Arnold van GENNEP, Geçiş Ritleri: Tabular, Batıl İnançlar, Büyüler, Ayinler ve Törenler. Çev. Oylum Bülbül Beşler, İstanbul: Nora Kitap, 2022, ISBN: 978-975-2473-76-8, 230 sayfa.

Yıl 2022, Cilt: 17 Sayı: 136, 241 - 243, 11.12.2022

Adil Çelik

Öz

Arnold van Gennep’in (1873-1957) ilk baskısı 1909 yılında Fransızca olarak “Les rites de passage” adıyla yayımlanan eseri, kısa sürede bir klasiğe dönüşmüştür. Bu ilginin altında yatan en önemli neden, van Gennep’in, folklorcunun ilgi odağını sözlü anlatılardan ritüellere çevirmesini sağlaması olarak tanımlanabilir. Aslında Türkiye’deki folklor çalışmalarında eserleri ile bir referans kaynağı olarak van Gennep, Cumhuriyet’in erken yıllarından bu yana bilinen bir isimdir. Türkiye’de halk biliminin kurumsallaşmaya başladığı dönemde disiplinin çalışma alanlarını işaret etmek amacıyla kaleme aldığı bir eseri, daha 1928 yılında Sait Nazif tarafından “Halkbilgisinin Kadroları” başlığı ile Türkçeye çevrilmiştir. İlerleyen süreçte van Gennep’in, “Le Folklore” adıyla 1924 yılında Fransa’da yayımlanan bir eseri, 1939 yılında Boratav tarafından “Folklor” adı ile Türkçeye çevrilmiştir. Bu eserin halkevlerinde dağıtıldığı ve böylelikle yönteme dair araştırmacılarda bir farkındalık oluşturulmaya çalışıldığı bilinmektedir. Bu erken tanışmaya karşın onun ritlerle ilgili çalışmasının Türkçeye çevrilmesinin zaman aldığı söylenebilir. XX. yüzyılın ilk yarısında Türk okuyucular tarafından Fransızca asılları ve Fransızcadan Türkçeye yapılan çevirilerden takip edilen yazarın, XX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren çoğunlukla İngilizce çevirilerinden okunduğu anlaşılmaktadır. Bu açıdan elimizdeki eserin çevirisinin, eserin kaleme alındığı orijinal dil olan Fransızcadan yapılmış olması önem teşkil etmektedir. Çevirisi Nora Kitap tarafından yayımlanan eser, 232 sayfadır ve folklorun özünü yansıtması açısından ilk bakışta dikkat çeken kapak tasarımı Cem Özcan’a aittir. Geleneksel kıyafetler içinde kutsal bir dans icra ettiği anlaşılan bir kadın çizimini barındıran kapak, kitabın içeriğine dair anlamlı bir fragmana benzemektedir. Bu tanıtım yazısında on bölümden oluşan söz konusu kitabın her bir bölümü hakkında kısa bilgilere ek olarak genel bir değerlendirmeye yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arnold van Gennep, geçiş ritleri, folklor

Kaynakça

• Cocchiara, Giuseppe. Avrupa’da Folklor Tarihi. (Çeviren: Yerke Özer), Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2017.
• Gürçayır Teke, Selcan. Türk Halk Biliminde Derleme: Çalışmalar, Tartışmalar. Ankara: Grafiker Yayınları, 2016.
• van Gennep, Arnold. “Halkbilgisinin Kadroları”, (Çeviren: Sait Nafiz), Halk Bilgisi. 1, 16-21, 1928.
• van Gennep, Arnold. Folklor. (Çeviren: P. Naili Boratav), Ankara: Ulus Basımevi, 1939.
• van Gennep, Arnold. Geçiş Ritleri: Tabular, Batıl İnançlar, Büyüler, Ayinler ve Törenler. (Çeviren: Oylum Bülbül Beşler), 2022.