KENT VE İMGE: TELEVİZYON DİZİLERİNDE GAZİANTEP SİMÜLASYONU

Yıl 2021, Cilt: 17 Sayı: 130, 96 - 109, 20.06.2021

Cevdet Avcı

Öz

İletişim teknolojilerine bağlı olarak gelişen medya araçları, kültürel algıların ve tüketimin şekillenmesinde belirleyici rol oynar. Televizyon, erişilebilirlik ve yaygınlık bakımından bu süreçteki en etkili araçlardan birisidir. Bu makalenin konusu, medyada üretilen gerçekliği açıklamak için kullanılan simülasyon kavramı etrafında, televizyon dizilerindeki Gaziantep kent imgeleridir. Kent halk bilimi çalışmalarında imge odaklı konular, uygulamalı halk bilimi çerçevesinde ele alınır. Bununla birlikte kültürün paylaşım ve dolaşımında kitle iletişim araçlarının önemli payı vardır. Bu bağlamda kentlerle ilgili algıların şekillenmesinde, medyada ön plana çıkarılan unsurlar belirleyici olur. Simülasyon kavramı, medyanın sosyo-kültürel ve politik etkilerini ortaya koyarken yeniden üretilen gerçekliği tanımlamak için kullanılır. 20. yüzyılda, görüntüye dayalı gücünün fark edilmesiyle birlikte iletişim boyutu geri plana atılan televizyon, eğlence endüstrisinin bir aracına dönüşür. Türkiye’de 1990’lardan itibaren çok kanallı yayın hayatına geçişle televizyon yapımlarının çeşitliliği artmıştır. Televizyon dizileri, ulusal ve uluslararası ölçekte kentlerin tanıtımının sağlandığı yapımlardan birisidir. Bu tür tanıtımlar sayesinde başta kültür turizmi olmak üzere çeşitli alanlarda televizyon dizilerinin etkilerinden söz etmek mümkündür. Makalede, Gaziantep temalı televizyon dizilerinde izleyiciye sunulan Gaziantep kent imgelerini bu çerçevede ele alıp değerlendirmek amaçlanmıştır. Örneklem olarak Zerda, Yabancı Damat, Ezo Gelin, Karagül, Karayılan, Gülperi, Güvercin ve Benim Adım Melek dizileri seçilmiş ve bu yapımlar içerik analizi tekniğiyle incelenmiştir. Farklı televizyon kanallarında aynı yayın dönemi içerisinde birden fazla Gaziantep temalı dizinin yer aldığı görülmektedir. Ele alınan sekiz diziyle ilgili bilgiler ve dizilerde kullanılan göstergeler makalede tablolar halinde karşılaştırmalı olarak verilmiştir. Yapılan incelemede mekânsal ve kültürel göstergelerin televizyon dizilerinde kent imgesi olarak kullanıldığı tespit edilmiştir. İncelemede elde edilen veriler kültürel mekân, meslekler/el sanatları, geçiş dönemleri, mutfak kültürü, giyim-kuşam, müzik ve ağız özelliği şeklinde tasnif edilmiştir. Gaziantep temalı televizyon dizilerinde maddi kültür unsurlarının, törensel uygulamaların ve mutfak kültürünün ağırlık olarak yer aldığı gözlemlenmiştir. Kent merkezindeki Gaziantep Kalesi, Bakırcılar Çarşısı, Bey Mahallesi, Zincirli Bedesten, Kır Kahvesi, hanlar, tarihî camiler ve konaklar dizilerde kullanılan kültürel mekânlardır. Yörede geçmişten bugüne varlığını sürdüren meslekler ile bakırcılık, kutnuculuk, sedefçilik, dokumacılık gibi el sanatları dizilerde uygulamalı örnekler şeklinde verilmiştir. Mutfak kültürü içerisindeki gelenekler, çeşitli araç-gereç, yiyecek ve içecekler, tatlılar ile bunların yapımı dizilerde gösterge olarak kullanılmıştır. Bu durum somut olmayan kültürel miras farkındalığının oluşmasına katkı sağlamaktadır. Doğum, evlenme ve ölüm çevresindeki törensel uygulamalar dizilerde yaygın olarak gösterilmiştir. Ancak bu uygulamaların bir kısmı Gaziantep’teki güncel kent hayatı içerisinde geçerliliğini kaybetmiştir. Dizilerde yöresel giyim-kuşam, müzik ve ağız özelliği unsurlarına az yer verildiği tespit edilmiştir. Gaziantep temalı televizyon dizilerinde kültürel mirasın ön plana çıkarıldığı bir kent imgesi ağı kullanılmaya çalışılmıştır. Makalede, televizyon dizilerinde kentin bugünkü kültürel yapısına kısmen uyum sağlayan kısmen de bununla çatışan bir Gaziantep simülasyonu oluşturulduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

televizyon dizisi, Gaziantep, kent imgesi, simülasyon, kültürel miras

Kaynakça

• Akdağ, Aslı. “2000-2010 Yılları Arasında Türkiye'de Dizi Yapım Politikaları”. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul: Kadir Has Üniversitesi, 2011.
• Avcı, Cevdet. “Üretim Tüketim Kültürü Bağlamında Gaziantep Kent Hayatında Mekân”. Farabi Anısına Türkiye ve Türk Dünyası Araştırmaları II. Ed. Yunus Emre Tansü. Gaziantep: İKSAD, 2020. ss. 772-778.
• Aziz, Aysel. Radyo ve Televizyona Giriş. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1985.
• Barthes, Roland. Göstergebilimsel Serüven. Çev. Mehmet Rifat ve Sema Rifat. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1993.
• Baudrillard, Jean. Simülakrlar ve Simülasyon. Çev. Oğuz Adanır. Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2014.
• Berger, John. Görme Biçimleri. Çev. Yurdanur Salman. İstanbul: Metis Yayınları, 1995.
• Bourdieu, Pierre. Televizyon Üzerine. Çev. Turhan Ilgaz. İstanbul: İletişim Yayınları, 1997.
• Burnett, Ron. İmgeler Nasıl Düşünür?. Çev. Güçsal Pusar. İstanbul: Metis Yayınlar, 2007.
• Castells, Manuel. Enformasyon Çağı: Ekonomik, Toplum ve Kültür Cilt 1, Ağ Toplumunun Yükselişi. Çev. Ebru Kılıç. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2008.
• Duman, Mustafa. “Geleneğin Güncellenmesi Bağlamında Gaziantep’te Geleneksel Meslekler”. III. Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Öğrenci Kongresi TODOK 2010. Ed. Ömür Ceylan. İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları, 2012. ss. 1535-1540.
• Dundes, Alan. “Halk Kimdir? (Who are the folk?)”. Çev. Metin Ekici. Milli Folklor 31 (1998): 139-157.
• Ekici, Metin. “Halk, Halk Bilimi ve Halk Bilgisi Üzerine Bir Deneme”. Milli Folklor 45 (2000) : 2-8.
• Ellul, Jacques. Sözün Düşüşü. Çev. Hüsamettin Arslan. İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2012.
• Ersoy, Ruhi. “Halk Bilimi Çalışmalarının Gelişimine Paralel Olarak “Alan Araştırması” Kavramını Yeniden Düşünmek”. Millî Folklor 94 (2012): 5-13.
• Kıray, B. Mübeccel. “Modern Şehirlerin Gelişmesi ve Türkiye’ye Has Bazı Eğilimler”. Kentleşme Yazıları. İstanbul: Bağlam Yayıncılık, 1998.
• Lynch, Kevin. Kent İmgesi. Çev. İrem Başaran. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2014.
• Mcluhan, Marshall. Gutenberg Galaksisi. Çev. Gül Çağalı Güven. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2014.
• Mcluhan, Marshall ve Bruce, R. Powers. Global Köy. Çev. Bahar Öcal Düzgören. İstanbul: Scala Yayıncılık, 2015.
• Nahya, Z. Nilüfer. “Gaziantep’te Bir Kültürel Mekân Olarak Mutfak”. Folklor/Edebiyat 69 (2012): 9-24.
• Oğuz, M. Öcal. “Halkbilimi Çalışmalarında İmgeleri Öne Çıkarmak”. Küreselleşme ve Uygulamalı Halkbilimi. Ankara: Akçağ Yayınları, 2002.
• Oğuz, Öcal. “Folklor ve Kültürel Mekân”. Milli Folklor 76 (2007): 30-32.
• Özdemir, Nebi. Medya Kültür ve Edebiyat. Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2008.
• Özdemir, Nebi. “Kentlerin Gezgin İmgeleri veya Kent İmgeleri Giydirilen Otobüsler”. Millî Folklor 89 (2011): 41-53.
• Özdemir, Nebi. “Kültürel İmge Araştırmaları”. Kültür Ekonomisi ve Yönetimi (Seçki). Ankara: Hacettepe Yayıncılık, 2012.
• Özdemir, Melda ve Kaya, Fatma Ozan. “Günümüzde Gaziantep İlinde Bakırcılık”. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 10(3) (2011):1149 -1170.
• Pazarbaşı, Betül. “Küresel Eğlence Endüstrisinde Yaşanan Gelişmenin Televizyon Programları ile Dizi Filmler Üzerindeki Etkileri”. TRT Akademi 1 (2016): 170-187.
• Postman, Neil. Televizyon Öldüren Eğlence Gösteri Çağında Kamusal Söylem. Çev. Osman Akınhay. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 1999.
• Sartori, Giovanni. Görmenin İktidarı. Çev. Gül Batuş ve Bahar Ulukan. İstanbul: Karakutu Yayınları, 2006.
• Şener, Kocabay Nihal. “Eğlencenin Gözetleme Hâli ya da Eğlence Endüstrisinde “Görünen” ve “Gören” Olmak”. TRT Akademi 1 (2016): 50-71.
• Williams, Raymond. Televizyon, Teknoloji ve Kültürel Biçim. Çev. Ahmet Ulvi Türkbağ. Ankara: Dost Kitabevi, 2003.