Doğan Kardeş Dergisinin Söz Varlığı Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2024, Cilt: 53 Sayı: 242, 969 - 996, 01.05.2024

Hilal Gürler , Mustafa Yıldız

https://doi.org/10.37669/milliegitim.1226031

Öz

Araştırmanın amacı, Türkiye’de uzun yıllar yayımlanarak birkaç kuşağın eğitim, kültür ve sanat hayatına
katkıda bulunan Doğan Kardeş dergisindeki söz varlığı unsurlarını (temel kelime, özel isim, atasözü, deyim,
ikileme) ve bunların kullanım sıklığını tespit etmektir. Araştırmada Doğan Kardeş dergisinin çocuk dergisi
kimliğini koruduğu 1945-1978 yılları arasında yayımlanan sayıları incelenmiştir. Doküman incelemesi
yönteminin kullanıldığı araştırmada veriler betimsel analiz ile çözümlenmiştir. Araştırmanın sonunda 412.856
söz varlığı unsuru elde edilmiştir. Elde edilen veriler Cibakaya programına yüklenerek söz varlığı unsurları
listelenmiş ve sıklık değerleri belirlenmiştir. Listeler üzerinde tekrar ayrıştırma işlemi gerçekleştirilerek her bir
unsur için ayrı ayrı tablolar oluşturulmuş ve sonuçlar değerlendirilmiştir. Sonuç olarak, temel kelimelerin
yanında 18.554 özel isim, 7.424 deyim, 39 atasözü ve 2.878 ikileme tespit edilmiştir. Toplam söz varlığı
unsurunun %4,49’unu özel isimler, %1,79’unu deyimler, %0,009’unu atasözleri ve %0,69’unu ikilemelerin
meydana getirdiği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

çocuk, çocuk dergisi, Doğan Kardeş, söz varlığı, kelime sıklığı

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

2211-A Genel Yurt İçi Doktora Burs Programı

Teşekkür

2211-A Genel Yurt İçi Doktora Burs Programı çerçevesinde çalışmamızı destekleyen TÜBİTAK'a teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Akdemir, B. (2019). H. Salih Zengin’in çocuk hikâyelerindeki söz varlığının Türkçe eğitimine katkısı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ağrı.
• Akın, K. (2018). Bestami Yazgan’ın masallarındaki söz varlığından hareketle bağlam temelli okuma faaliyetlerinin kavram gelişimine etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Aksan, D. (2009). Her yönüyle dil- ana çizgileriyle dilbilim. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Aksan, D. (2018). Türkçenin sözvarlığı. Bilgi Yayınevi.
• Aksan, D. (2020). Anlambilim- anlambilim konuları ve Türkçenin anlambilimi. Bilgi Yayınevi.
• Aksoy, Ö. A. (2014). Atasözleri ve deyimler sözlüğü 1-2. İnkılap Yayınları.
• Aktaş, E. (2016). Okuma eğitimi açısından Sevim Ak’ın çocuk öykülerinde söz varlığı. Millî Eğitim, 210, 539-562.
• Anaz, Z. (2018). Mavisel Yener’in çocuk edebiyatı yapıtlarının dil özellikleri söz varlığı, anlatım teknikleri ve dış yapı özellikleri bakımından incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.
• Apaydın, N. (2010). 6. sınıf Türkçe ders kitaplarının söz varlığı açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Arslan Kutlu, H. (2006). MEB ilköğretim 6, 7. ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin söz varlığı açısından değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Baş, B. (2005). 2005 yılında yayımlanan bazı çocuk dergilerindeki söz varlığı üzerine bir değerlendirme. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi 28-30 Eylül 2005, Denizli (319-325). Anı Yayıncılık.
• Baş, B. (2006). 1985-2005 yılları arasında çocuk edebiyatı sahasında yazılmış tahkiyeli metinlerin söz varlığı üzerine bir araştırma [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Baş, B. (2011). Söz varlığı ile ilgili çalışmalarda kullanılacak ölçütler. TÜBAR(XXIX), 27-61.
• Bauman, J. (1996). Vocabulary resources for material writers. The Materials Writers Newsletter. Vol. IV, No.3, October. http://jbauman.com/mat.art.html
• Büyükhellaç, S. (2014). Ortaokul Türkçe ders kitaplarındaki söz varlığının incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Çetinkaya, S. (2020). Ayla Çınaroğlu’nun masal ve hikâyelerinin Türkçe öğretimi bağlamında söz varlığı açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elâzığ.
• Doğan, F. (2016). Türkçe dersi ortaokul öğrenci çalışma kitaplarındaki etkinliklerı̇n söz varlığı üzerine bir araştırma [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Siirt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siirt.
• Ekmen, H. (2009). 2005 programına göre hazırlanan 7. sınıf Türkçe ders kitabının söz varlığı bakımından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Ergüzel, M. M. ve Kirik E. (2012). Sait Faik Abasıyanık’ın hikâyelerı̇nı̇n söz varlığı üzerine. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(4), 51-68.
• Esen, Ş. (2016). Memduh Şevket Esendal’ın hikâyelerinin söz varlığı ve değerler eğitimi açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Fidan, Z. (2019). Cahit Uçuk’un ‘Türk İkizleri’ ve ‘Gümüş Kanat’ çocuk romanlarının söz varlığı açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Cumhuriyet Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Fry, E. (1997). 1000 instant words, the most common words for teaching, reading, writing and spelling. Contemporary Publishing Group.
• Göçen, G. (2016). Yabancılar için hazırlanan Türkçe ders kitaplarındaki söz varlığı ile Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenlerin yazılı anlatımlarındaki söz varlığı [Yayımlanmamış doktora tezi]. Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• Gökçe, B. (2014). Türkçe ders kitaplarındaki ‘toplum hayatı’ temalı metinlerin söz varlığı açısından değerlendirilmesi. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 2, 150-164.
• Göz, İ. (2003). Yazılı Türkçenin kelime sıklığı sözlüğü. TDK Yayınları.
• Gündoğdu, A. E. (2012). Türk çocuk yazınında söz varlığı -derlem tabanlı bir uygulama [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mersin Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Mersin.
• Gürler, H. (2022). Türkiye’de yayımlanan çocuk dergilerindeki söz varlığının belirlenmesi: Doğan Kardeş dergisi örneği [Yayımlanmamış doktora tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Hatipoğlu, V. (1981). Türk dilinde ikileme. TDK Yayınları.
• Hengirmen, M. (2009). Dilbilgisi ve dilbilim terimleri sözlüğü. Engin Yayınları.
• Kaçmaz, G. (2018). Cahit Zarifoğlu'nun masallarının değerler eğitimi ve söz varlığı açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Karabulut, C. (2019). Mustafa Ruhi Şirin’in eserlerinin söz varlığı açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elâzığ.
• Karadağ, Ö. (2005). İlköğretim I. kademe öğrencilerinin kelime hazinesi üzerine bir araştırma [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Karadağ, Ö. (2013). Kelime öğretimi. Kriter Yayıncılık.
• Kargın, F. (2019). 6, 7 ve 8. Sınıf Türkçe ders kitaplarındaki söz varlığı ögeleri üzerine bir inceleme [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Van.
• Kavalcı Göktepe, Ö. (2015). 2000’li yılların popüler Türk romanlarında yaygın temaların söz varlığı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
• Kurudayıoğlu, M. (2005). İlköğretim II. kademe öğrencilerinin kelime hazinesi üzerine bir araştırma [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kurudayıoğlu, M., ve Karadağ, Ö. (2005). Kelime hazinesi çalışmaları açısından kelime kavramı üzerine bir değerlendirme. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2), 293-307.
• Lincoln, Y. S. ve Guba, E. G. (1985). Naturalistic inquiry. Sage Publications.
• MEB (2019). Türkçe dersi öğretim programı (1-8. Sınıflar). MEB.
• Mert, E. L. (2010). Türkçenin söz varlığı açısından Eflatun Cem Güney’in derleyip yazdığı masallar. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 27(2), 79-97.
• Mete, F. (2020). 5. sınıf Türkçe ders kitabının söz varlığı açısından derlem temelli sıklık listeleriyle karşılaştırılması. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1, 195-208.
• Mı̇les, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage Publications.
• Oruç, B. (2019). Kemalettı̇n Tuğcu’nun hikâyelerı̇nde söz varlığı. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Burdur.
• Ölker, G. (2011). Yazılı Türkçenin kelime sıklığı sözlüğü (1945-1950 Arası). [Yayımlanmış doktora tezi]. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Öz, G. (2012). İlköğretim sekizinci sınıf Türkçe ders kitaplarının söz varlığı bakımından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Özdemir, Y. (2019). Fehmi Gür’ün seçilmiş şiirlerinde değerler eğitimi ve söz varlığı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Özlek, E. (2014). Kırk Vezir Hikâyeleri’nde eğitı̇ci değerler ve söz varlığı. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Pierce, J. E. (1960). Türkçe kelime sayımı (A frequency count of Turkish words). MEB Yayım Müdürlüğü Basılı Eğitim Malzemeleri Hazırlama Merkezi.
• Sever, S. (2015). Türkçe öğretimi ve tam öğrenme. Anı Yayıncılık.
• Sever, S. ve Karagül, S. (2014). Oğuz Tansel’in derleyip yazdığı masal kitaplarında yer alan söz varlığı ögelerinin incelenmesi. Cyprus International University, 20 (77), 173-188.
• Süğümlü, Ü. ve Eraslan, A. (2019). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan metin türleri ile kalıplaşmış söz varlığı ilişkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7 (3), 630-646.
• Şen, E. (2019). 1980’den günümüze çocuk edebiyatı alanında yazılmış yerli çocuk tiyatrosu metinlerinin söz varlığı üzerine bir inceleme [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Turhan, H. (2010). 8. Sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin söz varlığı açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Türkben, T. (2012). Ömer Seyfettı̇n hikâyelerı̇nde söz varlığı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bozok Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yozgat.
• Türkben, T. (2019). Türkçe ders ve öğrenci çalışma kitaplarının deyim varlığı ve öğretimi açısından incelenmesi. BAYTEREK-Uluslararası Akademik Araştırmalar Dergisi, 2 (2), 63-90.
• Türkçe Sözlük (2009). TDK Yayınları.
• Uluçay, M. (2011). İlköğretim 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki söz varlığının ortaöğretim Türk dili ve edebiyatı ders kitaplarındaki metinlere altyapı oluşturmada yeterliliği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Erzincan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzincan.
• Uludağ, Ç. (2010). 7. sınıf Türkçe ders kitaplarının söz varlığı açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Uslupehlivan, E. (2018). Hasan Latif Sarıyüce’nin çocuk romanlarında değer eğitimi ve söz varlığı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uşak.
• Uyar, Ö. B. (2012). 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki bilgilendirici metinlerin öğrencilerin söz varlığına katkısı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Uzuner Yurt, S. (2016). Aytül Akal’ın Gökyüzünde Balonlar adlı öykü kitabının söz varlığı. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 (1), 425-444. https://doi.org/10.17556/jef.61125
• Vardar, B. (1983). Bildirişimin işlevi, alan kavramı ve terim öğretimi. Türk Dili Dil Öğretimi, 379-380.
• Yavuzkılıç, S. (2019). Gülten Dayıoğlu’nun “Ölümsüz Ece” adlı romanının söz varlığı incelemesi ve Türkçe öğretimine katkısı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yolcu, F. (2018). “101 Türk Efsanesi” adlı eserin söz varlığının Türkçe öğretimi açısından değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Ziya, S. (2019). Behiç Ak’ın çocuk romanlarının söz varlığı ve okunabilirlik yönünden değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Erciyes Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.