MİTTEN SİNEMAYA OLYMPOS’TAN HOLLYWOOD’A GÖSTERGELERARASI DÜZLEMDE TANRILARIN GÖÇÜ

Yıl 2022, Cilt: 17 Sayı: 134, 92 - 105, 22.06.2022

Kağan Gariper

Öz

Mitik bellek, sanatın her dalında yeniden üretimlerle birlikte kendini gösterir. Tarihî süreç içerisinde bilinçli bir aktarımı ortaya koyan bu düzlem, üretilen yeni eserlerin kaynağını gösterme ve bağlam değişiminin/yenilenmesinin çözümlenmesi noktasında önemli veriler sunar. Sözlü kültür ortamının başat anlatıları arasında yer alan mitlerin, yazınsal alana ve ilerleyen teknolojik gelişmelerle birlikte sinemaya aktarılması, uyarlanması veya yeniden üretilmesi söz konusu alanlar/türler arasında göstergelerarası alışverişleri başlatır. Toplum bilincinin ortak duyuş, düşünce ve hayal dünyasının ürünü olan mitler, yaşamı anlamlandırma ve anlatma işlevlerini gerçekleştirmenin yanında daha sonra üretilen her türden anlatıya birçok açıdan kaynaklık eder. Bu noktada anlatıları aynı anda görsel ve işitsel olarak sunma imkânına sahip olan sinemanın da mitolojik ögelerle sıkı bağlar kurduğu görülür. Özellikle Amerikan film üretiminin simgesi hâline gelen Hollywood sineması, göstergelerarası düzlemde antik Yunan tanrılarıyla bağlantılı olarak, onları anıştıran, dönüştüren, uyarlayan ya da doğrudan kaynak alıp yeniden üreten yeni nesil tanrılar ortaya koyarak mitik Olympos’u kendi coğrafyasına
taşır. Böylece sürekli yenilenen ve sınırlarını kendi belirlediği mitolojik bir evren kurgular. Çoğu kaynak aldığı
mitik tanrılardan esinlenen çizgi roman türünden uyarlanarak beyaz perdeye taşınan yeni nesil tanrıların her biri kendine özgü özellikleriyle öne çıkar. Süper kahraman görünümündeki bu yeni tanrılar, teknolojiyle birlikte her an gelişmeye devam eden sinema sanatına ait yeni bir epik anlatı dünyası oluşturur. Böylece mitten sinemayaaktarım sağlanırken, kurgusal alanda olsa dahi felsefeden de mite dönüş sağlanır. Mitik anlatılarda kozmik güçlerini yitiren antik Yunan tanrılarının zamanla birer destan kahramanına dönüşmeleri, Hollywood sinemasının yarattığı yeni tanrıların öykülerinde de benzer biçimde devam eden izleksel bir yapıdır. Sonsuz bir döngünün farklı bağlamlarda yeniden yazımıyla mücadeleye girişen kahramanlar, birçok yönüyle mitik anlatılara ve bu anlatıların kahramanlarına (tanrılarına ve tanrıçalarına) gönderme yapar. Mitlerin temel işlevleri arasında yer alan yeniden yazmanın sinemayla olan ilişkisini/etkileşimini gözler önüne seren bu kahramanlar epik/yenilmez birer savaşçı özelliği gösterir. Mitik tanrıları/tanrıçaları anıştıran ve bu yönüyle insanüstü güçlerle donatılan, Hollywood sineması film kahramanları, tüm insanlığın ortak koruyucusu rolünü üstlenir. Bu yolla inandırıcılığı arttırılmış sanal gerçekliğin hegemonik söylem aracına dönüşmesi de açık bir şekilde gözlemlenir. Bu çalışmada Hollywood sinemasının öne çıkan kurgusal kahramanlarından Süpermen ve Wonder Woman’ın antik Yunan mitolojisine yaptığı göstergelerarası göndermeler irdelenmiştir. Bu bağlamda Süpermen karakterinin Yunan tanrısı Zeus’a benzerliği üzerinde durulmuş, her iki kahramanın ortak özellikleri ve işlevleri ortaya konmuştur. Wonder Woman’ın ise yine Yunan mitolojisinden yapılan doğrudan uyarlama ile sinemaya aktarılışı vurgulanmıştır. Her iki kahraman etrafında oluşturulan film serilerinden mitolojik göndermelerin ve alışverişlerin daha belirgin olduğu Süpermen Dönüyor (Superman Returns) (2006) ve Wonder Woman (2017) filmleri merkeze alınarak göstergelerarası düzlemde çözümlemeler yapılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mitoloji, Hollywood sineması, göstergelerarasılık, yenidenyazma.

Kaynakça

• Aktulum, Kubilay. Sinema ve Metinlerarasılık –Filmlerarası Etkileşimler ve Aktarımlar-. Konya: Çizgi Kitabevi, 2018.
• Aktulum, Kubilay. İmgelem Çözümlemesine Giriş. Konya: Çizgi Kitabevi, 2021.
• Cambell, Joseph ve Moyers, Bill. Mitoloji’nin Gücü. (Çev.: Zeynep Yaman). İstanbul: Mediacat Kitapları, 2007.
• Eliade, Mircea. Mitlerin Özellikleri. (Çev.: Sema Rifat). İstanbul: Alfa Yayınları, 2016.
• Eraslan, Şehnaz. “Haleplibahçe Amazon Kraliçeleri Mozaiği: Antioch, Sephhoris, Ouled Agla ve Apamea’nın Mozaikleryle İkonografik İlişkisi”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. Cilt: 7 Sayı: 34. (2014): 456-465.
• Gariper, Cafer. “Cengiz Aytmatov’un Al Yazmalım Selvi Boylum Hikâyesi ve Göstergelerarasılık. Bilig 74. (Yaz 2015): 71-96. Geçtan, Engin. Psikanaliz ve Sonrası, İstanbul: Metis Yayınları, 2014.
• Gezgin, İsmail. Homo Narrans “İnsan Niçin Anlatır?” –Mit Masal ve Hikâyenin Arkeolojisi- İstanbul: Redingot Yayınları, 2020.
• Göç, Murat. Superman Kimi Temsil Ediyor?: Superman’de Kimlik, İdeoloji ve Cinsiyet. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 66. (2020): 233-249.
• Gönen, Metin. Hollywood Sineması. İstanbul: Es Yayınları, 2007.
• Grimal, Pierre. Mitoloji Sözlüğü –Yunan ve Roma-. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2012.
• Jung, Carl Gustav. Dört Arketip. (Çev. Z. Aksu Yılmazer). İstanbul: Metis Yayınları, 2005.
• Kaplan, Ali Barış. Arketipal Topografyaların Sinematografik Düzlemde İncelenmesi. Konya: Çizgi Kitabevi, 2018.
• Ong, Walter j. Sözlü ve Yazılı Kültür –Sözün Teknolojileşmesi-. İstanbul: Metis Yayınları, 2014.
• Sears, Kathleen. Mitoloji 101 –Eski Yunan ve Roma Mitolojisi Hakkında Bilmeniz Gereken Her Şey-. (Çev.: Ekin Duru). İstanbul: Say Yayınları, 2014.
• Voytilla, Stuart. Sinema ve Mit. (Çev.: İlknur Urkun Kelso). İstanbul: Hil Yayın, 2020.
• Yürür, Fatih. Kıyametin Sineması: Post Apokaliptik Filmler. İstanbul: Cinius Yayınları, 2017.