Planet Circles and Astromancy in Takvim-i Ebedi

Yıl 2023, , 145 - 158, 04.04.2023

Aylin Koç Giannopoulos

https://doi.org/10.58242/millifolklor.1063035

Cited By: 1

Öz

Takvim (Calendar), from the Arabic kiyâm, means correcting, arranging and putting things in order. It was developed from the basic need of people to know the time, to organize their lives, to put things in order, and to make the best use of it. Throughout the centuries, every civilization adopted a starting point of reference and developed calendar systems based on the movements of the sun or the moon in order to serve their needs. One example is the Takvim-i Ebedi, written in 1914 by Pavlakis Melitopoulos, one of the Turkish teachers of the time, who was also known for his grammar and dictionary studies. This 110-page work, written in Karamanlidika, was printed in Istanbul. In the introduction (Bir Hakikat/A Truth) of the calendar Melitopoulos states that he wrote this book in order to develop an easier method of teaching Turkish making up of such a book at the time. Although a simple calendar, as implied in its title, it is actually a folkloric material that includes the beliefs, the customs and the oral tradition of the Karamans, rather than a calendar. In addition to information about astrology, the calendar also includes stories, poems, proverbs, aphorisms, hadiths etc. Human beings have the endless desire and curiosity to predict the future. This desire and curiosity led people to draw various conclusions from the movements of the sun, the moon and the stars, or to make predictions and interpretations about the future based on natural events such as heavy rain, thunder and the appearance of the rainbow. These conclusions, predictions, and comments were written down systematically over time either independently or partially in works such as yıldızname, falname, melheme and calendar. A part of Pavlakis Melitopoulos’ Takvim-i Ebedi contains such a work, with its sections on Devreler and Müneccimlik. Devreler (Planet circles) covers 28 cycles from 1914 to 2137. In this chapter; meteorological events and natural disasters that may occur in each period are explained. Müneccimlik (Astromancy) includes the sub-titles of Burçlar (Horoscopes), Sima-Çehre (Face), Alâim-i Sema (Rainbow) and Raʿd (Thunderstorm). Respectively; personality analysis is done according to twelve zodiac signs and facial characteristics (forehead, eyes, eyebrows, nose, mouth and ears). In addition, beliefs and predictions related to natural events such as rainbows and thunders are included. Depending on when these natural events occur within the twelve months of the year predictions can be made about the future. These predictions concerns subjects such as wars, famine, epidemics, rebellions, natural disasters, agriculture and live-stock breeding. The calendar is written in a plain language and style. In this study; Devreler (6-34) and Müneccimlik (35-56) sections were transcribed from Greek letters to Latin letters. A list of terms and words from the text that are not commonly used in today's Turkish and their meaning is contained under the “Sözlük” section. In the conclusion part, the importance of the ascertainment and publication of such calendars that contain folkloric materials such as astrology, proverbs, stories and poems in language, literature and culture studies has been evaluated.

Anahtar Kelimeler

Karamanlidika, Takvim-i Ebedi, Pavlakis Melitopoulos, planet circles, astromancy

Takvim-i Ebedi'de Devreler ve Müneccimlik

Öz

Takvim, Arapça kiyâm’dan düzeltmek, tanzim etmek ve yoluna koymak anlamlarına gelir. İnsanların zamanı bilme, yaşantılarını düzenleme, olayları sıralama, zamandan yararlanma gibi temel ihtiyaçlarından ve isteklerinden ortaya çıkmıştır. Yüzyıllar boyunca her medeniyet önemli saydığı bir tarihi başlangıç noktası kabul ederek Güneş veya Ay’ın hareketlerine göre takvim sistemleri geliştirmiş ve gereksinimlerine göre takvimler hazırlamıştır. Bu takvimlerden bir tanesi de dönemin Türk Edebiyatı muallimlerinden dil bilgisi ve sözlük çalışmalarıyla da tanınan Pavlakis Melitopoulos tarafından yazılmış 1914 tarihli Takvim-i Ebedi’dir. Der-Saâdet (İstanbul)’te basılan bu takvim 110 sayfadır. Karamanlıca veya Karamanlı Türkçesi olarak da adlandırılan Grek harfli Türkçedir. Takvimin “Bir Hakikat” ile başlayan ilk sayfasında Melitopoulos, Türkçenin daha kolay öğrenilebilmesi ve metodik bir kitabın eksikliğinin giderilebilmesi amacıyla eseri kaleme aldığını ifade eder. Başlık itibarıyla sade bir takvim gibi addolunsa da aslında takvimden öte Karamanlıların inançlarını, sözlü kültür ürünlerini, gelenek ve göreneklerini içeren folklorik bir malzeme niteliği taşımaktadır. Takvimde astrolojiye dair bilgilerin yanında hikâyeler, şiirler, atasözleri, vecizeler, hadisler de yer almaktadır. İnsanoğlunda geleceği öğrenmeye dair bitmek bilmeyen bir istek ve merak vardır. Bu istek ve merak insanları Güneş, Ay ve yıldızların hareketlerinden çeşitli hükümlere varmaya ya da şiddetli yağmur yağması, gök gürlemesi, gökkuşağının görünmesi gibi birtakım tabiat olaylarından hareketle geleceğe dair tahminlerde ve yorumlarda bulunmaya yöneltmiştir. Bu hükümler, tahminler, yorumlar zamanla belli bir sistematiğe dönüşerek yıldızname, falname, melheme ve takvim gibi eserlerde ya müstakil olarak ya da kısmen yazıya aktarılmıştır. Pavlakis Melitopoulos’un Takvim-i Ebedi’si de Devreler ve Müneccimlik bölümleriyle kısmen böyle bir eserdir. Devreler; 1914 yılından 2137 yılına kadar 28 devreyi kapsar. Bu bölümde; her bir devrede vuku bulabilecek meteorolojik olaylar, doğal afetler anlatılır. Müneccimlik ise Burçlar, Sima-Çehre, Alâim-i Sema ve Raʿd (Gök Gürlemesi) alt başlıkları içerir. Sırasıyla; on iki burca ve yüze (alın, göz, kaş, burun, ağız, kulak) göre kişilik tahlili yapılır. Akabinde gökkuşağı ve gök gürlemesi gibi tabiat hadiseleriyle ilgili inanışlar ve hükümler bildirilir. On iki ay esas alınarak bu tabiat hadiselerinin gerçekleşmesi durumunda, gelecek adına neye delalet ettiğinin cevabı verilir. Savaşlar, kıtlık, salgın hastalıklar, isyan, doğal afetler, tarım, hayvancılık gibi konularda yorumlarda ve tahminlerde bulunulur. Takvim sade bir dil ve üslupla yazılmıştır. Bu çalışmada; Devreler (6-34) ve Müneccimlik (35-56) bölümleri Grek harflerinden Latin harflerine aktarılmıştır. Metindeki terimlerin ve bugünkü Türkçede yaygın olarak kullanılmayan kelimelerin “Sözlük” başlığı altında bir listesi hazırlanarak anlamları yazılmıştır. Sonuç bölümünde ise dil, edebiyat ve kültür incelemelerinde astroloji, atasözü, hikâye, şiir gibi folklorik malzeme içeren bu tür takvimlerin tespitinin, neşrinin önemi dile getirilerek değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Karamanlıca, Takvim-i Ebedi, Pavlakis Melitopoulos, devreler, müneccimlik

Kaynakça

• Balta, Evangelia. Karamanlidika XX e siècle Bibliographie Analytique. Athènes: Centre D’études D’asie Mineure, 1987.
• Boyraz, Şeref. Fal Kitabı- Melhemeler ve Türk Halk Kültürü. İstanbul: Kitabevi, 2006.
• Gürgül, Dilek Kübra. “1914 Yılına Ait “Astir” Almanağında Yer Alan Karamanlı Yazar “Evangelinos Misailidis’e Dair Yazı”. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları. C. 15, S. 29, 2016: 93-102.
• Gürsoy Naskali, Emine ve Burcu Yanıklar (Editörler). Takvim Kitabı. İstanbul: Kitabevi, 2017.
• Koç Giannopoulos, Aylin. “Pavlakis Melitopulos’un Karamanlıca “Takvim-i Ebedi” Adlı Eseri ve Bu Eserdeki Atasözleri”. Yunus Emre-Mehmet Akif Armağanı Türk Dili Araştırmaları-II. Editörler: Ümit Hunutlu, Emrah Seferoğlu, Mehmed Fatih Yılmaz, Figen Tavukçu, Seher Erenbaş Pehli-van. Ankara: Akçağ Yayınları, 2021: 485-496.
• Melitopoulos, Pavlakis. Takvim-i Ebedi (Yani Sûret-i Dâimede İstimâl Olunabilir Takvimdir). Der-saâdet: Tipografika Katastimata G. D., 1914.
• Pultar, Mustafa. Yıldız Adları Sözlüğü. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2007.
• Unat, Yavuz. “Eski Astronomi Metinlerinde Karşılaşılan Astronomi Terimlerine İlişkin Bir Sözlük Denemesi”. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi: OTAM. S. 11, Ankara, 2000: 633-696.