CULTURAL CHALLENGES BETWEEN LOCAL AND WESTERN COMMERCIAL TYPOLOGIES (CASE STUDY: TABRIZ BAZAAR BASED ON AHI EVRAN CULTURE)

Yıl 2021, Cilt: 17 Sayı: 132, 179 - 197, 15.12.2021

Shabnam Golkarian , Zeynep Onur

Öz

The advent of modernization in the last century has led to major changes in Islamic countries in terms of special organization and structure. The construction of streets and especially the bazaars are the backbones of the Iranian economy. The Bazaar is a fundamental concept known worldwide; it is a place where everyday problems and other political or social issues are discussed. The Bazaar has shaped people's identity and played a political, cultural, social, and economic role in society. The structural formation of the ancient bazaars in Eastern cultures has originated from socio-economic and cultural factors. Tabriz's Bazaar is a symbol of urban life and liveliness within the Iranian ecosystem. Tabriz's indoor Bazaar (Great Bazaar or Ottoman Bazaar) has played a critical role in the social and cultural development with its artistic architectural design. At the core of the Bazaars, architecture stands the Grand Mosque, seminaries, caravanserais, corridors, Timchehs, large indoor courtyards. Furthermore, there are various narrow alleys that are connected to each other from different entrances, which eventually lead the to the city center. Consequently, the Bazaar, with its architectural construction and planning, draws the attention of its local and foreign visitors. However, the modernization process has affected the breadth and distribution of the Bazaar's essential functions and reduced its values and social roles. And the development and increasing of new trade centers have caused the Bazaar to lose self-value and emphasis in the lives of new generations. As a result, new trade centers have gained a valuable place in people's lives in the new generation. In the present study, two main objectives have been considered. First, the sociological study of the Bazaar and the impact of its social and cultural developments on society are discussed. In this context, the artisan culture of Ahi Evran's way of thinking is mentioned because it is known as a belief in the Azerbaijani Bazaar and the Tabriz Bazaar, where its traces can be seen in the cultural spirit. Second, the type of Tabriz indoor Bazaar's architecture has been analyzed in terms of cultural, religious, social, and economic impact. Also, the adverse effects of modern culture on it have been studied. This article also serves as an objective review on a smaller scale of the scope and a cross-sectional development of the Bazaar in time. The research method is analytically based on a field study using questionnaire data collection tools, architectural documents, and historical documents.

Anahtar Kelimeler

Tabriz Bazaar, Ahi Evran, modernization, commercial centers, identity

Destekleyen Kurum

----

Proje Numarası

----

YERLİ VE BATI TİCARİ TİPOLOJİLERİ ARASINDAKİ KÜLTÜREL ÇELİŞKİLER (AHİ EVRAN KÜLTÜRÜNE DAYALI TEBRİZ ÇARŞISI)

Öz

Modernleşmeyle birlikte İslâm ülkelerindeki şehirler, yapısal olarak yeni düzenlemelerle karşı karşıya kalmışlardır. Özellikle, İran ekonomisinin temeli olan çarşılarda yeni sokaklar inşa edilmiştir. Çarşı, dünya çapında bilinen temel bir kavramdır; gündelik sorunların ve diğer siyasi ya da sosyal, ekonomi konuların tartışıldığı bir alan olmanın yanı sıra insanların kimliğini şekillendirmiş ve toplumda siyasi, kültürel, sosyal ve ekonomik olarak rol oyanayan bir yapı olmuştur. Doğu kültürlerinde antik çarşıların yapısal oluşumu da sosyo-ekonomik ve kültürel faktörlerden kaynaklanmaktadır. Tebriz Çarşısı, İran ekosisteminde kentsel yaşamın ve canlılığın simgesidir. Tebriz'in Kapalı Çarşısı (Büyük Çarşı veya Osmanlı Çarşısı), sanatsal mimari tasarımı ile sosyal ve kültürel gelişmede kritik bir rol oynamıştır. Çarşıların merkezinde Ulu Cami, medreseler, kervansaraylar, koridorlar, Timcheh'ler, büyük kapalı avlular mimari yapı olarak yer almaktadır. Ayrıca, farklı girişlerden birbirine bağlanan ve sonunda şehir merkezine giden çeşitli dar sokaklar bulunmaktadır. Dolayısıyla çarşı, mimari yapısı ve planlaması ile yerli ve yabancı ziyaretçilerin ilgisini çekmektedir. Ancak modernleşme süreci, Çarşı'nın temel işlevlerinin genişliğini ve dağılımını etkilemiş, değerlerini ve toplumsal rollerini azaltmıştır. Yeni ticaret merkezlerinin gelişmesi ve artması soncu Çarşı'nın yeni nesillerin hayatındaki özdeğerini ve önemini kaybetmesine neden olmuştur. Bu bağlamda yeni jenerasyon ise modern ve günümüz ticaret merkezlerine yaklaşımı farklı olduğu gibi toplumun bireyleri nezdinde ve özellikle günlük hayatında bile önemli ve değerli bir yere dönüşmüştür. Yirminci yüzyıldan itibaren yeni AVM’ler ve modern ticaret merkezleri kamusal alanlar ve eğitim alanları etrafında yaygınlaşması ile birlikte sosyal sınıfların ortaya çıkmasına ve ciddi anlamda sınıfların birbirinden ayrımlaşmasına yol açmıştır. Üst ve orta sınıfların yerleştiği bölgeler, yeni alışveriş merkezleriyle özdeşleşirken, alt sınıfların yerleşim bölgeleri Çarşıya daha yakınlaştırmıştır ve gecekondu mahalleleri ile daha iç içe olmuşlardır. Aynı zamanda şehrin kaçınılmaz yabancı kültür ile uzlaşı içinde olma zorunluğu, benlikle özdeşleşme eksikliği, kültür şokuna uğramayı ortaya çıkarmasıyla beraber yerli olmayan değerlerin etkisine yol açmıştır ve sosyo-kültürel değişimlere de zemin hazırlamıştır. Çalışmada iki temel amaç göz önünde bulundurulmuştur. İlki, çarşının sosyolojik çalışması ile kültürel gelişmelerinin toplum üzerindeki etkisi olmuştur. Bu bağlamda, Azerbaycan Çarşısı ve Tebriz Çarşısı'nda kültürel gelişme kendini hissettirmiştir. Bunlarla birlikte, Ahi Evran'ın düşünce tarzının esnaf kültürüne yansıması üzerinde de durulmuştur. İkinci olarak, Tebriz Kapalı Çarşı mimarisi, sosyal hayata bağlı olarak kültür, din, ekonomik etkiler açısından analiz edilmiş ve bu doğrultuda modern kültürün olumsuz etkileri incelenmiştir. Çalışma, küçük, fakat kapsamlı objektif bir incelemeyi amaçlamaktadır. İncelemede, zaman içinde değişime uğrayan küçük bir bölüm üzerine değerlendirmeler yapılmıştır. Araştırmanın yöntemini, anket, veri toplama araçları, mimari dokümanlar ve tarihi belgeler kullanılarak yapılan saha çalışmasına dayalı bir analitik çalışma oluşturmuştur.

Anahtar Kelimeler

Tebriz Çarşısı, Ahi Evran, Modernleşme, Ticaret merkezleri, Kimlik

Proje Numarası

----

Kaynakça

• Abbas Zadegan, M., & Azari, A. (2009). Spatial Analysis of the Role of Bazaar in Iranian Cities. Abadi Journal, 64, 26-30.
• Ahlers, E. (1994). Islamic East City; Model and Reality. (M. &. Momeni, Ed.) Geography Research, 1(9), 166-187.
• Al-Hamavi, Y. b. (1990). Mu'cem ul Buldan (3 ed., Vol. 1). Beirut, Lebanon: Al- Kutub'ul Ilmiyeh.
• Asl-e Sarirai, F. (2007). Investigation of Anthropological Features of Tabriz Bazaar, MA Thesis. Tehran: The Central Unit of Azad Islamic University.
• Bilgili, S. A. (2011). İslâm Ansiklopedisi (1 ed., Vol. 40). İstanbul, Türkiye: TDV (Türkiye Diyanet Vakfı).
• Cihangir, S. İ., & Karakaya, K. (2016). Ahilik Kültürü ve Alış-Veriş Turizmi. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(2), 110-122.
• Çağatay, N. (1997). Bir Türk Kurumu Olan Ahilik. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Darmesteter, J. (2015, 3 27). Encyclopedia Iranica I. Retrieved 12 17, 2020, from https://rch.ac.ir: https://rch.ac.ir/article/Details/9002?%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%AA%D8%B1-%DA%98%D8%A7%D9%85
• Djavadi, A. (2018). Azerbaijan and Its Languages in History. London, England: Nebesht Press.
• Esmaili Sangari, H., Omrani, B. (2007). History and Architecture of the Tabriz Bazaar (1 ed., Vol. 1). Tabriz: Sotoudeh.
• Golkarian, G. (2019). Globalization and Its Impacts on Iranian Culture. Universal Journal of History and Culture, 1(1), 1-11. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/ujhc/issue/44119/524365
• Khatib, Y. (2009). Mashahir-e Azerbaijan dar yeksad sal-e akhir. Tabriz, Iran: Akhtar.
• Khorrami Rouz, R. (2014). From Bazaars to Shopping Centers. Mediterranean Journal of Social Sciences MCSER Publishing, 5(23), 37-38.
• Manuchehri, B., & Tork, M. (2014). The Role of the Bazaars in Islamic Cities of Iran. In N. U. Management (Ed.), 6th National Urban Organization and Management. Iran: National Urban Organization and Management Jurnal.
• Minorsky, F. V. (2010). Hudûdü'l-âlem Min el Maşrık il-el Magrîb (2 ed., Vol. 1). (M. V. Mirahmadi, Ed., & M. H. Shah, Trans.) Tehran: Tehran Al-Zahara University.
• Mohammadzadeh, R., & Fallahinejad, H. (2009). Comparative Analysis of Development of Pedestrian Zones in the Old Bazaar and Auto-free Tarbiat Street. Honar-ha-ye Ziba Journal, 38, 85-92.
• Momeni, M. (2001). Danesh-name-e Jahan-e Eslam (1 ed., Vol. 1). Tehran: Amir Kabir Publishing Corp.
• Pirnia, M. K., & Memarian, G.H. (2006). An Introduction to the Islamic Architecture of Iran. In M. K. Pirnia, An Introduction to the Islamic Architecture of Iran. (p. 24). Tehran: Iran University of Science and Technology.
• Pourahmad, A. (2000). Geography and Function of Kerman Market. In A. Pourahmad, Geography and Function of Kerman Market. Kermanshah: Kermanshah Center Press.
• Pourjafar, M. R., & Amini, M., & Varzaneh, E. (2014, September 10). Role of Bazaars as a unifying factor in traditional cities of Iran: The Isfahan Bazaar. ScienceDirect, 3(10-19), 10. doi:http://dx.doi.org/10.1016/j.foar.2013.11.001
• Rahnamaei, M., & Shahosseini, P. (2004). Urban Planning Processes in Iran. Tehran: Samt.
• Sancaklı, S. (2010). Ahilik Ahlakının Oluşumunda Hadislerin Etkisi. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(1), 5-14.
• Soltanzadeh, H. (1983). Ravande Sheklgiri Shahr va Markaze Mazhabi Dar Iran (3rd ed.). Tehran: Agah Press.
• Yazdani, M. H., & Pourahmad, A. (2007, Spring). Impact of Modernism on the City formation, Case study: Tabriz. Jahad, 1, 29-52. Retrieved from https://www.sid.ir/fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=69678
• Zoughi, F., & Niknamlaleh, A. (2016). Tabriz dar gozar-e tarikh (shenasname-ye tarikhi-e Tabriz) (1 ed.). Tabriz, Iran: Yaran. doi:10.955,322