Football Club Logos as a Tool of Cultural Promotion and Transmission

Yıl 2023, , 43 - 57, 30.09.2023

Çağla Yılmaz

https://doi.org/10.58242/millifolklor.906535

Öz

Football, which has a history dating back to ancient times and carries meanings far beyond being an amateur entertainment tool today, is a field that should be evaluated socio-culturally beyond being a mere sport in terms of affecting world cultures and bringing all local cultures to the world through the media. Football and the culture around it, which social scientists can deal with in different contexts, draws the attention of researchers. The origins of football in Türkiye dates back to the Ottoman period and after traces of a long process. After the clubs established by non-Muslims, school teams and military teams football descends into the neighborhoods. While interest in football is increasing, it is seen that this interest is interrupted from time to time due to wars. With the proclamation of the Republic, sports became important to the state in relation to physical training. The state, which uses sports as a tool to create a healthy nation, has prioritized health sports, and team sports such as football had not been so popular. Even if the leagues were established, it took a long time to establish the national league. In the 1960s, football became professional and the state started to encourage both clubs and football players. Sportsmanship is now seen as a profession and the rights of clubs and football players are guaranteed. As a result of these incentives, the number of local clubs has increased. Especially after the state's request that "every city should have a club", many clubs in the cities united and a single team was established to represent that city in the national league. The field of football plays a successful role in bringing local cultures to the nation. For this reason, football clubs have chosen to take advantage of this power of football. When local clubs discovered that they could show themselves in the national arena, they began to look for badges and logos. In this study, the emblems of football clubs competing in Turkish leagues were examined. Arms have a very important place in creating a brand. Considering that sports clubs are also companies, it will be seen that a high quality and unique emblem is necessary. Crests and jerseys are rare visual fields of football clubs. That's why they can use these areas successfully and be different by capturing originality. In the study, fifty club crests were examined and evaluated from the point of view of folklore. It has been determined that teams generally prefer cliché designs. The few local motifs identified have much in common. Local values are represented in several different ways in football club coats of arms: Mythological elements, city images, local productions, geographical forms, historical developments, etc. In this study, the cultural values that football clubs prefer to use in their coat of arms were identified and the relationship between city recognition and football club was examined through these elements. Examples from world clubs have been given and similar uses in Türkiye have been identified. Looking at the historical process, it is seen that the football industry in Türkiye was not created with an urban perception, but with a focus on sportive success. Therefore, it was also discussed whether there is a perception that the clubs can also be the means of visibility of the cities in the national level. In the study, it has been tried to understand what/for what reason the clubs that prefer urban elements in their coat of arms prefer. It has been discussed whether it provides the identification of that city with the urban elements used in the coat of arms through the football team. It has been examined which city images and how they used the emblems in question. The study focuses only on football club crests. Examples are selected from Turkish football leagues. Considering that the cities where the football clubs were founded are promotional tools in the national and international arena, suggestions were made after evaluating the diversity of the emblem designs and their local allusions.

Anahtar Kelimeler

Coat of arms, football, culture, city image, mythology

Kültürel Tanıtım ve Aktarım Aracı Olarak Futbol Kulüp Armaları

Öz

Tarihi eski çağlara kadar uzanan ve günümüzde amatör bir eğlence aracı olmaktan çok daha öte anlamlar taşıyan futbol, dünya kültürlerini etkilemesi ve medya aracılığıyla bütün yerel kültürleri dünyaya taşıması bakımından salt spor olmanın ötesinde sosyokültürel olarak değerlendirilmesi gereken bir alandır. Sosyal bilimcilerin değişik bağlamlarda ele alabileceği futbol ve etrafında oluşan kültür araştırmacıların dikkatini çekmektedir. Türkiye’de futbolun kökeni Osmanlı dönemine kadar uzanır ve sonrasında uzun bir süreç izler. Gayrimüslimlerin kurduğu kulüpler, okul takımları ve askeri takımların ardından futbol mahallelere iner. Futbola ilgi artarken savaşlar sebebiyle zaman zaman bu ilginin kesintiye uğradığı da görülür. Cumhuriyetin ilanıyla birlikte spor, beden terbiyesiyle ilişkili olarak devlet tarafından önemsenmiştir. Sağlıklı bir ulus oluşturmak için sporu vasıta olarak kullanan devlet daha çok sıhhat sporlarını öncelemiş, futbol gibi takım sporları çok rağbet görmemiştir. Ligler kurulsa dahi millî ligin oluşturulması çok uzun zaman almıştır. 1960’lı yıllarla birlikte futbol artık profesyonelleşmiş ve devlet hem kulüpleri hem de futbolcuları teşvik etmeye başlamıştır. Sporculuk artık meslek olarak görülmüş ve kulüplerle futbolcuların hakları garantiye alınmıştır. Bu teşvikler sonucunda yerel kulüp sayıları artmıştır. Özellikle devletin “her kentin bir kulübü olmalı” isteğinden sonra kentlerdeki birçok kulüp birleşmiş ve o kenti millî ligde temsil edecek tek bir takım kurulmuştur. Futbol mecrası yerel kültürleri ulusala ve hatta uluslararası arenaya taşımakta başarılı bir rol oynamaktadır. Bu fark edildiğinde futbol kulüpleri futbolun bu gücünden faydalanma yoluna gitmiştir. Yerel kulüpler kendilerini ulusal arenada gösterebileceklerini keşfettiklerinde arma ve logo arayışına girişmişlerdir. Armalar marka oluşturmada oldukça önemli bir yere sahiptir. Spor kulüplerinin de birer şirket oldukları düşünüldüğünde kaliteli ve özgün bir armanın zorunluluğu görülecektir. Armalar ve formalar futbol kulüplerinin nadir görsel alanlarındandır. O yüzden bu alanları başarıyla kullanıp özgünlük yakalayıp farklı olabilirler. Bu çalışmada Türkiye liglerinde mücadele eden futbol kulüplerinin armaları incelenmiştir. Çalışmada elli kulüp arması ele alınmış ve halk bilim bakış açısıyla değerlendirilmişlerdir. Takımların genellikle klişe tasarımları tercih ettikleri tespit edilmiştir. Tespit edilen az sayıdaki yerel motif ise çokça ortaklık taşımaktadır. Futbol kulüp armalarında yerel değerler birkaç farklı şekilde temsil edilmiştir: Mitolojik unsurlar, kent imgeleri, yerel üretimler, coğrafî şekiller, tarihî gelişmeler vb. Bu çalışmada futbol kulüplerinin armalarında kullanmayı tercih ettikleri kültürel değerler tespit edilmiş ve bu unsurlar üzerinden kent tanınırlığıyla futbol kulübü ilişkisi irdelenmiştir. Dünya kulüplerinden örnekler verilmiş Türkiye’deki benzer kullanımlar tespit edilmiştir. Tarihsel sürece bakıldığında Türkiye’de futbol endüstrisinin bir kent algısıyla değil sportif başarı odaklı oluşturulduğu görülmektedir. Dolayısıyla kulüplerin kentlerin ulusaldaki görünürlük vasıtaları da olabileceği algısının olup olmadığı da tartışmada ayrıca tartışılmıştır. Çalışmada armasında kentsel unsurları tercih eden kulüplerin neyi/hangi sebeple tercih ettikleri anlaşılmaya çalışılmıştır. Futbol takımı vasıtasıyla armalarda kullanılan kentsel unsurlarla o kentin özdeşleşmesi sağlayıp sağlamadığı tartışılmıştır. Ele alınan armaların hangi kent imgelerini, ne şekilde kullandıkları irdelenmiştir. Çalışma yalnızca futbol kulüp armalarına odaklanmaktadır. Örnekler Türkiye futbol liglerinden seçilmiştir. Futbol kulüplerinin kuruldukları şehirlerin ulusal ve uluslararası alandaki tanıtım araçları oldukları düşünülerek arma tasarımlarının çeşitliliği ve yerel anıştırmaları değerlendirildikten sonra önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Arma, futbol, kültür, kent imgesi, mitoloji.

Kaynakça

• Aka, Serkan Tevabil, Gülbahçe, Öner, Saki, Ünal. (2018). 2018- 2019 Sezonu Türkiye Futbol Süper Liginde Yer Alan Kulüplerin Simgeleri Üzerine Bir Araştırma”. Turkish Studies 13/26, 43- 54.
• Akın, Yiğit. (2018). “Gürbüz ve Yavuz Evlatlar” Erken Cumhuriyet’te Beden Terbiyesi ve Spor. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aslaner, Ahmet Gökçe. (2019). Postmodern Dönemde Türkiye’de Futbol Endüstrisi ve Taraftar Profilleri”. Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Bayraktaroğlu, A., Çalış, E. (2010). “Amblem ve Logo Tasarımlarında Yalınlaştırmalar”. Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Hakemli Dergisi. Art-e Sanat Dergisi. (3), 6: 1-22.
• Çakır, Emine. (2013). “Akademik Dünyanın Kentsel İmgelerinden Mitolojik Simgelerine Üniversite Logoları”. Millî Folklor 97, 53-69.
• Çakır, Emine (2018). “Kültürel Belleğin Görsel Metinleri: Efemera Olarak Sigara Paketleri”. Geçici Belgelerin Kalıcı Etkisi: I. Uluslararası Efemera Çalışmaları Sempozyumu Bildirileri. 288- 314. Ankara: VEKAM Yayınları.
• Çakır, Emine (2019). “Kitabın Dışından İç Dünyamıza Mitolojik Bir Yolculuk: Yayınevi Logoları”. Mitoloji Araştırmaları. (Ed. İbrahim Gümüş). 199- 238. İstanbul: Hiperyayın.
• Çamdereli, Mete, Gürer, Mert. (2008). “Futbolda Görsel Kimlik Öğesi Olarak Kulüp Armaları”. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi 26, 135-168.
• Çamdereli, Mete, Varlı, Murat, Varlı, Zeynep, Gürer, Mert. (2006). “Kentsel Kimlik Göstergesi Olarak Kent Logoları”. II. Ulusal Halkla İlişkiler Sempozyumu 21. Yüzyılda Halkla İlişkilerde Yeni Yönelimler, Sorunlar ve Çözümler. 235- 279. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi.
• Çoruhlu, Yaşar. (2010). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Ergun, Metin. (2000). “Türk Ağaç Kültü İnancının Dede Korkut Hikâyelerindeki Yansımaları”. Millî Folklor 47, 22- 30.
• Göksu, Erkan. (2016). “Çift Başlı Kartal ve Selçuklular”. USAD 5. 117- 141.
• İmamoğlu, Gülten, Ceylan, Levent. (2019). “Futbol Takımlarında Arma, Logo ve Maskot Kullanımı”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 66, 509- 516.
• Keş, Yusuf, Kurt, Sedat. (2015). “Küresel Düzeyde Kültürel Bir Tanıtım ve Marka Aracı Olarak Turizm Logoları”. Medeniyet Sanat 1, 91- 114.
• ------------- (2019). Paldır Kültür Kentleşmeler. Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
• Ögel, Bahaeddin. (2010). Türk Mitolojisi II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Öğüt Eker, Gülin. (2010). “Futbolun Dayanılmaz Çekiciliği, Büyülenen Taraftar Portresi, Fanatizm ve Beşiktaş”. Millî Folklor 85, 173- 182.
• Özdede, Sinem, Doğan, Duygu, Zengin, Murat. (2021). “Kolektif Bellekte Antik Kentlerin İzi: Denizli Kenti Örneği”. Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi 6, 688- 703.
• Özdemir, Nebi. (2011). “Kentlerin Gezgin İmgeleri veya Kent İmgeleri Giydirilen Otobüsler”. Millî Folklor 89, 41- 53.
• Öztürk, Gülay. (2006). “Logonun Kurum Kimliği Üzerindeki Etkisi”. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 9, 1- 17.
• Reyanoğlu, Gönül ve Arife Özcan (2021). “İnançtan Anlatıya: Hatay Halk Kültüründe Defne”, Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi 6, 62-87.
• Şapolyo, Enver Behnan. (2002). Atatürk ve Seymen Alayı. Ankara: Ankara Kulübü Yayınları.
• Şen, Emre, Çölgeçen, Şeyma. (2021). “Türk Sanatında Bir İmge Olarak ‘Horoz’ Sembolü”, Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Dergisi 4, 335- 353.
• Tağmat, Çağla D. (2019). “İki Vatanlı Bir Rum Futbol Kulübü”. Atatürk Yolu Dergisi 64, 339- 356.