Kazakh Names for Relatives and Their Peculiarities in Oral Speech

Yıl 2019, Cilt: 16 Sayı: 123, 40 - 53, 29.09.2019

Zubaida Shadkam

Öz

Every society has its own system of cultural products as trite speech units, cliches and proverbs and sayings which have been established during the development of their language. At the same time, they constitute a special system which reflects the society’s life style, reasoning, past situations and dreams. As a result of studying this special system it is possible to explain the cultural bygone of a society and to reveal its peculiarities. Cultural products, traditions and customs, which comprise peculiarities and distinguishing features of every nation are at the same time the medium of physical and spiritual products of culture. Among all these, names for relatives are one of the most important part of this complex system with its rich and deep history, systematic structure, varied descriptions used in international and intercultural relations and with the extremely significant statuses. Names for relatives are units with ethno-linguistic content of deep meaning and revealing spiritual life of a nation and own a conceptually different structure. Meanings of these names which are the basis of our national values are being forgotten and weakened recently. Consequently, there is an urgent task to study the names for relatives which play an important role in preserving such values as family and kin relations from the new and varied ethnolinguistic, cultural and sociolinguistic viewpoint. In this paper, we will explore the reflections and usage characteristics of the concept of family and kinship, which have an important place in protecting the national culture and identity in a rapidly globalizing world, in order to reveal the situation in Kazakhstan more clearly. We also provide some examples of its usage in Turkish culture. Our aim is to examine the classification of kinship names in Kazakh, to consider the important factors playing a role in this classification and provide some examples of kinship names. Alongside this, spiritual peculiarities preserved in the world of names for relatives, specific features of using names for relatives in speech and intercultural relations are discussed and supplemented with examples. Last of all, names for relatives in the Kazakh and sometimes in Turkish languages whose meaning and sphere of use have been narrowing day by day with the weakening of the institution of family and kin relations are evaluated.

Anahtar Kelimeler

Relatives’ names, meanings of the names and relations between the names, Kazak language, cultural values, oral speech

Kazakça Akrabalık İsimleri ve Onların Sözlü İletişimde Kullanım Özellikleri

Öz

Her toplumun yaşam tarihi boyunca dilinde oluşan ve kalıplaşan bir takım dil birimleri, kalıp sözleri ve atasözleri gibi kültür ürünleri vardır. Onlar aynı zamanda, o toplumun yaşam tarzını, düşünce sistemini, yaşadığı olayları ve hayallerini yansıtan bir mecmuadır. Böyle bir mecmuayı incelemek ve araştırmak\herhangi bir toplumun kültürel geçmişini anlatabilecek ve gün ışığına çıkarabilecektir. Bilindiği gibi her ulusun kendine özgü millî özellikleri ve farklılıklarını özünde barındıran ve yansıtan birtakım kültür ürünü, örf ve adet dizini vardır ki bunlar, aynı zamanda hem maddi hem manevi ürünlerin taşıyıcısıdır. Bunlar arasında asırlara uzanan derin tarihiyle, sistematik yapısıyla, uluslararası ve kültürlerarası iletişimde sahip oldukları farklı tanımlarıyla ve çok önemli konumlarıyla akrabalık isimlerini gösterebiliriz. Akrabalık isimleri, ulusun manevi dünyasını tasvir eden, derin anlamı olan etno-kültürel içeriğe sahip olgulardır ve farklı bir yapıya sahiplerdir. Millî değerlerimizden biri olarak toplumumuzun temel taşı niteliğindeki bu isimlerin anlamı son zamanlarda zayıflamakta ve unutulmaktadır. Bu bağlamda, aile ve akrabalık ilişkilerini korumada hayatî önem taşıyan “akrabalık isimleri” konusunda etnolinguistik, kültüroloji ve sosyolinguistik açıdan yeni ve farklı bakış açılarıyla incelemeler yapma gereği hissedilmektedir. Makalemizde, hızla küreselleşen dünyada ulusal kültür ve kimliğimizi korumada önemli yer tutan aile ve akrabalık kavramının dildeki yansıması ve kullanım özellikleri Kazakçadaki durumu daha açık bir şekilde ortaya koyabilmek için yer yer Türk kültüründeki görünümlerinden yararlanılarak ele alınacaktır. Amacımız Kazakçadaki akrabalık isimlerinin sınıflandırılmasını incelemek, bu sınıflandırmada rol oynayan önemli etkenleri ve alıntılanan bazı akrabalık isimlerini örneklerle değerlendirmek olacaktır. Bununla birlikte akrabalık isimlerinin bünyesinde saklı olan manevi kültür izleri, akrabalık isimlerinin sözlü olarak kültürlerarası iletişimde kullanım özellikleri ve alanı örneklerle sergilenecektir. Sonuç olarak aile ve akrabalık ilişkilerinin zayıflamasıyla gün geçtikçe kullanım alanı ve anlamı daralan akrabalık isimleri üzerine Kazakça ve yer yer Türkçe örnekler üzerinden bir değerlendirme yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Akrabalık isimleri, isimlerin anlamları ve bu isimler arasındaki ilişkiler, Kazakça, kültürel değerler, sözlü iletişim

Kaynakça

• Aksan, Doğan. Türkçe’nin Sözvarlığı. Ankara: Engin Yayınevi, 2000.
• Alimbay N. ve diğerleri. Kazakistan Etnografyalyk Kategorıyalar Uğımı men Ataularının Dasturly Juyesi. I-ІV cilt. Almaty: “Alem Damu İntegratsiya”, 2017.
• Argynbayev H. A. Kazak Otbasy. Almaty. Kaynar Yayınevi, 1996.