, Tanzimat’tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, Cilt II, 1658-1678.
• Kansu, N. A. (2006). Türkiye eğitim tarihi, Haz. Levent Eraslan, Umut Karadoğan, Nobel Yayınları.
• Karal, E. Z. (1985). Tanzimat’tan Sonra Türk Dili Sorunu, Tanzimat’tan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, Cilt II, 314-332.
• Kiel, M. (2000). İpek, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Cilt 22, 366-368. Koçer, H. A. (1991). Türkiye’de modern eğitimin doğuşu ve gelişimi (1773 – 1923), MEB Yayınları.
• Köprülü, M. Fuad. (2005). İslam ve Türk hukuk tarihi araştırmaları ve vakıf müessesesi, Akçağ Yayınları.
• Lewis, B. (2014). Modern Türkiye’nin doğuşu (Boğaç Babür Turna, Çev.). Arkadaş Yayınları.
• Meclis-i Ayan Zabıt Ceridesi. (1911). Devre:1, Cilt: 2, İçtima Senesi 3, Ellisekizinci İnikad , 25 Nisan 1327 Pazartesi.
• Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, (1911b), Muvazene Encümeni Mazbatası, Devre 1, Cilt 5, İçtima Senesi 3, Seksenbeşinci İnikad, 12 Nisan 1327.
• Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi. (1911a). Devre 1, Cilt 4, İçtima Senesi 3, Altmışbirinci İnikad, 7 Mart 1327.
• Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi. (1911b). Devre 1, Cilt 5, İçtima Senesi 3, Seksenbeşinci İnikad, 12 Nisan 1327 Salı.
• Meclisi Mebusan Zabıt Ceridesi. (1911c). Devre 1, Cilt 6, İçtima Senesi 3, Doksanüçüncü İnikad, 25 Nisan 1327. Mekteb-i Evkaf Hakkında Kanun, Düstur, Cilt III, 27 Nisan 1327/1911/11 CA 1329.
• Mekteb-i Evkaf Hakkında Kanun, Düstur, II. Tertip, C.III, Dersaadet 1330.
• Öztürk, N. (1995a). Evkāf-ı Hümâyun Nezâreti, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 11. Cilt, 521-524.
• Öztürk, N. (1995b). Türk yenileşme tarihi çerçevesinde vakıf müessesesi. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Sakaoğlu, N. (2003). Osmanlı’dan günümüze eğitim tarihi. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Şahin, İ. (1993). Çankırı, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Cilt 8, 216-218.
• Takvim-i Vekayi, Numara 833, Üçüncü Sene, 28 CA 1329/ 14 Mayıs 1327.
• Tanin, 3. Sene, Sayı 924, 28 RA 1329/17 Mart 1327/30 Mart 1911.
• Tekeli, İ. ve İlkin, S. (1999). Osmanlı İmparatorluğu’nda eğitim ve bilgi üretimi sisteminin Oluşumu ve Dönüşümü. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Tekeli, İ. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e eğitim sistemindeki değişimler, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, Cilt. 2, 456-475.
• Tekeli, İ. (2011). Türkiye için eğitim yazıları. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tural, E. (2008). II. Meşrutiyet Dönemi’nde Evkaf-ı Hümayun Nezareti’nde bürokratik reform. Vakıflar Dergisi, XXXI, 205-225.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşivi), Y.E.E. 112-11, H. 06.04.1327.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı, BOA, İ.MLU, 615, 11 CA 329.
• Yurdakul, İ. (2019). Mekteb-i Nüvvâb, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 3. Baskı, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ek-2 Cildi, 240-241.