Uygurların Somut Olmayan Kültürel Mirası Üzerine Değerlendirmeler

Yıl 2023, , 32 - 44, 30.06.2023

Abdulhakim Mehmet

https://doi.org/10.58242/millifolklor.1316279

Öz

Uygurların somut olmayan kültürel mirası; Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu yani UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsilî Listesi, UNESCO Acil Koruma Gerektiren Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi, Çin Halk Cumhuriyeti Ulusal Somut Olmayan Kültürel Miras Temsilî Unsur Listesi ve bu listelerin alt tabanlarından olan Sincan Uygur Özerk Bölgesi Özerk Bölge Düzeyi Somut Olmayan Kültürel Miras Temsilî Unsur Listesi gibi birçok listede yer almaktadır. Uygurların somut olmayan kültürel mirasını; temsilî unsurlarının sayıları, alan-kategorileri, coğrafi dağılımı ve onlara ilişkin koruma eylem planı açısından ana hatlarıyla tanıtmak ve değerlendirmek gerekmektedir. Bu çalışmada, Çin’in somut olmayan kültürel miras temsilî unsur listelerini ülke durumuna uygun olarak ülke, eyalet (özerk bölge, doğrudan merkeze bağlı şehir), il (özerk il, il düzeyi şehir), ilçe (özerk ilçe, ilçe düzeyi şehir, metropol ilçe) olmak üzere dört düzeyde oluşturması, belirli zaman dilimi içinde dönemler boyunca kamuoyuna duyurması, listelere alınacak temsilî unsurları 1) halk edebiyatı; 2) geleneksel müzik; 3) geleneksel dans; 4) geleneksel tiyatro; 5) quyi (şarkılı anlatım); 6) geleneksel spor, eğlence ve akrobasi; 7) geleneksel güzel sanatlar; 8) gele-neksel beceriler; 9) geleneksel tıp; 10) folklor vesaire kategorilere bölmesi gibi deneyimleri, Sincan Uygur Özerk Bölgesinin ilgili çalışmaları özetle anlatıldıktan sonra UNESCO listelerinde yer alan Uygurlara ait iki unsur -- "Makam sanatı" ve "Meşrep etkinliği" özel olarak tanıtılacaktır. Ardından, Ulusal Somut Olmayan Kültürel Miras Temsilî Unsur Listesi’nde yer alan Uygurlara ait 33 unsur, 61 alt unsur somut olmayan kültürel miras alanlarındaki tertibi boyunca tanıtılacaktır. Sözlü gelenekler ve anlatımlar alanındaki üç unsur; Gösteri sanatları alanındaki sekiz unsur, 20 alt unsur; Toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler alanındaki üç unsur, yedi alt unsur; Doğa ve evrenle ilgili bilgi ve uygulamalar alanındaki beş unsur, 10 alt unsur; El sanatları alanındaki 14 unsur, 21 alt unsur teker teker incelenecektir. Unsurun adı, Çin’deki kategorisi, unsur numarası, envanter numarası, onay tarihi, coğrafi dağılım merkez(ler)i, unsuru koruma kurumu hakkında kısa bilgiler verilecektir. Ge-rektiğinde bazı unsurların tanımı yapılacaktır. Sincan Uygur Özerk Bölgesi Özerk Bölge Düzeyi So-mut Olmayan Kültürel Miras Temsilî Unsurlarına ait bazı güncel verilere de yer verilecektir. Uygurla-rın somut olmayan kültürel mirasıyla ilgili bütün işlemler Çin’in somut olmayan kültürel miras ça-lışmaları çerçevesi içinde, onun bir parçası olarak yürütüldüğü, ülkenin bu alanda kendi durumunun bulunduğu dikkate alınarak Uygurlara ait unsur, alt unsurlar hakkındaki işlemler üzerine bazı değer-lendirmeler yapılacaktır. Uygurların somut olmayan kültürel mirası bölgenin, ülkenin ve insanlığın manevi zenginliğinin bir belirtisidir. Onu daha detaylı tanıtmaya, daha bilimsel araştırmaya ve daha kapsamlı değerlendirmeye ihtiyaç duyulmaktadır. Diğer taraftan, bu tür çalışmalar Çin’in "Kuşak ve Yol" projesi açısından özel bir değere sahiptir

Anahtar Kelimeler

Uygurlar, somut olmayan kültürel miras, Çin deneyimi, değerlendirme, Kuşak ve Yol.