HALKBİLİMİNDE MADDİ KÜLTÜRE TEORİK VE METODOLOJİK YAKLAŞIMLAR

Yıl 2019, Cilt: 16 Sayı: 122, 29 - 40, 01.07.2019

Süheyla Sarıtaş

Öz

Maddi kültür, toplumların sosyal ve kültürel ilişkilerini anlamak için objeleri merkezine alarak
onların hangi maddelerden, hangi yöntem ve tekniklerle ve kim ya da kimler tarafından yapıldıklarına
vurgu yapar. Objeler vasıtasıyla bir toplumun sosyo-ekonomik ve kültürel yapılarını anlamaya ve yorumlamaya çalışan maddi kültür, tarih, antropoloji, sosyoloji, sanat tarihi, arkeoloji ve müze bilimi gibi
pek çok bilim dalıyla yakından ilgili olan disiplinler arası bir araştırma alanıdır. Kültürün somut kanıtlarına odaklanan maddi kültür ile ilgili araştırmalarının geçmişi 19.yüzyıla kadar dayanmaktadır. Bu
alandaki araştırmalar, önceleri daha çok etnografik araştırmalar içerisinde örtülü olarak ele alınmıştır. Bugün halkbilimi disiplininde de önemli araştırma alanlarından biri olan maddi kültür, özellikle
1990’lı yılların sonlarından itibaren dünya halkbilimcilerinin araştırmalarında geniş bir yer tutmaya
devam etmiştir. El sanatları, zanaat, giyim-kuşam, mimari, yemek ve mutfak kültürü gibi daha pek
çok alanı içeren maddi kültür, çoğunlukla bu alanlardaki objeler aracılığıyla bir kültür içindeki sosyal
ve entelektüel ilişkileri kapsamaktadır. Bir obje -halı, keçe, çorap, çini, ev,- aynı zamanda üretildikleri
toplumların yaşam biçimlerini, inançlarını ve dünya görüşlerini de yansıtırlar. Maddi kültür dünya
halkbilimcilerinin araştırmalarında önemli bir yer tutmasına rağmen, Türk halkbilimcilerin araştırmalarında yeteri kadar yer alamamıştır. Bu alan sözlü halkbilimi araştırmalarının oldukça gerisinde
bırakılmıştır. Bu yüzden bugün halen Türk halkbilimi araştırmalarında maddi kültür alanında önemli
bir boşluk bulunmaktadır. Bu nedenle bu çalışmamız, Türk halkbilimi çalışmalarında maddi kültürün
kavramsal, teorik ve metodolojik özelliklerine yer vermeyi, gelecekte maddi kültür alanındaki araştırmalara başlangıç mahiyetinde bir temel oluşturmayı ve yeni tartışmalar açmayı hedeflemektedir

Anahtar Kelimeler

Maddi kültür, halk bilimi, sanat, gelenek, obje

Kaynakça

• Baran, M. “Halk Mimarisinin Halkbilimi Bağlamında Değerlendirilmesine Harran Evleri Örneği, Millî Folklor, 2006, 118 (72): 141-156.
• Birkalan, H. “Henry Glassie ve Maddi Kültürün Öyküsü”. Folklor ve Edebiyat, Cilt 6, S. 24, 2000.
• Bowden, M. Pitt Rivers: The life and archaeological work of Lieutenant General Augustus Henry Lane Fox Pitt Rivers. DCL, FRS, FSA. Cambridge University Press, 1991.