The Master-Apprentice Relationship in the Handicraft Tradition: The Case of Living Human Treasures

Yıl 2024, , 100 - 111, 20.06.2024

Burakhan Kabaçam

https://doi.org/10.58242/millifolklor.1372122

Cited By: 1

Öz

The master-apprentice relationship, which is accepted as one of the means of transmitting traditional knowledge to future generations, ensures the living and persistence of art. Even though the master-apprentice relationship has different features in different disciplines of art, it shows similarities in general terms. In this article, interviews were conducted with resource persons in order to reach the basic dynamics of the master-apprentice relationship and the forms and features of education in the transition from appren-ticeship to mastery are examined. The number of resource persons from whom data were collected within the scope of the research consisted of fifteen people, twelve of whom were masters and three of whom were apprentices in ten provinces. All of the resource persons were selected from among the handcraft masters and their apprentices registered in the Living Human Treasures Program. Masters and apprentices were selected from art fields such as marbling, felt making, sipsi making, evil eye bead making, ceramics, calligraphy, quilt making, langued-mute pipe making, tile making and kispet making. Living Human Treas-ures were chosen as an example because they have been involved in all stages of the master-apprentice relationship and their superior knowledge and skills have been recognized by official authorities. As a result of in-depth interviews with the identified interviews, judgments covering general information about the master-apprentice relationship and training methods during the transition from apprenticeship to mastery were evaluated. The master-apprentice relationship was evaluated as an informal education system and the issues that distinguished it from formal education were emphasized. It was found that the knowledge and skills of the master are implicitly transmitted to the apprentice at many stages. The traditional knowledge implicitly transmitted in the master-apprentice relationship was evaluated under three headings: the ethics of art, the technique of art and the aesthetics of art. It has been observed that these three phases of education are taught gradually during the master-apprentice relationship. Since basic values such as patience, disci-pline, transparency and morality play a major role in the teaching, production and consumption of art, the contribution of these values to the shaping of the relationship between masters and apprentices and to the development of the apprentice was evaluated. Furthermore, the points where these basic values differ and resemble in the arts that we classify as arts of Islamic origin and arts of commercial origin were mentioned. In the technical phase of art, the basic rules and technical subtleties of art, the correct use of materials and repetition-based teaching were evaluated. In the aesthetics of art phase, masters teach their apprentices to understand aesthetic values and integrate these values into their art. It is concluded that this phase allows artworks to be produced from everyday materials and transformed into artistic objects. It is concluded that the dynamics centered by the masters in the arts of Islamic origin and commercial origin shape their aes-thetic perceptions. As a result, as a conclusion of the literature review and interviews, it is seen that the balance between the dimensions of the ethics, technique and aesthetics of art is one of the basic elements that constitute the integrity of art. The study reveals that art should not be limited to technical knowledge and skills; it should also have an aesthetic value and be in accordance with ethical rules. For this reason, it is asserted that the master-apprentice relationship shapes the teaching and learning process by bringing these three dimensions of art together.

Anahtar Kelimeler

Handicrafts, master-apprentice relationship, art ethics, art technique, art aesthetics

El Sanatı Geleneğinde Usta-Çırak İlişkisi: Yaşayan İnsan Hazineleri Örneği

Öz

Geleneksel bilginin gelecek kuşaklara aktarılma aracından biri olarak kabul edilen usta-çırak ilişkisi, sanatın da yaşamasını ve devamlılığını sağlamaktadır. Usta-çırak ilişkisi sanat dallarında farklı özellikler barındırsa da genel hatlarıyla benzerlikler göstermektedir. Bu çalışmada usta-çırak ilişkisinin temel dinamiklerine ulaşmak maksadıyla kaynak kişilerle görüşmeler yapılmış ve çıraklıktan ustalığa geçiş sürecinde eğitimin biçim ve nitelikleri incelenmiştir. Araştırma kapsamında verilerin toplandığı kaynak kişilerin sayısı, on ilde on ikisi usta, üçü çırak olmak üzere on beş kişiden oluşmaktadır. Kaynak kişilerin tamamı Yaşayan İnsan Hazineleri Programı’na kayıtlı el sanatı ustaları ve onların çırakları arasından seçilmiştir. Usta ve çıraklar; ebru, keçecilik, sipsi yapımı, nazar boncuğu yapımı, seramik, hüsn-i hat, yorgancılık, dilli-dilsiz kaval yapımı, çinicilik ve kispet yapımı gibi sanat alanlarından seçilmiştir. Yaşayan İnsan Hazineleri’nin örnek olarak seçilmesinin nedeni, bu kişilerin usta-çırak ilişkisinin tüm aşamalarında bulunmuş ve üstün bilgi ve becerilerinin resmî birimlerce onaylanmış olmasıdır. Belirlenen kişilerle yürütülen derinlemesine mülakatlar sonucunda usta-çırak ilişkisiyle ilgili genel bilgilerden, çıraklıktan ustalığa geçiş aşamasındaki eğitim metotlarını kapsayan yargılar değerlendirilmiştir. Usta-çırak ilişkisi informal bir eğitim sistemi olarak değerlendirilmiş ve örgün eğitimle farklılaştıkları konular üzerinde durulmuştur. Ustanın bilgi ve becerilerinin birçok aşamada çırağa örtük olarak aktarıldığı saptanmıştır. Usta-çırak ilişkisinde örtük olarak aktarılan geleneksel bilgiler; sanatın etiği, sanatın tekniği ve sanatın estetiği olarak üç başlık altında değerlendirilmiştir. Usta-çırak ilişkisi sırasında bu üç eğitim aşamasının kademeli olarak öğretildiği gözlemlenmiştir. Sanat etiği aşamasında sabır, disiplin, şeffaflık ve ahlak gibi temel değerler sanatın öğretimi, üretimi ve tüketimi süreçlerinde büyük rol oynadığından, bu değerlerin usta ve çıraklar arasındaki ilişkilerin şekillendirmesine ve çırağın gelişimine sağladığı katkılar değerlendirilmiştir. Ayrıca İslami kökenli sanatlar ve ticari kökenli sanatlar olarak sınıflandırdığımız sanatlarda, bu temel değerlerin farklılaştıkları ve benzeştikleri noktalara değinilmiştir. Sanatın tekniği aşamasında ustaların çıraklarına sanat eserlerini oluştururken uyulması gereken temel kuralların ve sanatın teknik inceliklerinin neler olduğuna, malzemelerin doğru kullanımına ve tekrara dayalı öğretime dair konular değerlendirilmiştir. Sanatın estetiği aşamasında ustalar, kalfalarına estetik değerleri anlamayı ve bu değerleri sanatlarına entegre etmeyi öğretirler. Bu aşamanın sanat eserle-rinin gündelik kullanım malzemesinden üretilmesine ve sanatsal bir nesneye dönüşmesine olanak sağladığı sonucuna varılmıştır. İslami kökenli sanatlarda ve ticari kökenli sanatlarda ustaların merkeze aldıkları dinamiklerin estetik algılarını şekillendirdiği sonucuna varılmıştır. Sonuç olarak yapılan literatür taraması ve mülakatlar neticesinde sanatın etiğinin, tekniğinin ve estetiğinin boyutları arasındaki dengenin, sanatın bütünlüğünü oluşturan temel unsurlardan olduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmayla sanatın, sadece teknik bilgi ve beceriyle sınırlı kalmaması; aynı zamanda estetik bir değer taşıması ve etik kurallara uygun olması gerektiği ortaya konulmuştur. Bu nedenle usta-çırak ilişkisinin, sanatın bu üç boyutunu bir araya getirerek öğretme ve öğrenme sürecini şekillendirdiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

El Sanatları, Usta-Çırak İlişkisi, Sanat Etiği, Sanat Tekniği, Sanat Estetiği

Kaynakça

• Aral, Ahmet Erman. “Adapting the Living Human Treasures idea in Flanders (Belgium): The case of craftsmanship”. International Journal of Intangible Heritage(18), (2023): 112-115s.
• Çelikkaya, Hasan. “Eğitimin Anlamları ve Farklı Açılardan Görünüşü”. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi (3), (1991): s. 73-85.
• Bayrı, Halit Mehmet. “Balıkesirde Dabaklık”. Halkbilgisi Haberleri, 3 (27), (1933): s. 58-66.
• İrgin, Süleyman. Sanat ve Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Sokak Yayın Grubu. 2018.
• Kutlu, Mustafa Muhtar. “Uluborlu'da Halk Sanatları”. Halkbilimi, 4(33), (1977): s. 3-7.
• Maden, Pınar. Kahramanmaraş ve Ankara Merkezli Geleneksel Ağaç Oymacılığı Sanatı ve Geleneğin Ustaları. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara. 2010.
• Öter, Zafer. “Türk El Sanatlarının Kültür Turizmi Bağlamında Değerlendirilmesi”. Millî Folklor (86), (2010): s. 174-185.
• Platon. Devlet (35. b.). (S. Eyüboğlu, & M. A. Cimcoz, Çev.) İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. 2018.
• Polanyi, Michael. Personal Knowledge. London: Taylor & Francis Group. 1962.
• Rousseau, Jean Jacques. Emile, Bir Çocuk Büyüyor. (Ü. Akagündüz, Çev.) İstanbul: Selis Kitaplar. 2009.
• Sertalp, Evren. Avanos Seramik ve Çömlek Atölyelerinde Çıraklık Eğitimi Yoluyla Meslek Edinmiş Elemanların Durumu Üzerine Bir Araştırma. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Uygulamalı Sanatlar Ana Bilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara. 2005.
• Tunalı, İsmail. Estetik (5. b.). İstanbul: Remzi Kitabevi. 1998.
• Ülgener, Sabri. Fehmi. İktisadi Çözülmenin Ahlâk ve Zihniyet Dünyası. İstanbul: Derin Yayınları. 2014.
• Wood, Nicola. “Unknown knowns; uncovering tacit knowledge for the design of interactive media”. CUMULUS Conference: Pride and Pre-design: the Cultural Heritage and the Science of Design, (s. 1-8). Lisbon, Portugal. 2005.
• Wood, Nicola. Discourse through making: eliciting knowledge to support craft skills learning. In: 7th European Academy of Design Conference (EAD07): Dancing with disorder: design, discourse and disorder, Izmir, Turkey, 11-13 April 2007.
• Yalçın, Şebnem, Çeçen, Sevdeğer, & Erçetin, Gülcan. “Dil Öğrenme Yatkınlığının Tanımlanmasında İşler Bellek ve Açık/Örtük Bilgi Türlerinin Rolü”. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 32(2), (2015): s. 1-17.